Kilauea, Hawaii Adası’nın en genç ve en aktif yanardağı olup, aynı zamanda dünya üzerindeki en hareketli volkanlardan biridir. Yazılı tarihte yalnızca kısa süreli sakinlik dönemleri yaşayan bu yanardağ, son 1000 yıl içinde yüzeyinin yaklaşık %90’ını lav akıntılarıyla kaplamıştır. Adının “fışkıran” veya “çok yayılan” anlamına geldiği düşünülür.^【1】 

Coğrafi ve Jeolojik Özellikleri

Yaklaşık 280.000 yıl önce okyanus tabanında oluşan Kilauea, uzun ve geniş yamaçlara sahip tipik bir kalkan yanardağıdır. Günümüzde yüzeyi Oʻahu adasından biraz daha küçük bir alanı kaplar. Hawaii adasını oluşturan beş yanardağdan biridir ve Mauna Loa’nın güneydoğu yamacında yer alır. Uzun yıllar boyunca, Kilauea’nın Mauna Loa’nın bir uzantısı olduğu düşünülse de yapılan araştırmalar, yüzeyin yaklaşık 60 km altına kadar uzanan bağımsız bir magma sistemine sahip olduğunu göstermiştir.

Tarihsel Patlamalar ve Etkileri

Kilauea, 1952’den bu yana onlarca kez püskürmüştür. 1983 yılında başlayan büyük patlama dizisi, lavların Doğu Rift Bölgesi boyunca ilerlemesine neden olmuş ve özellikle Kraliyet Bahçeleri bölgesinde yıkıcı etkiler bırakmıştır. Sekiz yıl süren bu süreçte yaklaşık 875 dönümlük arazi lavla kaplanmış ve 39 ev yıkılmıştır. Bu dönem, volkanın 200 yıllık neredeyse kesintisiz etkinliğinin bir parçasıdır.

1983–2018 yılları arasında PuʻuʻŌʻō ve Kupaianaha bacalarında neredeyse aralıksız bir patlama faaliyeti görülmüştür. 2018’de Doğu Rift Bölgesi’nde meydana gelen büyük bir çökme olayı, Halemaumau kraterinin derinliğini 487 metreye, genişliğini ise 2,4 kilometreye çıkarmıştır. Bu süreç, zirvedeki lav gölünün kaybolmasına ve kalderanın yeniden şekillenmesine yol açmıştır.

Son Dönem Aktiviteleri

2019 yılında, bilim insanları Halemaumau kraterinde modern tarihte ilk kez bir su gölünün oluştuğunu gözlemledi. Ancak bu göl, 20 Aralık 2020’de yeni lavların krater tabanına ulaşmasıyla tamamen buharlaştı.

Aralık 2020’den itibaren, Halemaumau’da bir dizi zirve patlaması yaşanmış ve bu patlamalar kraterin çöken alanını yavaşça doldurmaya başlamıştır. 2024 yılında patlama etkinliği kalderadan dışarı doğru genişlemiş, Güneybatı Rift Bölgesi’nde yeni müdahaleler ve Doğu Rift Bölgesi’nin üst kesimlerinde lav çıkışları gözlemlenmiştir.

23 Aralık 2024’ten bu yana, Kilauea’nın zirvesindeki Halemaumau kraterinde aralıklı olarak lav püskürmeleri sürmektedir. Yaklaşık bir yıldır aralıklı şekilde faaliyette olan ve geçen aralık ayından bu yana toplam 37 patlama kaydedilen volkan, Türkiye saatiyle 24 Kasım 2025 tarihinde yeniden lav püskürtmeye başlamıştır.

USGS ve Hawaii Yanardağ Gözlemevi, volkanın yeni bir lav püskürtme dönemine girdiğini ve özellikle 24-25 Kasım günlerinde güçlü bir faaliyet beklendiğini duyurmuştur. Volcanoes National Park sınırları içerisinde gerçekleşen bu patlamaların yerleşim alanlarını tehdit etmediği belirtilirken, bölgedeki güvenlik önlemleri artırılmıştır.

Kültürel ve Doğal Önemi

Kilauea yalnızca jeolojik bir oluşum değil, aynı zamanda Hawaiili halkın mitolojisinde bir semboldür. Pelehonuamea’nın evi sayılan bu yanardağ, adanın oluşum sürecini ve yaratılış döngüsünü temsil eder. Hawaii ilahileri ve sözlü gelenekleri, volkanın yüzlerce yıllık faaliyetini sembolik bir dille aktarmaktadır.

Bugün Kilauea, hem bilimsel araştırmaların hem de doğal mirasın önemli bir odağıdır. Süregelen patlamaları, dünyanın iç dinamiklerini anlamada bir laboratuvar görevi görürken; aynı zamanda Hawaii Volkanlar Milli Parkı’nın merkezinde yer alarak her yıl binlerce ziyaretçiye yakından gözlem imkânı sunmaktadır.