Muşmula (Mespilus germanica L.), Rosaceae (Gülgiller) familyasına ait, yaprak döken, küçük taç yapısına sahip bir meyve ağacıdır.
Genellikle 3–5 metre boylanabilen bu tür, beyaz-pembe renkli, erselik ve kendine verimli çiçeklere sahiptir. Arılarla tozlanır ve çiçeklenme dönemi genellikle Mayıs–Haziran aylarıdır.
Klimakterik bir meyve olması nedeniyle, hasat olumunda tanen içeriği yüksek, buruk tada sahip olan meyveler yumuşayıp kahverengileştiklerinde tüketilebilir hâle gelirler.
Köken ve Yayılış
Mespilus cinsi Güney-Batı Asya ve Güney-Doğu Avrupa’ya özgü olup, yaklaşık 189 tür içerdiği bildirilmiştir. Ticari ve tüketim açısından yaygın olarak bilinen tek tür Mespilus germanica’dır. Bu türün tarihsel olarak yaklaşık 3000 yıl önce İran’ın kuzeyinde yetiştirildiği, M.Ö. 200 civarında Roma’ya ve yaklaşık 700 yıl önce de Yunanistan’a ulaştığı belirtilmiştir. Günümüzde ise sınırlı alanlarda kültürü yapılmakta olup, Almanya, Hollanda ve Türkiye’de çeşitli yerel ve tescilli çeşitler yetiştirilmektedir.
Meyve Özellikleri ve Verim
Genotiplerde çiçek tomurcuğundan çıkan çiçek sayısı ortalama 32 ile 75 arasında değişmiştir. Meyve tutum oranı %36,2 ile %68 arasında değişmekte; meyveler genellikle yuvarlak-oval şekilli, beş çekirdekli ve etlidir. Meyve ağırlıkları farklılık göstermekte, 5–15 kg/ağaç verimi alınabilmektedir. Ayvaya aşılı bazı genotiplerde 5–10 yaş arası bireylerde yüksek verim gözlemlenmiştir.
Muşmula Meyvesi Görüntüsü. (Darly)
Besin İçeriği ve Fonksiyonel Özellikler
Muşmula meyvesi şekerler, organik asitler, pektin, karoten ve polifenoller açısından zengindir. Polifenol oksidaz aktivitesi birçok meyve türüne kıyasla yüksek bulunmuştur. Bu özellik, meyvenin antioksidan kapasitesini artırmakta ve potansiyel olarak sağlık üzerine olumlu etkiler sunmaktadır.
Koruma ve Islah Çalışmaları
Çalışma kapsamında belirlenen üstün nitelikli 11 genotip (ör. 60 NT 001, 60 NA 001) daha ileri gözlem ve tescil çalışmaları için kontrol parsellerinde koruma altına alınmıştır. Yerel çeşitlerin korunması ve ticari olarak değerlendirilmesi amacıyla yürütülen bu seleksiyon çalışmaları, genetik çeşitliliğin sürdürülebilirliğine katkı sağlamaktadır.
Tokat Ekolojisinde Muşmula
Tokat ilinde yapılan arazi çalışmaları sonucunda toplam 2.605 adet doğal muşmula popülasyonu tespit edilmiştir. Özellikle Niksar ilçesi ve çevresindeki köylerde yoğunluk gözlemlenmiştir. Bu popülasyonlar içerisinden ön seleksiyonla 293 genotip belirlenmiş; ardından meyve iriliği, ağaç verimi ve diğer morfolojik/fizyolojik kriterlere göre 62 genotip seçilmiştir.
Bu genotiplerin tümünün Mespilus germanica L. türüne ait olduğu teşhis edilmiştir.
Muşmula Meyvesi ve Muşmula Ağacı Görüntüsü. (YZ ile oluşturulmuştur.)
Muşmula Meyvesinin Faydaları
- Antioksidan Kapasitesi Yüksek: Antioksidanlar, vücuttaki serbest radikallerle savaşarak hücre hasarını önler, bu da kronik hastalıkların ve yaşlanmanın etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
- Sindirim Sağlığını Destekler: İçerdiği yüksek pektin (çözünür lif) sayesinde sindirim sistemi için faydalıdır.
- Kan Şekerini Düzenlemeye Yardımcı Olabilir: Lif içeriği sayesinde kan şekerinin daha dengeli yükselmesine katkıda bulunabilir.
- Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: İçeriğindeki vitaminler (özellikle A ve C vitaminleri) ve mineraller sayesinde bağışıklık sistemini destekler.
- Anti-inflamatuar Etkiler: Muşmulada bulunan bazı bileşenlerin iltihap karşıtı özelliklere sahip olduğu düşünülmektedir. Bu, vücuttaki inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir.
- Kemik Sağlığını Destekler: Bazı araştırmalar, muşmula gibi meyvelerin kemik yoğunluğunu korumaya yardımcı olabilecek mineraller içerdiğini göstermektedir.
Muşmula meyvesinin içine ait bir illüstrasyon.(YZ ile oluşturulmuştur.)
Fonksiyonel Gıda Üretiminde Muşmula (Mespilus germanica) Tozunun Kullanımı: Bisküvi Örneği
Muşmula meyveleri mikrodalga, konvektif ve vakum kurutma yöntemleriyle kurutulmuş, ardından öğütülerek toz hâline getirilmiştir. Bu tozlar, buğday ununun %0 (kontrol), %10, %20 ve %30’u oranında ikame edilerek bisküvi üretiminde kullanılmıştır. Elde edilen bisküviler fiziksel, kimyasal, besinsel ve duyusal özellikler açısından değerlendirilmiştir.
Bulgular
- Renk: Mikrodalga kurutma ile elde edilen muşmula tozu en yüksek kırmızılık (a*) değerini gösterirken, konvektif kurutma ile en yüksek sarılık (b*) değerine ulaşılmıştır. Vakum kurutma parlaklık açısından daha yüksek L* değerleri sağlamıştır.
- Fiziksel özellikler: Muşmula tozu ikame oranı arttıkça çap ve yayılma oranı artmış, kalınlık, sertlik ve kırılganlık azalmıştır.
- Kimyasal ve besinsel analizler: Kurutma yöntemleri protein, kül ve yağ üzerinde istatistiksel fark yaratmamıştır. Ancak vakum kurutma yöntemi ile elde edilen tozların toplam fenolik madde ve antioksidan aktivitesi en yüksek düzeyde olmuştur.
- Duyusal değerlendirme: Panelistler vakum kurutma ile elde edilen ve %10 oranında muşmula tozu içeren bisküvi örneklerini tat, görünüş ve genel beğeni açısından en çok tercih etmiştir.
Muşmula Meyvesi Tozuyla Yapılan Bisküvi Aşamaları İllütrasyonu.(YZ ile oluşturulmuştur.)
