1946 yılında Hindistan’ın Bombay kentinde doğan Mahmood Mamdani, çocukluğunu Uganda’da geçirmiştir. Lisans eğitimini 1967'de Pittsburgh Üniversitesi'nde siyaset bilimi alanında tamamlamış, yüksek lisans derecelerini Fletcher School of Law and Diplomacy’den, doktorasını ise 1974’te Harvard Üniversitesi'nden almıştır.

Kariyerine Darüsselam Üniversitesi’nde (1973–1979) başlayan Mamdani, ardından Makerere Üniversitesi (1980–1993) ve Cape Town Üniversitesi’nde (1996–1999) çalışmıştır. 2010–2022 yılları arasında Makerere Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nde (MISR) direktörlük yapmış ve burada disiplinler arası bir doktora programı kurmuştur. Halen Columbia Üniversitesi’nde Herbert Lehman Hükümet Profesörü olarak görev yapmaktadır.

Mamdani, 1998–2002 yılları arasında Afrika’daki sosyal bilimlerin gelişimini amaçlayan CODESRIA'nın başkanlığını yürütmüştür. 2008 yılında Foreign Policy (ABD) ve Prospect (İngiltere) dergileri tarafından “Dünyanın En Etkili 20 Kamu Entelektüeli” arasında gösterilmiş, 2021’de Prospect tarafından “Dünyanın En İyi 50 Düşünürü” listesine dahil edilmiştir.

Mahmood Mamdani’nin Oğlu Üzerindeki Etkisi

Prof. Mahmood Mamdani’nin oğlu Zohran Kwame Mamdani, 1991 yılında Mamdani’nin Hint asıllı film yönetmeni Mira Nair ile evliliğinden dünyaya gelmiştir. Zohran Mamdani, 2020 yılında New York Eyalet Meclisi'ne seçilerek siyasal kariyerine adım atmıştır.

Mahmood Mamdani'nin akademik çalışmaları ağırlıklı olarak sömürgecilik, sömürge sonrası devlet yapıları, bilgi üretimi ve siyasal iktidar ilişkileri üzerine odaklanmaktadır. Zohran Mamdani’nin siyasal söylemi ise konut hakkı, göçmen politikaları ve ekonomik eşitsizlik gibi konuları içermektedir. Her iki isim de siyasal ve toplumsal yapıların eleştirisine yönelen farklı düzeyde faaliyetlerde bulunmaktadır.

Mahmood Mamdani’nin yaşamında karşılaştığı siyasal baskılar ve Uganda'da 1972 yılında yaşanan Asyalıların sınır dışı edilmesi gibi deneyimler, kamuya açık kaynaklarda, oğlu üzerindeki dolaylı etkiler bağlamında da aktarılmıştır.

Zohran Mamdani, eğitimini ve siyasal yönelimini çok kültürlü bir aile geçmişi ve kamu politikalarına yönelik duyarlılıkla geliştirmiştir. Babasının akademik ilgi alanları ile Zohran’ın politik gündeminin kesiştiği noktalar, kamusal söylemlerinde zaman zaman yer bulmuştur.

Mahmood Mamdani’nin Dünya Çapındaki Entelektüel Etkileri

Mahmood Mamdani, sömürgecilik, vatandaşlık, siyasal kimlik ve bilgi üretimi üzerine yaptığı çalışmalarıyla, yalnızca Afrika’da değil, küresel ölçekte de sosyal bilimler alanında etkiler yaratmıştır. Akademik kariyeri boyunca geliştirdiği kavramsal çerçeveler, özellikle postkolonyal toplumların devlet yapıları ve siyasal şiddet biçimlerinin analizinde yaygın olarak referans alınmaktadır.

Mamdani'nin en etkili eserlerinden biri olan Citizen and Subject: Contemporary Africa and the Legacy of Late Colonialism (1996), Afrika’daki çağdaş siyasal yapıların geç sömürgeci mirasla ilişkisini analiz ederek, “kırsal despotizm” ve “şehirli vatandaşlık” kavramlarıyla akademik literatüre önemli katkılar sağlamıştır. Bu kitap, Afrika çalışmaları dışında Latin Amerika, Güney Asya ve Ortadoğu üzerine çalışan araştırmacılar tarafından da kullanılmıştır.

2001 tarihli When Victims Become Killers adlı eseri, Ruanda Soykırımı’nı etnik nefret üzerinden değil, sömürgeci dönemden miras kalan siyasal yapılar ve kimlik politikaları ekseninde açıklayarak, soykırım çalışmalarına alternatif bir yaklaşım sunmuştur.

Mamdani'nin çalışmaları, sosyal bilimlerde bilgi üretiminin Batı merkezli yapılarına eleştiri getirerek, Afrika merkezli düşünsel çerçevelerin geliştirilmesini savunmuştur. Bu doğrultuda, 1998–2002 yılları arasında başkanlığını yaptığı CODESRIA (Afrika Sosyal Bilim Araştırmaları Konseyi) aracılığıyla kıtada akademik özerklik ve bilgi üretiminde çeşitliliğin artırılmasına yönelik çalışmalar yürütmüştür.

Çalışmaları, özellikle kalkınmakta olan ülkelerdeki entelektüeller, insan hakları savunucuları, tarihçiler ve siyaset kuramcıları için kaynak niteliği taşımaktadır. Ayrıca, akademik üretimin sömürge-sonrası bağlamlarda nasıl yapılandırılması gerektiğine dair tartışmalarda sıkça atıf yapılan bir figürdür.

Çalışmaları ve Eserleri

Akademik ilgisi; sömürgecilik sonrası devletler, iç savaşlar, soykırımlar, insan hakları teorisi, bilgi ve iktidar ilişkileri gibi konuları kapsar. En bilinen eserleri arasında:

• Citizen and Subject: Contemporary Africa and the Legacy of Late Colonialism (1996),
• When Victims Become Killers: Colonialism, Nativism, and the Genocide in Rwanda (2001),
• Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War, and the Roots of Terror (2004),
• Saviors and Survivors: Darfur, Politics, and the War on Terror (2009),
• Neither Settler Nor Native: The Making and Unmaking of Permanent Minorities (2020) yer alır.

Mahmood Mamdani, sadece akademik çalışmalarıyla değil, Afrika'da yükseköğretimin demokratikleşmesine yönelik çabaları ve kurumsal reform önerileriyle de dikkat çekmiş bir düşünürdür.