LiDAR (Light Detection and Ranging), ışık tespiti ve uzaklık algılama prensibine dayanan, uzaktan algılamada kullanılan bir teknolojidir. Genellikle uçaktan lazerle tarama sistemleri (Airborne laser scanning systems) veya lazer tarama sistemleri olarak da adlandırılır. Yüksek doğrulukta üç boyutlu konumsal veri ve sayısal yükseklik modeli (SYM) elde etmek için kullanılır.

^{Deney ortamının fizksel görüntüsü ve 2B haritası. (International Journal of 3D Printing Technologies and Digital Industry 2021)}

Çalışma Prensibi ve Özellikleri

LiDAR, bir hedefe lazer ışığı göndererek, ışığın hedeften yansıyıp sensöre geri dönmesi için geçen süreyi ölçer. Bu süre, ışığın hızıyla çarpılarak hedefin uzaklığı hesaplanır. Bu süreç, saniyede binlerce kez tekrarlanarak çevrenin ayrıntılı bir nokta bulutu haritası oluşturulur. Bu nokta bulutu, üç boyutlu bir ortamın yüksek çözünürlüklü dijital modelini sağlar.

LiDAR sistemleri, fotogrametri ve jeodezik ölçme gibi diğer veri toplama yöntemleriyle benzer amaçlara hizmet ederken, daha yüksek doğrulukta ve hızlı bir şekilde veri üretebilme avantajına sahiptir. Özellikle zorlu arazilere sahip bölgelerde (şehir merkezleri, ormanlık alanlar ve enerji nakil hatları) ölçme zorluklarını ortadan kaldırarak yeni imkanlar sunmaktadır.

^{Deney ortamının 3B modeli. (International Journal of 3D Printing Technologies and Digital Industry 2021).}

Kullanım Alanları

LiDAR teknolojisi, günümüzde birçok alanda kullanılmaktadır. Bunlar arasında:

Haritacılık ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS): Sayısal haritaların oluşturulması ve coğrafi bilgi sistemlerine entegrasyonu için kullanılır. Özellikle Şırnak'ta bir askeri güvenlik yolunun inşası için 1/1000 ölçekli sayısal haritaların hazırlanmasında kullanıldığı bir proje örneği bulunmaktadır.

^{Reconstructor’da farklı açılardan yapı adası 3B modeli. (Türkiye LiDAR Dergisi 2023).}

İnsansız Kara ve Hava Araçları (İKA/İHA): İnsansız kara araçları (İKA) için üç boyutlu ortam haritalama sistemlerinde, çevrelerini algılamaları ve otonom navigasyon sağlamaları amacıyla kullanılır. Ayrıca İHA'lar, arkeolojik alanlarda sayısal yüzey modellerinin doğruluğunu değerlendirmek için LiDAR görüntüleme ile birlikte kullanılır.

^{Lazer mesafe ölçümü. (International Journal of 3D Printing Technologies and Digital Industry 2021).}

Kültür Varlıklarının Belgelenmesi: Taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının, tarihi yapı cephelerindeki bozulmaların ve arkeolojik alanların üç boyutlu belgelenmesinde kullanılır. LiDAR sensörüne sahip tablet bilgisayarlar da bu alanda kullanılabilecek yeni nesil araçlardan biridir.

Ormancılık ve Ekolojik Analizler: Ormanlık alanlarda bireysel ağaç boylarının tahmini ve jeomorfolojik analizler için kullanılabilir.

Diğer Alanlar: Nehir kıyısı erozyon değerlendirmesi ve otonom araçlar gibi çeşitli sektörlerde de uygulamaları bulunmaktadır.

Gelecek ve Gelişimi

LiDAR teknolojisinin yaygınlaşmasıyla maliyetlerinin düşmesi beklenmektedir. Kurulum maliyetleri yüksek olmasına rağmen, veri toplama maliyeti yersel ve fotogrametrik yöntemlere göre daha düşüktür. Bu durum, amortisman süresini kısaltarak sistemi cazip hale getirmektedir. Teknolojinin gelişimi ve kullanım alanlarının genişlemesi, LiDAR'ın gelecekte daha da önemli bir rol oynayacağına işaret etmektedir.