Kızıl sinek kuşu (Selasphorus rufus), Trochilidae (sinek kuşugiller) familyasına ait, Kuzey Amerika’nın batısında üreyen ve kış aylarını Meksika ve güney Kaliforniya’da geçiren, göçmen bir kuş türüdür. Ortalama 3,4 gram ağırlığında ve 9,5 cm uzunluğunda olan bu küçük kuş, özellikle erkek bireylerinde görülen parlak turuncu boğaz tüyleri ve bakır tonlarındaki sırtı ile dikkat çeker. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından Tehdide Açık (Near Threatened) kategorisinde değerlendirilmektedir.
Morfolojik Özellikler
Kızıl sinek kuşu, küçük yapılı ve yüksek metabolizma hızına sahip bir kuş türüdür. Bireylerin vücut ağırlığı 2,6 ila 5,7 gram arasında değişmekte olup ortalama 3,4 gramdır. Boyları yaklaşık 9,5 cm, kanat açıklıkları ise ortalama 11,4 cm’dir. Gagaları ince, siyah ve düzgündür; yaşla birlikte yüzeyi daha pürüzsüz hâle gelir. Erkek bireylerin boğaz tüyleri parlak turuncu, sırtları metalik bronz-yeşil tonlarında olup bu renkler dişilerde daha donuk ve solgundur.
Yavru bireyler tüysüz, koyu tenli ve sırtlarında gri şeritlere sahiptir; büyüme sürecinde tüylenme artar ve boğaz tüylerinde yeşil ile bronz tonlar belirginleşir. Alt kuyruk tüylerinde özellikle erkeklerde yeşil ve bronz ışıltılı metalik lekelenmeler bulunur. Tüy örtüsünün tamamlanmasıyla, özellikle erkek bireylerde pas rengine yakın kızıl tonlar baskın hâle gelir. Türün ortalama bazal metabolizma hızı 0,0685 W olarak ölçülmüştür.
Kızıl Sinek Kuşu (pixabay)
Dağılım ve Yaşam Alanı
Kızıl sinek kuşu, Nearktik biyocoğrafik bölgeye özgü göçmen bir türdür. Üreme döneminde güneydoğu Alaska’dan başlayarak batı Kanada ve kuzeybatı Amerika Birleşik Devletleri’ne kadar uzanan bölgelerde görülür. Bu kuşlar, genellikle nisan-temmuz ayları arasında üreme gösterir. Göç döneminde, temmuz ayı itibarıyla güneye yönelerek batı ABD üzerinden Kaliforniya'nın güneyine ve Meksika’nın büyük bölümüne ulaşır; burada kışı geçirir. Mart ayından itibaren tekrar kuzeye göç eder ve nisan sonu itibarıyla Washington ve çevresine ulaşır. Göç rotası doğrusal değil, dairesel (loop pattern) bir yapı gösterir ve bireyler göç boyunca özellikle güneybatı ABD’de geçici olarak konaklar.
Üreme döneminde; çayırlık alanlar, meyve bahçeleri, parklar, bahçeler, iğne yapraklı ormanlar ve çalılıklar gibi bol bitki örtüsüne sahip karasal yaşam alanlarını tercih eder. Kış mevsiminde ise Meksika ve güney Kaliforniya’nın dağlık ve ormanlık bölgelerinde yaşar. Tür, 1830 ila 3000 metre arasındaki yükseltilerde gözlenir. Göç sırasında geçici olarak daha kurak ve çorak bölgelerden geçse de bu alanlar yeterli besin sunmadığından uzun süreli olarak kullanılmaz. Üreme ve kışlama alanlarındaki habitat seçimi, çoğunlukla çiçeklenme zamanına denk gelen nektar kaynaklarının bolluğuna bağlıdır.
Beslenme
Kızıl sinek kuşu, temel olarak nektarla beslenen bir türdür; ancak yüksek enerji ihtiyacını karşılamak üzere küçük böcekler ve diğer omurgasızları da tüketir. Günlük olarak vücut ağırlığının yaklaşık yarısı kadar besin tüketmesi gereklidir. Göç dönemlerinde veya yoğun enerji gerektiren aktiviteler öncesinde besin alımını artırarak enerji rezervlerini güçlendirir. Nektar arayışında renkli çiçekleri tercih eden bu tür, özellikle kırmızı ve sarı tonlara karşı duyarlıdır; bu renkler daha önce başarılı beslenme deneyimleriyle ilişkilendirilir. Besin kaynaklarını görsel ipuçlarıyla tanıyan bireyler, başarılı oldukları çiçekleri ve konumlarını hatırlayarak aynı alanlara tekrar döner. Ayrıca, polen taşıma kapasiteleri nedeniyle ekosistem içinde önemli bir tozlayıcı rolü üstlenirler.
Kızıl Sinek Kuşu (pixabay)
Üreme
Kızıl sinek kuşu, nisan ile temmuz ayları arasında üreyen ve her üreme döneminde tek bir kuluçka veren bir türdür. Erkek bireyler, dişileri etkilemek için havada “J” biçiminde dalış hareketleri sergiler; çiftleşme genellikle yere yakın bir konumda gerçekleşir. Yuvayı yalnızca dişi birey inşa eder; yuvada yumuşak bitkisel materyallerin yanı sıra kabuk, yosun ve örümcek ağı gibi malzemeler kullanılır. Yuva genellikle bitki örtüsü içinde gizli konumlarda ve yerden alçakta yer alır.
Dişi birey, genellikle yılda iki yumurta bırakır; kuluçka süresi 15–17 gün arasında değişir. Yavrular yaklaşık 15 günlükken yuvadan ayrılır ve bağımsız yaşamaya başlar. Kuluçka ve yavru bakımı yalnızca dişi tarafından üstlenilir; ancak her iki ebeveynin de yavru beslemesine katkıda bulunduğu bildirilmiştir. Yavrular yuvadan ayrıldıktan sonra geri dönmezler.
Koruma Durumu
Kızıl sinek kuşu (Selasphorus rufus), Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından “Tehdide Açık” (Near Threatened) kategorisinde sınıflandırılmaktadır. Bu değerlendirme, türün nüfusundaki belirgin azalma eğilimine dayanmaktadır. Partners in Flight (2019) verilerine göre, yıllık ortalama %2,1’lik düşüşle, on yıllık dönemde toplam %19’luk bir popülasyon kaybı tahmin edilmektedir.【1】 Habitat kaybı, iklim değişikliği ve göç yollarında karşılaşılan çevresel bozulmalar bu gerilemenin başlıca nedenleri arasında yer almaktadır.
Tür, insan faaliyetleri sonucu oluşan habitat tahribatına kısmen tolerans gösterebilmekte ve yapay yemlikler sayesinde bazı bölgelerde artış gösterebilmektedir. Ancak bu olumlu etkiler, genel nüfus eğilimindeki düşüşü dengelememektedir. Türün korunmasına yönelik özel bir eylem planı henüz yürürlükte değildir; bununla birlikte, Partners in Flight tarafından “Sarı İzleme Listesi” kapsamında izlenmektedir.
