Mardin ilinin Midyat ilçesinde gelişmiş olan telkâri sanatı, ince gümüş tellerin bir araya getirilerek işlenmesiyle oluşturulan el işçiliği ürünlerini kapsamaktadır. Bölgeye özgü bir zanaat olan Midyat telkarisi, geleneksel el sanatları arasında yer almakta ve günümüzde hem kültürel hem de ekonomik açıdan işlevselliğini sürdürmektedir.
Tarihçe ve Yayılım
Telkâri sanatının Midyat'ta ne zamandan beri uygulandığına ilişkin kesin tarihsel bilgiler sınırlı olmakla birlikte, bu zanaat uzun süredir bölgede ustadan çırağa aktarılan bir gelenek olarak sürdürülmektedir. Kaymakamlık, Valilik ve Kültür ve Turizm Bakanlığı kaynaklarında, Midyat’ta telkâri üretiminin yerel el sanatlarının önemli bir örneği olarak varlığını devam ettirdiği ifade edilmektedir.
Üretim Süreci
Telkâri ürünleri, gümüş tellerin el işçiliğiyle şekillendirilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Telin eritilip ince hâle getirilmesinden sonra, işlenecek modele göre şekillendirme, lehimleme ve parlatma işlemleri yapılmaktadır. Üretimde çoğunlukla 1000 ayar saf gümüş kullanılmakta, bazı ürünlerde ise gümüş ile altın birlikte değerlendirilmektedir. Süreç yoğun bir el emeği gerektirmekte ve ustalık düzeyine bağlı olarak ürünlerin niteliği değişkenlik göstermektedir.
Telkari Sanatı İcra Edilirken (Anadolu Ajansı)
Ürün Yelpazesi
Midyat telkarisinde çeşitli süs eşyaları, takılar, ev dekorasyon ürünleri ve hediyelik objeler yer almaktadır. Ürünlerin türü, kullanım alanına göre çeşitlenmektedir. Günümüzde hem geleneksel hem modern tasarımlarla üretim yapılmaktadır. Özellikle kadın ustalar tarafından yapılan çalışmaların sayısı son yıllarda artmıştır.
Coğrafi İşaret ve Tescil
Midyat telkârisine ilişkin olarak 2021 yılında coğrafi işaret tescil süreci tamamlanmış ve bu zanaat resmî olarak tescillenmiştir. Tescil, ürünün ait olduğu yöreyle ilişkilendirilmesini sağlamakta ve koruma altına alınmasını temin etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Valilik tarafından yapılan açıklamalarda, telkârinin bölgenin kültürel mirası açısından taşıdığı işlev vurgulanmıştır.
Ustalık ve Kuşaklar Arası Aktarım
Midyat’ta telkâri ustalığı, çoğunlukla çıraklık sistemiyle öğrenilmektedir. İlçede faaliyet gösteren bazı atölyelerde, kadınların da ustalıkla üretim yaptığı ve mesleği gelecek kuşaklara aktardığı belirtilmektedir. Bu yönüyle telkâri, hem geleneksel bir üretim biçimi hem de toplumsal bir aktarım süreci olarak değerlendirilmektedir.
Telkari Sanatından Örnekler (Anadolu Ajansı)
