Lockheed Martin X-59 Quesst (Quiet SuperSonic Technology), NASA’nın Low-Boom Flight Demonstrator programı kapsamında Lockheed Martin’in Skunk Works tesislerinde geliştirilen deneysel bir süpersonik uçak projesidir. Uçağın amacı, ses hızını aşarken oluşan sonik patlamayı (sonic boom) önemli ölçüde azaltarak, karasal bölgelerde ticari süpersonik uçuşların yeniden mümkün olup olamayacağını test etmektir.
Programın uzun vadeli hedefi, 1973’ten beri yürürlükte olan ABD kara üzeri süpersonik uçuş yasağının kaldırılmasına bilimsel veri sağlamaktır. NASA, 2026–2028 yıllarında ABD’nin seçilmiş 10 kenti üzerinde topluluk bazlı test uçuşları planlamaktadır. Bu verilerin, ICAO’nun gürültü standartlarını yeniden tanımlamasına katkı sağlaması beklenmektedir.
Geliştirme Süreci
X-59, süpersonik araştırma tarihindeki Bell X-1 (1947) ve Concorde (1969) projelerinin devamı niteliğindedir, ancak bu uçaklardan farklı olarak “sessiz sonik patlama” üretmeyi amaçlayan ilk uçaktır. Proje, 21. yüzyılın “sivil süpersonik yeniden doğuşu”nun öncüsü olarak nitelendirilmiştir.
NASA, Şubat 2016’da Lockheed Martin’e X-59’un ön tasarımı için ilk sözleşmeyi verdi. 2017’de NASA Langley’de 9% ve 8% ölçekli modellerle yapılan rüzgâr tüneli testleri, aerodinamik stabilite, kontrol yüzeyleri ve düşük gürültü performansını değerlendirdi. 2 Nisan 2018’de NASA, uçağın tasarım, üretim ve teslimatını kapsayan 247,5 milyon dolarlık ana sözleşmeyi Lockheed Martin’e verdi. Aynı yıl ABD Hava Kuvvetleri projeye “X-59 QueSST” adını verdi.
2020’ye gelindiğinde gövde montajının yarısı tamamlandı. Uçak 2022’de General Electric F414-GE-100 motorunu aldı. Motor 4 metre uzunluğunda ve 98 kN (yaklaşık 22.000 lbf) itki üretmektedir. 2024’te Palmdale, Kaliforniya’daki Skunk Works tesislerinde uçak tamamlandı ve 28 Ekim 2025’te NASA Armstrong Flight Research Center denetiminde ilk test uçuşunu gerçekleştirdi.
28 Ekim'de Gerçekleşen Uçuş Testi (Lockeed Martin)
Tasarım ve Teknik Özellikler
X-59, uzun ve dar gövdesiyle (uzunluk 30,4 m - kanat açıklığı 9 m) sonik dalgaların birleşmesini önleyerek yerde algılanan ses düzeyini azaltmayı hedeflemektedir. Uçak, 55.000 ft (16.800 m) irtifada Mach 1.42 (1.510 km/sa) hızla seyir edecek biçimde tasarlanmış olup maksimum kalkış ağırlığı 14.700 kg’dır.
Kokpit, Northrop T-38’den alınan koltuk ve kubbe ile donatılmıştır. İniş takımları F-16’dan alınmıştır. Uzun burun nedeniyle pilotun doğrudan öne görüşü yoktur. Bu nedenle External Vision System (XVS) ve Collins Aerospace tarafından geliştirilen Enhanced Vision System (EVS) kullanılır. 4K çözünürlüklü kamera ve kızılötesi sensörler, pilotun iniş ve seyir sırasında görüş alanını dijital olarak sağlar.
Uçağın gövdesi, kanat kökleri ve motor hava alığı “boom shaping” denilen bir aerodinamik optimizasyonla tasarlandı. Bu tasarım, süpersonik dalgaların birleşmeden dağılmasını sağlayarak yerde duyulan basınç değişimini yumuşatır. NASA bu etkiyi “Mach cut-off shaping” olarak tanımlar.
NASA’nın hedefi, uçağın yerde yalnızca 75 EPNdB (yaklaşık kapı çarpma sesi düzeyinde) bir “thump” 【1】 oluşturmasıdır. Karşılaştırma için Concorde’un ortalama gürültü seviyesi 105–110 EPNdB’dir.
NASA Tarafından Yayınlanan X-59 Teknik Detayları (NASA)
Programın Amacı ve Uygulama Alanı
X-59, NASA’nın “Quesst” programı kapsamında ABD’nin çeşitli kentleri üzerinde yapılacak deneme uçuşlarıyla, sessiz süpersonik teknolojilerin toplumsal kabulünü test edecektir. Topluluk geri bildirimlerinin, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) ve ABD Federal Havacılık İdaresi’ne (FAA) sunularak 2028’e kadar kara üzeri süpersonik uçuş yasağının gözden geçirilmesine zemin oluşturması beklenmektedir.
