Keles; Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu bölümünün en kuzeyinde, Bursa’ya bağlı, Uludağ'ın güney yamaçlarında kurulmuş küçük bir ilçedir. Yüzölçümü 640 km² olup, 35 köyü, 7 mahallesi vardır.

Nüfus

2024 yılı sayımına göre Keles'in nüfusu 11.171 kişidir. Bu nüfus, 5.615 erkek ve 5.556 kadından oluşmaktadır.

Yüzde olarak ise: %50,26 erkek, %49,74 kadındır. Nüfus yoğunluğu 17,45'tir. Genel nüfus, 1980 yılına kadar artış, 1980 yılından sonra düşüş eğilimi göstermiştir. İlçenin tarım arazileri, ormanları ve yer altı kaynaklarından yeteri kadar faydalanılmaması ve bölgeye yapılan yatırımların kısıtlı olması sebebiyle bölgede pek fazla iş sahası yoktur. Bu sebeple ilçe, başka şehir ve ilçelere göç vermektedir. Öyle ki, 1893 yılında yapılan nüfus sayımına göre Bursa’nın nüfusu 121.590 iken Keles ilçesinin nüfusu 12.582’idi. Bugün Bursa’nın nüfusu yaklaşık 26 kat artarak 3.238.618 olurken, ilçenin nüfusu 11.171’e düşmüştür.

İsminin Kökeni

Keles isminin nereden geldiğine yönelik çeşitli iddialar vardır. Fakat genel kanı, ilçenin isminin Orta Asya’da bir yer adından geldiği ve bu ismi Oğuzların Kayı Boyunun getirdiği yönündedir. Bugün hâlâ Orta Asya’da Keles isminde coğrafi bölgeler bulunmaktadır. Bu coğrafi bölgelerin bazıları şunlardır:

• Keles Nehri; 241 km uzunluğunda olup, Siriderya Irmağı’nın önemli bir koludur. Kazak-Özbek sınırındaki Karadağ’dan doğan bu nehir; aynı adı taşıyan kazanın yakınından geçip, geniş bir havzayı sulayarak Siriderya Irmağı’na dökülmektedir.

• Özbekistan’ın Kuzey Taşkent Vilayetinde Keles isminde Kaza yer almaktadır ve bu kaza şu anda bu vilayetin merkezi olarak varlığını sürdürmektedir.

• Taşkent’in 40 km kuzeyinde aynı adı taşıyan küçük bir köy vardır. Ayrıca yörede “Keles” adlı harabe bir şehir merkezinin bulunduğu, ünlü Türkolog Baymirza Hayit tarafından ifade edilmiştir.

•  10. ve 11. yüzyılların Müslüman-Arap coğrafyacılarına ait eserlerde; Çirdik Nehri ile Taşkent, Çimkent, Çardari ve Sütkent arasındaki geniş bölgenin adı “Kalas Bozkırı/Keles Bozkırı” (Kalas ve Keles arasındaki farkın Arapça yazılış ve telaffuzundan kaynaklandığı ifade edilmiştir) olarak isimlendirilmektedir. Ayrıca bu bozkırın ortasında, Siriderya Irmağı’na paralel olarak inşa edilmiş oldukça uzun ve sağlam bir duvardan “Kalas/Keles Duvarı” olarak bahsedilmektedir.

Tarihçe

İlçenin tarihi milattan önceki çağlara kadar gitmektedir. Bölgede çeşitli medeniyetler varlık göstermiştir. Frigyalılar, Lidyalılar, Bitinyalılar, Romalılar, Bizanslılar bölgede yaşamıştır. Bölgede eski uygarlıklardan kalma süs eşyası, sikke-para, mühür, erzak küpü vs. gibi küçük eşya ile kilise, tapınak, hamam gibi bina kalıntısı bulunmuştur. Ayrıca bölgedeki hâkim bir tepede oldukça büyük bir tapınağın varlığı ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırmalara göre Roma döneminde bölge, işlek ve önemli bir ticaret yolu olan Kral Yolu’nun üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Bölge, ilk kez 1075 yılında Anadolu Selçukluların eline geçmiştir. Fakat 1097 yılındaki 1. Haçlı Seferi’nin ardından bölge, tekrardan Bizanslıların eline geçmiştir. 13. yüzyılın başlarında Oğuzların Kayı boyuna mensup Ertuğrulgazi ve ona bağlı aşiretler, Keles’e oldukça yakın olan Söğüt ve Domaniç bölgelerine yerleşmişlerdir.

Ertuğrulgazi bölgede fetih faaliyetleri yürütmüştür. Onun ölümünün ardından oğlu Osman Gazi de fetihlere devam etmiştir ve Keles ilçesi, onun döneminde yeniden Türklerin kontrolüne geçmiştir. Osmanlı döneminde bölge işgal görmemiştir. Ancak 8 Temmuz 1920’de Bursa’yı işgal eden Yunanlılar, bir yıl sonra, 10 Temmuz 1921 tarihinde Keles’e de bir karakol açmışlardır. İlçeye gelen Yunan müfrezesi, bir müddet Cuma Mahallesi’nde, daha sonra da Yenice Mahallesi’nde karargâh kurmuştur. Yunanlıların Keles’e asker göndermelerinin en önemli sebebi; bölgedeki milis kuvvetlerini sindirmek ve özellikle Bursa’nın Ankara ile olan haberleşme bağlantısını kesmektir. Zira; işgal süresince Bursa’nın Ankara ile olan haberleşmesini Tavşanlı ve Kütahya üzerinden dağ yöresindeki milis kuvvetleri sağlamış, bu yörenin işgalinden sonra Bursa’nın Anadolu ve Ankara ile olan haberleşme bağlantısı tamamen kesilmiştir. İlçe yunan işgalincen ancak 11 Eylül 1922'de kurtulabildi.

Yöre halkı, 1. Dünya Savaşı’nda, Çanakkale Savaşı’nda ve Türk Kurtuluş Savaşı’nda yüzlerce şehit ve gazi vermiştir. Bölge halkı çok büyük acılar çekmiş ve 1 yıldan fazla süre işgal görmüştür.

İklimi ve Coğrafyası

İlçe, Marmara Denizi etkisinden Uludağ’ın perdelemesi nedeniyle çok fazla yararlanamamaktadır. Ilıman iklim ile karasal iklim arasında geçiş noktası olarak değerlendirilebilecek bir iklime sahiptir. Bu nedenle kışları soğuk ve yağışlı geçmektedir. Bursa ilçeleri arasında en çok yağış alan ilçe olarak ön plana çıkmaktadır.

İlçe, Uludağ’ın güneyinde ve Tepel Dağı’nın güneydoğusunda yer almaktadır. İlçenin arazisi bazı bölümlerinde düzlükleri, bazı bölümlerinde dağlık bölgeleri içerir. Dağlık bölgelerin fazla olmasına rağmen, bölge tarıma elverişlidir. İlçenin toplam yüzölçümünün %57’sini ormanlar oluşturur. Bursa’nın en fazla orman arazisi içeren ilçelerinden biridir. Bölgede pek çok akarsu olmasına rağmen, bunların en önemlisi ve büyüğü Kocasu’dur. Kütahya Gediz yakınlarındaki Murat Dağı’nın kuzey eteklerinden doğar ve Uluabat Gölü’ne dökülür. Uluabat Gölü’nden çıkan ayrı bir akarsu ile de Marmara Denizi’nin güneyine dökülür. Kocasu’nun uzunluğu yaklaşık 276 km’dir. İlçenin bitki örtüsü genelde çam ormanları ve çayırlarla şekillenmiştir. Uludağ bölgesine gidildikçe, göknar, kavak, kestane ve ardıç türlerinde ağaçlar da yaygınlaşmaya başlar. Ayrıca çayırlık alanlar mera olarak kullanılmaktadır.

Ekonomik Yapı

İlçe ekonomisi genel olarak tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Bölgenin arazisinin dağlık, engebelik ve ormanlık olması sebebiyle tarım verimliliği ve çeşitliliği kısıtlıdır. İlçede en çok üretilen tarım ürünleri; kiraz, çilek, vişne ve cevizdir. Özellikle kiraz üretimi bölgede yoğun olarak yapılmaktadır. Bölgedeki kiraz üretiminin Türkiye’deki payı yaklaşık olarak %3 civarındadır. İlçede küçük ve büyükbaş hayvancılık da yapılmaktadır. Kıl keçisi ve koyun yetiştiriciliği ile bölge öne çıkar. Süt sığırcılığı da bölgenin önemli ekonomik kalemlerinden biridir. Aynı zamanda ormanlarla kaplı olan ilçede, orman işçiliği ve orman ürünleri üretimi ekonomik olarak önemli bir yer tutar.

^{Keles İlçesinin Bursadaki Konumu (Kaynak: BEBKA Keles İlçe Raporu)}

^{Bursa Keles Gelemiç Köyü (Kaynak: Bursa Turizm Portalı)}