Kazakistan Cumhuriyet Günü (Қазақстан Республика күні) ülkede egemenliğin sembolü olan ulusal bir bayramdır ve her yıl 25 Ekim’de kutlanır. Bugünün tarihi, 25 Ekim 1990’da Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden bağımsız Kazakistan Cumhuriyeti’ne dönüşüm sürecini başlatan “Egemenlik Deklarasyonu”nun kabul edilmesine dayanır; bu tarih ülkede resmî bayram statüsünde anılmaktadır.

Deklarasyonda, 1995 Anayasası’nın 1. maddesine göre Kazakistan’ın demokratik, laik, hukuk devleti ve sosyal devlet olduğu; insanın yaşamı, hak ve özgürlüklerinin de en yüksek değer sayıldığı vurgulanır.

^{Kazakistan'da Resmî Cumhuriyet Günü Kutlaması, 24 Ekim 2025 (Телеканал Астана / Astana TV)}

Hukuki Dayanak ve Statü Değişimleri

25 Ekim 1990: Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti, Devlet Egemenliği Bildirgesini kabul etti. Bildirge; Kazakistan’ın toprakları, vatandaşlığı, devlet bütçesi, uluslararası ilişkilerde bağımsızlığı ve devlet sembollerini teyit ederek egemenliği ilan etti. Egemenlik ve toprak bütünlüğü siyasi, hukuki ve ekonomik bakımdan vurgulandı.

18 Ekim 1995: 5 yıl sonra Cumhurbaşkanı kararnamesiyle 25 Ekim, Cumhuriyet Günü ilan edildi.

22 Nisan 2009: Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in kararnamesiyle Cumhuriyet Günü kutlamaları durduruldu.

29 Eylül 2022: Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in kararıyla Cumhuriyet Günü yeniden ulusal bayram statüsüne kavuştu.

^{Kazakistan Cumhuriyet Günü Tanıtım Videosu (Kazislam)}

Alaş Orda Hareketi'nin Kazakistan'ın Bağımsızlığıyla Olan İlişkisi

XX. yüzyılın başındaki Alaş hareketi, Kazak halkının yüzyıllar boyunca taşıdığı bağımsızlık ülküsüne siyasi ve fikri bir çerçeve kazandırdı. Bu fikirler, ilerleyen süreçte Kazak Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla somut bir devlet düzenine dönüştü. Bu nedenle Cumhuriyet Günü, Alaş aydınlarının yürüttüğü özgürlük mücadelesinin tarihî devamlılığını ve onların fikri mirasının kalıcılığını görünür kılan bir gündür.

Alaş fikri, Kazak toplumunun siyasi, kültürel ve ulusal yenilenmesinin merkezine yerleşmiş bir millî kurtuluş tasavvurudur. Nihai hedefi, kendi kendini yönetebilen bağımsız bir devlet kurmaktı. Bu, Kazak halkının egemenliği fiilen kendi eline alma yönündeki ilk ortak ve örgütlü girişimlerden birini temsil ediyordu. Alihan Bökeyhan, Ahmet Baytursınov ve Mirjakıp Dulatov başta olmak üzere Alaş aydınları, Avrupa’daki aydınlanma ve demokratik ilkelerden beslenerek ulusal devletin siyasi ve hukuki temellerini oluşturdular.

1917’de Orenburg’da toplanan Birinci ve İkinci Kazak Kurultayları, Alaş düşüncesinin kurumsal çerçevesini belirleyen dönüm noktaları oldular. Alaş kadrolarının “cumhuriyet” anlayışı, halk egemenliği ve kamusal sorumluluk temeline dayalı bir yönetim modeliydi. Bu yaklaşım, günümüz Kazakistan Cumhuriyeti’nin anayasal düzeninde de yansımasını buldu. 1995 Anayasası’nın 1. maddesi, Kazakistan’ı “demokratik, laik, hukuk devleti ve sosyal devlet” olarak tanımladı ve insanı, onun yaşamını, hak ve özgürlüklerini en üstün değer saydı.^【1】 

25 Ekim 1990’da Devlet Egemenliği Deklarasyonunun kabulü, 1991’de bağımsızlığın ilanına giden yolda ilk hukuki eşik olarak görüldü. Bu bakımdan 25 Ekim Cumhuriyet Günü, modern ulusal devletin başlangıç noktası kabul edildi.

Kutlamalar ve Resmî Törenler

25 Ekim Cumhuriyet Günü, Kazakistan genelinde bayraklarla donatılan caddeler, resmî törenler ve kutlama programlarıyla idrak edilmektedir.

25 Ekim 2024’te başkent Astana’daki Akorda’da geleneksel “ülke bayrağını göndere çekme” töreni yapılmıştır. Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev törene katılmış ve millî marş okunmuştur. Tokayev, “Bu bayram, Kazakistan’ın egemenliğinin ve çok asırlık devletçiliğimizin yeniden canlanışının simgesidir.” diyerek halkı tebrik etmiştir. Aynı gün ülke genelinde kutlamalar yapılmış, Astana’da havai fişek gösterisi ile kutlamalar sona ermiştir.^【2】 

2025 yılında Cumhuriyet Günü arifesinde Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in kararıyla, ülkenin sosyoekonomik, kültürel ve manevi gelişimine önemli katkılarda bulunan, halklar arasındaki dostluk ve iş birliğini pekiştiren ve aktif kamu hizmeti yapan çok sayıda vatandaşa devlet ödülleri verilmiştir.^【3】