Lateral Pterigoid Kası, çiğneme kasları arasında alt çeneyi öne çıkaran (protrüzyon) ve ağzı açan tek kastır. İki başlı yapısıyla temporomandibular eklemin (TME) hareketlerinde kritik rol oynar.
Anatomik Yapı
Morfoloji ve Bağlantı Noktaları
Lateral Pterigoid Kası, çiğneme kasları arasında yatay (horizontal) seyirli tek kastır ve iki başlıdır. Üst baş, sphenoid kemiğin infratemporal yüzeyinden köken alarak temporomandibular eklemin (TME) eklem kapsülü ile diskinin ön yüzüne tutunur. Alt baş ise sphenoid kemiğin lateral pterigoid plağından çıkar ve mandibula kondilinin boynundaki pterigoid foveaya yapışır. Üst baş eklem mekaniklerinde, alt baş ise çene hareketlerinin büyük kısmında görev yapar. Kasın üstünde temporal kas ve maksiller arter, altında ise medial pterygoid kas yer alır. Ayrıca mandibular sinir (CN V₃) ve maksiller arterin dallarıyla komşudur. Kas iki ayrı baştan oluşur: üst baş eklem kapsülü ve diskine, alt baş mandibulanın kondiline bağlanır. Bu farklı bağlantılar, kasın hem eklem stabilizasyonunda hem de mandibula hareketlerinde görev almasını sağlar. Kas; temporal kas, medial pterigoid kas, maksiller arter gibi komşuları ile yakın ilişkidedir.
Embriyolojik Köken ve Sınıflandırma
Lateral Pterigoid Kası, paraaksiyel mezoderm kökenli olup, mandibular sinir (CN V₃) tarafından innerve edilen 1. faringeal ark kasları grubuna dahildir. Fonksiyonel olarak çiğneme kasları sınıflandırmasındadır ve mandibulanın hareketinde kritik bir rol üstlenir.
Sinir İnnervasyonu ve Vasküler Beslenme
Bu kasın sinirsel innervasyonu, mandibular sinirin (n. mandibularis, V3) anterior dalından ayrılan ve motor lifler taşıyan lateral pterigoid siniri (nervus pterygoideus lateralis) aracılığıyla sağlanır. Bu sinir, genellikle kasın üst başına doğrudan dallar göndererek motor uyarımı gerçekleştirir. Lateral pterigoid kasın vasküler beslenmesi ise maksiller arterin (a. maxillaris) pterigoid segmentinden çıkan dallar aracılığıyla temin edilir. Özellikle pterigoid dallar (rr. pterygoidei) kasın her iki başına da kan sağlayarak metabolik ihtiyaçlarını karşılar. Ayrıca derin temporal arterler ve bukkal arter gibi maksiller arterin diğer dalları da yardımcı katkı sunabilir. Bu damarlar, kasın oksijen ve besin gereksinimini karşılarken aynı zamanda cerrahi müdahaleler sırasında dikkat edilmesi gereken anatomik yapılar arasında yer alır.
Fonksiyon ve Klinik İlişkiler
Lateral Pterigoid Kası, mandibulanın protrüzyon (öne doğru itme) ve depresyon (aşağı doğru çekme) hareketlerinde anahtar roldedir. Bilateral kasıldığında çeneyi öne iterken, tek taraflı kasılma çeneyi karşı tarafa kaydırır ve öğütücü çiğneme hareketini destekler. Alt çenenin açılmasında digastrik, mylohyoid ve geniohyoid kaslarla sinerjik çalışır. Ayrıca temporomandibular eklem diskinin dinamik stabilizasyonunda görev alır. Klinik açıdan, lateral pterigoid kasın aşırı aktivitesi TME disfonksiyonlarında önemli bir patojenetik faktördür. Kas spazmı veya diskin anterior kayması çene klik sesi, ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. Trismus ve diğer kas spazmları enfeksiyon ya da travmaya bağlı gelişebilir. Tedavi, hafif vakalarda sıcak kompres ve kas gevşeticilerle olurken, şiddetli durumlarda botulinum toksin enjeksiyonu gerekebilir. Cerrahi girişimlerde özellikle üçüncü molar diş çekimi sırasında kasın travmatize edilmemesine dikkat edilmelidir.
