Kestirim teorisi, bilinmeyen bir parametreyi ölçümlerden veya gözlemlerden hareketle en iyi şekilde tahmin etmeye çalışan matematiksel bir yaklaşımdır. Bu teori, mühendislikten ekonomiye, fizikten biyolojiye kadar çok geniş bir uygulama alanına sahiptir. Özellikle radar, sonar ve haberleşme sistemlerinde sinyal işleme problemleri içinde yoğun biçimde kullanılır.

Kestirimde bulunmak, genellikle doğrudan ölçülemeyen ama ölçümlerle dolaylı olarak etkisi gözlemlenebilen bir parametre hakkında bilgi elde etmeyi ifade eder. Örneğin bir radar sisteminde, hedefin uzaklığı doğrudan değil, gönderilen ve yansıyan sinyaller arasındaki zaman farkı üzerinden kestirilir.

Kestirimde Kullanılan Yöntemler

Kestirim yapılırken, mevcutta bulunan verilerle bir modeli karşılaştırılır.Bu model üzerinden bilinmeyen değeri tahmin etmeye çalışılır. Amaç, gerçeğe en yakın değeri bulmaktır. Kullanılan bazı yöntemler şunlardır:

• En küçük kareler yöntemi: Gerçek değer ile tahmin arasındaki farkı en aza indirir.

• En yüksek olabilirlik yöntemi: Gözlem verileri en olası hangi değeri gösteriyorsa, onu seçer.

Bu yöntemler sayesinde, örneğin bir sinyaldeki gürültüye rağmen doğru bilgi çıkarımı yapılabilir.

Kestirim Teorisi Uygulamaları

Şekil 1(a) ile verilen radar sistemine ait görselde, gönderilen ve alınan sinyallerin zamana bağlı değişimi gösterilmektedir. Bu bağlamda, gönderim anı, gönderilen dalganın şekli ve alınan dalganın şekli gibi parametreler biliniyorsa, hedefin menzili (R) kestirilmek istenir. Özellikle sinyaller arasındaki zaman gecikmesi (τ₀), hedefe olan uzaklığın belirlenmesinde kritik rol oynar.

^{Şekil 1. (a) Radar sistemi şeması; (b) Gönderilen ve alınan sinyallerin zaman düzleminde gösterimi (Kaynak: Steven M. Kay, Fundamentals of Statistical Signal Processing: Estimation Theory (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1993), Şekil 1.1, s. 2.)}

Radar sisteminde sinyal $𝑠 ( 𝑡 )$ ile gönderilir, hedeften yansıyan sinyal ise gürültüyle beraber $r(t)=αs(t−T 0 ​ )+n(t)$ şeklindedir. Buradaki $T 0$, ​ hedefe olan uzaklığa karşılık gelen zaman gecikmesidir. Sinyaller arasındaki zaman farkı, hedefin uzaklığını tahmin etmekte kullanılır.

Burada:

• $r(t)$: Alınan toplam sinyaldir. Radar alıcısına gelen, hem hedeften yansıyan sinyali hem de gürültüyü içerir.
• $α$: Genlik çarpanı. Sinyalin hedeften yansıdıktan sonra ne kadar zayıfladığını (veya güç kazandığını) gösterir.
• $s(t−T 0 ​ ) :$Gecikmiş gönderilen sinyal. $s(t)$, radar tarafından gönderilen sinyaldir. $T 0 ​$, sinyalin gönderilip hedeften yansıyıp geri dönene kadar geçen süredir. Bu süre hedefin uzaklığına bağlıdır.
• $n(t)$: Gürültü. Ortamdaki ya da alıcıdaki rastgele elektriksel parazitleri temsil eder.

Sonuç olarak Kestirim teorisi, doğrudan ölçülemeyen ancak dolaylı olarak etkisi gözlemlenebilen parametrelerin tahmin edilmesinde kullanılan güçlü bir araçtır. Bu teori sayesinde, doğrudan ölçülemeyen büyüklükler gözlemler aracılığıyla yüksek doğrulukla tahmin edilebilir. Ölçüm hatalarına ve belirsizliklere rağmen en iyi tahmini yapabilme gücü, kestirim teorisini modern teknolojilerin temel yapı taşlarından biri hâline getirmiştir.