Manyak, Altay Türklerinin Şamanizm geleneğinde şaman cüppesi veya tören giysisini ifade eden terimdir. Sibirya bölgesinde yaşayan Altay, Yakut, Hakas, Tuva, Tofa ve Dolgan gibi Türk topluluklarında kullanılan manyak, yalnızca bir giysi olmanın ötesinde, dinî ve kozmik bir anlam taşır. Şaman'ı toplumun diğer üyelerinden ayıran, onu kozmik ve aşkın âlemlerle temas kurabilen bir varlık hâline getiren kutsal bir kült nesnesidir. Manyak, kuşu taklit etmektedir.

Manyak, genellikle sığır, geyik, maral veya mus gibi hayvanların tek parça derisinden yapılır. Bazı topluluklarda kuzu veya tay derisi de tercih edilir. Giysinin kürklü kısmı içe, deri kısmı ise dışa bakacak şekilde dikilir. Giysinin hazırlanması toplu bir çaba gerektirir. Genellikle deneyimli kadınlar tarafından, ruhların talimatı doğrultusunda ve büyük bir titizlikle tamamlanır. Giysinin tamamlanmasının ardından, ruhların onayını almak için "manyak takdis etme" veya "manyak artile" adı verilen bir ayin düzenlenir.^【1】 

^{Altay Şaman Giysisi Manyak【2】} 

Bölümleri ve Yapımı

Sibirya bölgesinde yaptığı araştırmalar neticesinde 2024 yılında geniş bir katalog yayınlayan Anohin, Altay şaman kıyafeti manyak ile ilgili çeşitli bilgiler verir. Altay Türkleri manyak yapımında kullanılacak malzemeleri arkadaşları, akrabaları ya da diğer kabile üyelerinden temin ederler ve her parçasını birleştirmeden önce özenle hazır hâle getirirler. Sonra tüm parçalar birleştirilir ve manyak oluşturulur. Manyak yapımı esnasında kötü ve gayrı ahlaki hiçbir söylem ve davranışta bulunulmaz.

Manyaklar kadın ve erkek şamanlar tarafından kullanılır ve aralarında büyük fark yoktur. Ancak bu iki cinsiyetin birbirine ait olan manyakları giymesi yasaktır. Manyak başlıca şu parçalardan oluşur:

• Ton: Giysinin kürklü kısmını ifade eder ve ana parçadır. Geyik veya koyun postundan yapılır ve deri sicimle dikilir.
• Yen: Kürkün kolları üstüne dikilen; bilek, omuz ve dirsek gibi eklem yerleri hizasına denk gelen vaşak kürküyle süslü kısımdır.
• Küzüngü: Giysinin kol kısımlarının altına dikilen çanlardır. Sağ tarafta 4, sol tarafta 5 tane olurlar ve toplamda 9 adettirler. Bu küçük çanların Tanrı tarafından verilmiş zırhlar olduğuna inanılır ve şaman, kötü ruhların saldırılarından bu çanların çıkardığı ses sayesinde korunur. Kollarda ayrıca kuş kanatlarını temsil eden çeşitli tüyler de mevcuttur.
• Kuklalar: Manyak giysisinin arka tarafının boyun hizasına 9 tane kukla dikilir ve bunlar Tanrı Ülgen'in 9 kızını temsil eder. Kuklaların başında baykuş tüyü, altlarına ise iki sıra hâlinde sedef, deniz kabuğu ve yılan başı dikilir.
• Çan ve Yay: Şamanın sırtının ortasına, yatay pozisyonda bir sıra çan ve yay figürü eklenir. Ayrıca metal parçaların arasında ayı ve güneşi temsil eden iki büyük disk bulunur. Diğer ufak metaller ise yıldızları temsil eder.
• Kuşak: Giysinin belinde kırmızı bir kuşak yer alır ve bu kuşağın üstünde de ayı ve güneşi temsil eden iki büyük disk bulunur. Kuşağın altına 9 tane çan dikilir ve çıngırakların altında 9 tane püsküllü iğnelik bulunur. Kuşağın altına, etek boyunca sarkan sicim parçaları dikilir. Bu kısımda ayrıca deri torbacık, ağaçkakan tüyleri veya boncuklar da bulunabilmektedir.

^{Manyak【3】} 

Manyak giysisinin yan kısımlarında şu aksesuarlar kullanılır:

• Yutpa: Siyah veya kahverengi kumaştan yapılan büyük sicimlerdir. Bu sicimler mitolojik yaratıkları sembolize eder ve şamanı insan eti yiyen üzüt yek isimli demonik yaratıktan korur.
• Abra: Yeşil kumaştan yapılan sicimdir; baykuş tüyler ve bakır gözlerle sembolize edilir. 4 ayağı ve çatal şeklinde bir kuyruğu vardır. Bedeni yeşil, kuyruğu da kırmızı bir kumaştan dikilir. Abra'nın yeraltı tanrısı Erlik'in cehenneminde bulunan kutsal deniz canavarıyla aynı soydan geldiğine inanılmaktadır.

Manyak giysisinin eteklerinde ise şu aksesuarlar bulunur: Baykuş ve kartal tüy işlemeleri, kartal pençesi, zehirli ve zehirsiz yılanları temsil eden iki kalın sicim, küçük figürler ve kırmızı kurdeleler.^【4】 

Muhafazası

Şamanlar giysiyi kullanmadıkları zaman deri bir bohça içerisinde saklarlar. Olası bir göç ve taşınma durumunda bu bohça at eyerine asılır ve o atı herhangi bir kadının sürmesine izin verilmez. Benzer gelenek, diğer Sibirya halklarında da vardır.^【5】 

Manyak, kutsal kabul edildiğinden özenle saklanır; çocuklardan uzak tutulur ve hasar görmesi halinde şamanın başına hastalık veya ölüm geleceğine inanılır. Şaman'ın ölümü veya görevi bırakması durumunda giysi ya onunla birlikte gömülür ya da ormanda bir ağaca bırakılır.^【6】 

Değişim ve Yozlaşma

Zamanla diğer dinlerin baskısı ve kültürel etkileşimler nedeniyle manyak geleneği özgünlüğünü ve anlamını kısmen yitirmiş, bazı bölgelerde tamamen ortadan kalkmıştır. Günümüzde manyak dendiğinde akla gelen olumsuz anlamlar da bu değişimin bir yansımasıdır. Manyaklar, akademik çalışmalar ve müze koleksiyonları aracılığıyla bir kültürel miras unsuru olarak korunmaya çalışılmaktadır.