Kuyucak portakalı, Türkiye’nin Aydın iline bağlı Kuyucak ilçesinde yetiştirilen, Washington Navel (Citrus sinensis Osb.) çeşidi portakalın ayırt edici özellikler taşıyan bir türüdür. 18 Ekim 2023 tarihinde menşe adıyla tescillenmiş olup, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında coğrafi işaret koruması altındadır. Tescil işlemi Kuyucak Belediyesi tarafından gerçekleştirilmiştir.

Tarihçe

Kuyucak ilçesi, Osmanlı döneminde Aydın Sancağı'na bağlı bir yerleşim olarak portakal üretiminde öne çıkmıştır. 1844-1845 tarihli temettuat defterlerinde, ilçede 1230 dönüm arazi portakal üretimi için ayrılmıştır. Bu tarihsel kayıtlar, Kuyucak’ın narenciye tarımındaki köklü geçmişini belgelemektedir.

Coğrafi Özellikler ve Etkileri

Denizden yaklaşık 120 km içeride yer alan Kuyucak ilçesi, kıyı bölgelerine kıyasla daha sert iklim koşullarına sahiptir. Bu durum, Kuyucak portakalının kabuk kalınlığının artmasına neden olur. Kalın kabuk, meyve içindeki usare miktarının depolama süresince korunmasını sağlar; böylece ürün daha sulu, aromatik ve şeker oranı yüksek hale gelir. Raf ömrünün uzunluğu ve düşük ağırlık kaybı, Kuyucak portakalını ticari ve tüketici açısından avantajlı kılar.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Kuyucak portakalının pomolojik ve bileşimsel özellikleri aşağıdaki aralıklarda değişkenlik gösterir:

Pomolojik Özellikler

• Meyve ağırlığı: 188,8 – 301,9 g
• Meyve eni: 5,3 – 9,6 cm
• Kabuk kalınlığı: 5,0 – 6,7 mm
• Usare miktarı: %26,01 – %46,17
• Kabuk rengi (L, a, b): L 46,98 – 65,03; a* 12,81 – 13,24; b* 17,04 – 51,72

Bileşim Özellikleri

• Suda çözünen katı madde (SÇKM): %10,9 – %12,4
• pH: 3,15 – 4,01
• Titre edilebilir asitlik: %0,49 – %1,54
• Toplam şeker: %4,95 – %9,53
• Fruktoz: %1,53 – %2,95
• Glukoz: %1,50 – %3,19
• Sakkaroz: %0,10 – %3,19
• Sitrik asit: 4964,0 – 7687,60 mg/L
• Malik asit: 213,30 – 648,90 mg/L
• Tartarik asit: 195,30 – 422,40 mg/L
• Askorbik asit: 573,90 – 621,50 mg/L
• Olgunluk indeksi: 6,68 – 25,61

Üretim Metodu

Kuyucak portakalının üretiminde Washington Navel çeşidi tercih edilir. Kireçli topraklara uygun olarak turunç anacı (Citrus aurantium L.) ve Troyer sitranjı kullanılır. Bahçe kurulumu sırasında arazi teraslanır, drenaj kanalları açılır ve dikim aralıkları 7x5, 6x3 veya 5x3 metre olarak uygulanır. Dikim zamanı, bölgedeki don riskine göre sonbahar veya ilkbahar olarak belirlenir.

Budama işlemleri 3-4 yılda bir yapılır; obur sürgünler ve kuruyan dallar temizlenir. Sulama, fidanın yaşına ve mevsim koşullarına göre düzenlenir. Gübreleme, toprak ve yaprak analizlerine dayanarak gerçekleştirilir. Hasat dönemi kasım sonu ile aralık ortası arasındadır; meyveler elle toplanır ve zedelenmeden kasalara yerleştirilir.

Denetim

Kuyucak portakalının üretimi ve pazarlanması, Kuyucak Belediyesi koordinasyonunda yürütülen denetimlerle kontrol altındadır. Denetim mercii; Kuyucak Belediyesi, Kuyucak İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Kuyucak Narenciye Üreticileri Birliği ve Kuyucak Ziraat Odası temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak, ayrıca şikâyet veya ihtiyaç halinde gerçekleştirilir. Ürünün ayırt edici özellikleri, üretim metoduna uygunluğu ve menşe adı kullanım biçimi denetlenir.