Kayaköy, Güneybatı Anadolu'da Muğla'nın Fethiye ilçe merkezinin 8 km güneybatısında konumlanmış, terk edilmiş bir yerleşim merkezidir. Antik dönemde Karmylassos ve eski adı Levissi olarak bilinen Kayaköy'ün tarihî süreci, filolojik ve arkeolojik bulgulara göre M.Ö. 3 ve 4 bin yıllarına kadar uzanmaktadır. Likyalılar, Büyük İskender, Romalılar, Bizanslılar ve Rumların ardından Menteşeoğulları'nın, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğine geçmiştir. 1923'te Türkler ve Rumlar arasında nüfus mübadelesi gerçekleşmiştir. Kayaköy, günümüzde tarihi taş mekanları ve kalıntılarıyla "hayalet şehir" görünümünü almış bir ören yeridir.

^{Kayaköy Örenyeri (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe

Kayaköy'ün geçmişi filolojik verilere göre M.Ö. 3 binlere, çevredeki lahit ve kaya mezarlarındaki Likyalılara ait yazılar ise M.Ö. 4 binlere kadar uzanmaktadır. Antik dönemde Karmylassos olarak bilinen ve daha sonra Levissi adıyla tanınan bu yerleşim, Likyalılar tarafından iskân edilmiştir. Bölge, Büyük İskender'in fetihlerinin ardından Roma ve Bizans İmparatorluklarının egemenliği altına girmiştir.

Orta Çağ'ın sonlarına doğru 1284 yılında Menteşeoğulları Beyliği'nin ardından 1424 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmiştir. Osmanlı döneminde özellikle geç dönemlerde azınlıklara tanınan haklar ile Kayaköy, Rum nüfusun yoğun olarak yaşadığı bir yerleşim yeri hâline gelmiştir. 1912 yılı kayıtlarına göre köyün nüfusu yaklaşık 6500 kişi olup Türkler ve Rumlar bir arada yaşamaktaydı.

Ancak 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleşen nüfus mübadelesi ile Kayaköy'deki Rumlar Yunanistan'a göç etmiştır. Mübadele kapsamında Batı Trakya'dan gelen Türkler köye yerleştirilse de bölgenin su sıkıntısı ve tarım için elverişsiz araziler gibi yaşam koşulları nedeniyle gelenlerin çoğu kısa süre içinde başka yerlere taşınmıştır. Bu göçler sonucunda Kayaköy büyük ölçüde terk edilmiş ve günümüzde büyük kısmı harap durumda olan taş evleri, şapelleri, iki büyük kilisesi, bir okulu ve gümrük binası ile "hayalet şehir" olarak anılan önemli bir ören yerine dönüşmüştür.

UNESCO, Kayaköy'ü Dünya Dostluk ve Barış Köyü ilan etmiştir. Köydeki 736 yapı anıtsal olarak tescillenerek koruma altına alınmıştır.

Yerleşim Yeri Özellikleri

Kayaköy, Güneybatı Anadolu'da Fethiye'ye 8 km uzaklıkta terk edilmiş bir köy yerleşimidir. Yerleşim, dağlık ve kayalık bir yamaç üzerinde konumlandırılmıştır. Evler, coğrafi koşullar göz önünde bulundurularak manzara ve ışık açısından birbirinin önünü kapatmayacak şekilde yamaca sıralanmıştır.

Köydeki yapılar genellikle taş malzemeden inşa edilmiş olup her biri yaklaşık 50 metrekareden büyük olmayan küçük evlerden oluşmaktadır. Yerleşimin tipik özelliklerinden biri de evlerin arasına serpiştirilmiş çok sayıda şapel ile birlikte iki büyük kilise, bir okul ve bir gümrük binasının bulunmasıdır.

Bu yapılar, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun geç dönemlerinde azınlıklara tanınan haklar sonucunda gelişen bir yerleşimi temsil eder. Ticari alan olarak tanımlanan Yukarı Kilise'nin kuzey kesimindeki boş alan ve çevresinde ise kahve, kasap, manav, bakkal, kumaşçı gibi dükkanların bulunduğu bilinmektedir. Ören yerinde yel değirmenleri ve kentin ticari alanını oluşturan dükkan kalıntıları da bulunmaktadır. Günümüzde bu yapıların ahşap kısımları (kapı, pencere, çatı sistemleri) doğal etkenlerle tahrip olmuş ve Kayaköy'ün genel görünümü "hayalet şehir" niteliğini kazanmıştır.