Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde, Samsun il sınırları içerisinde yer alan ve ekolojik zenginlikleri ile dikkat çeken bir sulak alandır. Biyolojik çeşitlilik açısından önemli olan bu bölge, hem yerel ekosistemler hem de göçmen kuşlar için hayati bir rol oynamaktadır. Kızılırmak Deltası, ekosistem işlevlerinin yanı sıra, nesli tehlikede olan birçok türün barınma alanıdır.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun Valiliği, Kızılırmak Deltası Samsun Kuş Cenneti)}

Jeolojik Oluşum

Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin Karadeniz kıyısında, Samsun il sınırları içinde yer almaktadır. Delta, 56.000 hektarlık bir alanı kapsamaktadır ve 19 Mayıs, Bafra ile Alaçam ilçeleri arasında yer alır. Bu alan, deniz seviyesinden ortalama 5 metre yüksekliktedir. Jeolojik olarak, Kızılırmak Deltası, Kızılırmak Nehri'nin taşıdığı alüvyonların Karadeniz'e döküldüğü noktada birikerek oluşmuş genç bir yapıya sahiptir. Bu alüvyonik birikimler, delta ekosisteminin farklı habitatlarını oluşturur ve bölgenin biyolojik çeşitliliği için uygun ortam sağlar.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'nin ekosistemi içerisinde yaşayan kuşlar (19 Mayıs Belediyesi)}

Kızılırmak Deltası, 236.86 km²'lik bir alana yayılmaktadır ve Kızılırmak Nehri'nin doğu ve batısında irili ufaklı birçok göl bulunur. Bu göller arasında, doğuda Balık Gölü, Uzun Göl, Tatlı Göl, Gıcı Gölü, Cernek Gölü ve Liman Gölü, batıda ise Karaboğaz Gölü yer alır. Delta, Karadeniz'i doğrudan aşan kuş türleri için yaşamsal önem taşımaktadır.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'ndeki canlılar (19 Mayıs Belediyesi)}

Ekolojik Özellikler ve Habitat Çeşitliliği

Kızılırmak Deltası, birbirinden farklı ekosistemleri barındırmaktadır. Bu ekosistemler arasında, kumsallar, kumullar, sazlıklar, bataklıklar ve su basar ormanları (galeriç) yer alır. Bu habitat çeşitliliği, hem flora hem de fauna açısından yüksek biyolojik çeşitliliğe olanak tanır. Özellikle galeriç ormanları, su kenarında bulunan ve zaman zaman suyla basılan ağaçlık alanlar, delta ekosisteminin temel bileşenlerindendir. Bu habitatlar, suyun filtrasyonu, yeraltı su seviyelerinin korunması ve erozyon kontrolü gibi ekosistem hizmetleri sunar. Ayrıca, delta bölgesinin bitki örtüsü, bölgenin mikroklimasına etki ederek çevresel dengenin korunmasına yardımcı olur.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'ndeki canlılar (19 Mayıs Belediyesi)}

Biyoçeşitlilik

Kızılırmak Deltası, biyoçeşitlilik açısından son derece zengin bir alandır. Bölge, 577 bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır ve bunlar arasında nadir ve tehlikede olan türler de yer almaktadır. Örneğin, keskin yapraklı rhaponticum (Rhaponticum serratuloides) ve kum zambağı (Pancratium maritimum) gibi endemik bitki türleri, bölgedeki ekosistemlerin korunması açısından önemli bir yer tutar.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'nin ekosistemi içerisinde yaşayan bir kuş (19 Mayıs Belediyesi)}

Kuş Cenneti, 66 balık ve 362 kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu kuş türleri arasında, nesli tehlikede olan 24 kuş türünden 15’i delta üzerinde yerleşik olarak bulunur. Kızılırmak Deltası, göçmen kuşlar için önemli bir geçiş noktasıdır ve bölgedeki flamingo, pelikan, deniz kartalı, tepeli pelikan, kara leylek ve diğer su kuşlarının yanı sıra çeşitli ötücü kuşları da barındırmaktadır.

Delta, 2.177 türden oluşan zengin bir ekosisteme sahiptir; bu türler arasında 32 memeli türü, 23 herptil türü, 549 omurgasız tür ve 510 fitoplankton yer alır. Ayrıca, 21 Nisan 2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı kararıyla kesin koruma alanı statüsüne kavuşan Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin ilk ve tek UNESCO Dünya Doğal Miras Alan Adayı'dır.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (19 Mayıs Belediyesi)}

Koruma Statüsü ve Yönetim Yapısı

Kızılırmak Deltası, çevresel değerleri doğrultusunda çeşitli koruma statülerine sahiptir. Delta, doğal sit alanı olarak tescillenmiş ve 1., 2. ve 3. dereceden koruma altına alınmıştır. Ayrıca alan, Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Ramsar Alanı olarak da belirlenmiştir. Delta, 2016 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilmiştir.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'nin doğasını temsil eden bir görsel. (19 Mayıs Belediyesi)}

Kızılırmak Deltası'nın yönetimi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Samsun İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ve yerel yönetimler tarafından yürütülmektedir. 2015 yılında yapılan bir protokolle, Kızılırmak Deltası'nın yönetimi, Samsun Kızılırmak Deltası Koruma ve Geliştirme Birliği (SAMKUŞ) tarafından devralınmıştır. SAMKUŞ, delta ekosisteminin korunmasını sağlamak, bölgedeki biyolojik çeşitliliği izlemek ve halkı bilinçlendirmek amacıyla çeşitli çalışmalar yapmaktadır.

^{Kuş Cenneti yaşayan leylekler (Samsun Büyükşehir Belediyesi)}

Ziyaretçi Hizmetleri

Kızılırmak Deltası, doğa meraklıları için birçok aktivite sunmaktadır. Ziyaretçiler, kuş gözlemciliği, fotoğrafçılık, balıkçılık, trekking, kampçılık, bisiklet ve kano gibi alternatiflere katılabilirler. Sabahın erken saatlerinde, kuşların en yoğun gözlemlenebileceği saatlerde ziyaretçiler gözlem yapabilirler. Delta, ziyaretçi merkezleri, kuş gözlem kuleleri ve görüntü izleme merkezleri ile ekolojik farkındalık sağlamaktadır.

^{Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (19 Mayıs Belediyesi)}

Kızılırmak Deltası, sahip olduğu biyolojik çeşitlilik, ekosistem işlevleri ve korunma statüleriyle, Türkiye'nin en değerli sulak alanlarından biridir. Delta, çeşitli habitatlar arasında geçiş alanı sunarak endemik türler ve göçmen kuşlar için kritik yaşam alanları sağlamaktadır. Bu alandaki ekosistemlerin korunması ve sürdürülebilir yönetimi, yalnızca biyoçeşitliliği korumakla kalmaz, aynı zamanda çevresel hizmetler ve yerel halk için de önemli faydalar yaratmaktadır.