Mahmal (Arapça: مَحْمَل), hac kervanlarının bir parçası olarak deve sırtında taşınan tören filikasıdır. Yolculukta içinde insan bulunmayan bu yapı, sembolik olarak padişahın veya devletin himayesini temsil eder. Mahmal üzerindeki örtüler genellikle kutsal kabul edilen ve işlemelerle süslenmiş kumaşlardır.

^{Mahmal (PICRYL)}

Tarih ve Kültürel Bağlam

12. yüzyıldan itibaren Mısır merkezli Mamluk Devleti’nde mahmal kullanımı yaygınlaşmıştır. Mahmal, hilafet otoritesinin, hacca katılan Müslümanlara yönelik koruma ve himaye niyetini simgelemiştir. Osmanlı döneminde de bu gelenek devam etmiştir. 20. yüzyılın ortalarına kadar hac kervanlarında mahmal sembolik bir unsur olarak yer almıştır.

Mimari ve Stil Özellikleri

Mahmal, ahşap iskelete sahip olup, genellikle üçgen veya konik biçimlidir. Üst kısmı sivri bir çatıya sahiptir. Kumaş örtüyle kaplanarak süslenir; bu örtüler üzerine Kur’an ayetleri, hanedan mühürleri, hilafet sembolleri işlenir. Renk seçimi dönemden döneme değişiklik gösterse de Mamluk dönemindeki örtüler sarı, sonraki dönemlerde ise kırmızı veya yeşil renkli olmuştur.

^{Mahmal (PICRYL)}

Fonskiyon ve Ritüel Kullanımı

Mahmal, hac yürüyüşü sırasında deve sırtında taşınarak kutsal şehir Mekke’ye götürülürdü. Bu törenli geçit süreci genellikle üç defa tekrar edilirdi ve devletin himayesinin sembolü olarak halktan büyük ilgi görürdü. Hac kervanları şehir girişlerinde gösterilere katılırken, mahmal da bu törenin odağında yer alırdı.

Sanatsal ve Sembolik Değer

Mahmal üzerindeki kumaş örtüler (özellikle kiswah benzeri) hem estetik hem de sembolik anlam taşır. İşlemelerde kullanılan altın işlemeler ve yazılar, döneminin yüksek sanat ve el sanatı geleneğini yansıtır. Bu nesne, sadece dini bir seremoniden ziyade siyasal meşruiyetin halk nezdinde gösterilmesi için kullanılan sanatsal bir obje işlevi görmüştür.