İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde, İstiklal Caddesi üzerinde yer alan Narmanlı Han; 19. yüzyıl mimarisiyle inşa edilmiş, diplomatik, kültürel ve sanatsal anlamda izler taşıyan tarihî bir yapıdır. Osmanlı’nın son dönemlerinden Cumhuriyet’e, oradan günümüze uzanan süreçte farklı işlevler üstlenmiş; elçilik binası, cezaevi, sanatçı konutu ve kültür merkezi olarak kullanılmıştır.
Narmanlı Han, Dış Cephe, Günümüz (İBB Şehir Planlama)
Tarihçe
İnşası ve Diplomatik Dönem
Narmanlı Han, 1831 yılında İsviçre-İtalyan asıllı mimar Giuseppe Fossati tarafından Rusya'nın İstanbul Büyükelçiliği binası olarak tasarlanmıştır. Yapının inşa edildiği dönem, Osmanlı-Rus ilişkilerinde diplomatik temasların yoğunlaştığı bir zaman dilimidir. Yapı, 1880 yılına kadar Rus elçiliği olarak hizmet vermiştir. Elçiliğin taşınmasının ardından bina, 1914 yılına kadar Rusların kontrolündeki bir hapishane olarak kullanılmış; burada Rus devrimciler ve sürgünler de barındırılmıştır.
Narmanlı Ailesi Dönemi
1914 sonrası yapı atıl kalmış, 1933 yılında ise Erzurumlu tüccar Narmanlı kardeşler (Avni ve Sıtkı Narmanlı) tarafından satın alınmıştır. Yeni sahipleri hanı sanatçılar ve yayınevlerine uygun koşullarda kiralayarak burayı bir kültür merkezi haline getirmiştir. Bu dönemden itibaren han, sanat ve edebiyat çevreleri tarafından sıkça ziyaret edilmiştir.
Narmanlı Han, Dış Cephe, Eski Hali (İBB Şehir Planlama)
Mimari Özellikleri
Narmanlı Han, beş bloktan oluşan ve etrafı duvarlarla çevrili bir iç avluya sahip olan büyük bir komplekstir. Bloklardan biri İstiklal Caddesi'ne, biri Müeyyet Sokak’a, biri ise Sofyalı Sokak’a cephelidir. Diğer iki blok ise kuzey yönünde yer alır. Yapının ortasında avlu bulunur; bu avluda geçmişte bir süs havuzu ve fıskiye yer almaktaydı. Giriş kapısının iki yanında at arabalarının bekleme yerleri olarak tasarlanmış, sonraları dükkânlara dönüştürülmüş kemerli bölümler bulunmaktadır.
Cephe süslemeleri oldukça sadedir; erken 19. yüzyıl neoklasik etkiler taşıyan yapı, işlevsellik ön planda tutularak inşa edilmiştir. Zamanla eklenen unsurlar ve iç düzenlemelerle birlikte, yapı birçok kez biçimsel değişikliğe uğramıştır. Buna karşın dış cephe dokusu büyük oranda korunmuştur.
Narmanlı Han, İç Avlu, Günümüz (İBB Şehir Planlama)
Kültürel ve Sanatsal Önemi
1930’lu yıllardan itibaren Narmanlı Han, İstanbul’un sanat dünyasında önemli bir merkez hâline gelmiştir. Burada bir dönem yaşayan ve çalışan sanatçılar arasında Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Aliye Berger, Ziya Osman Saba ve Salah Birsel gibi isimler yer almaktadır. Bu sanatçılar hanı hem bir yaşam alanı hem de üretim mekânı olarak kullanmıştır.
Ayrıca, Türkiye Ermeni toplumunun gazetelerinden Jamanak gazetesi de uzun yıllar boyunca burada faaliyet göstermiştir. Han, sadece bireysel sanatçılar değil, yayınevleri, tercüme büroları ve sanatsal topluluklara da ev sahipliği yapmıştır.
Restorasyon ve Tartışmalar
1990’lı yılların başlarından itibaren yapı için çeşitli turistik projeler gündeme gelmiş, hanın butik otele dönüştürülmesi gibi fikirler tartışmalara yol açmıştır. Kültürel mirasın ticarileştirilmesi eleştirileri kamuoyunda sıkça dile getirilmiştir.
2013 yılında yapı Tekin Esen ve Mehmet Erkul tarafından satın alınmış ve 2016 yılında mimar Sinan Genim’in denetiminde kapsamlı bir restorasyon süreci başlatılmıştır. Bu çalışmalar 2018 yılında tamamlanmıştır. Restorasyon sürecinde özellikle dış cephelerin özgün yapısına sadık kalınmaya özen gösterilmiş, iç mekânlar ise çağdaş kullanım ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmiştir.
Narmanlı Han, İç Avlu, Restorasyon Sırasında (İBB Şehir Planlama)
Günümüzde Narmanlı Han
Restorasyonun ardından Narmanlı Han, yeniden ziyarete açılmış ve içinde restoranlar, kafeler, sanat galerileri ve tasarım mağazalarının bulunduğu bir yaşam alanına dönüştürülmüştür. Yapı günümüzde İstiklal Caddesi üzerinde ziyaretçilere açık bir mekân olarak kullanılmakta; çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.
