Pervari, Türkiye’nin Siirt iline bağlı bir ilçedir. Siirt’in kuzeydoğusunda yer alan ilçe, tarihi, coğrafi yapısı ve ekonomik özellikleriyle dikkat çeker. Osmanlı döneminde Tanzimat’tan sonra 1852 yılında Siirt Sancağı’nın Eruh Kazası’na bağlı bir nahiye olarak mülki taksimatta yer almış, Cumhuriyet öncesi dönemde ise ilçe statüsü kazanmıştır; ancak ilçe oluş tarihi kesin olarak belirlenememiştir.
Tarihi Gelişimi
Pervari’nin tarihi oldukça köklüdür. İ.Ö. 550’lerde Persler tarafından işgal edilen yöre, ardından Makedonyalılar’ın egemenliğine girmiştir. İ.Ö. 306’da Seleukid Krallığı sınırları içinde kalan Pervari, İ.Ö. 129’da Partlar’ın eline geçmiş ve İ.S. 77’de Roma İmparatorluğu’na katılmıştır. IV. ve V. yüzyıllarda Bizans ile Sasaniler arasında sık sık el değiştiren bölge, 700’lerde Arap etkisi altına girmiştir. 1243’te Moğollar tarafından işgal edilen Pervari, 1514’te Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde, 1852’den itibaren Siirt Sancağı’na bağlı bir nahiye olarak idari yapıda yer almıştır.
Coğrafi Durum
Pervari İlçesi, Siirt’in kuzeydoğusunda konumlanmıştır. Kuzeyinde Hizan ve Bahçesaray ilçeleri, doğusunda Çatak ve Beytüşşebap ilçeleri, güneyinde Şırnak ili ile Eruh ilçesi, batısında ise Aydınlar ve Şirvan ilçeleri bulunmaktadır. Toplam alanı 1.459 km² olan ilçe, son derece dağlık bir araziye sahiptir. Sarp ve derin vadilerle ayrılmış kompartımanlar halinde uzanan coğrafyasında ova, plato ve dağlar çeşitli yükseltilerde yer alır. İlçe merkezinin denizden yüksekliği 1.380 metredir.
İlçenin en önemli dağları arasında Yazlıca Dağı (2.953 m) ve Körkandil Dağı (2.759 m) bulunur. Yazlıca Dağı, geniş bir dağ silsilesi olup en yüksek noktaları Nartepe ve Kumras Tepeleri’dir. Pervari’nin başlıca akarsuları doğu-batı yönünde akan Botan Çayı ve Müküs Çayı’dır; bu iki çay Güleçler Köyü yakınlarında birleşir. Yazlıca Dağı eteklerinden çıkan Kilis Çayı da Botan Çayı ile birleşen önemli bir akarsudur. Ayrıca Çemikarı, Masiri, Sinebel, Zere ve Bakırma dereleri ilçenin sürekli su taşıyan diğer akarsularıdır. İlçedeki önemli göller ise yaz aylarında bataklığa dönüşen Zervin ve Zirin gölleridir.
Ekonomik Durum
Pervari’de ekonomi tarih boyunca ziraat ve hayvancılığa dayanmıştır. Hristiyan azınlıkların yaşadığı dönemde ileri düzeyde olan ziraat ve zirai el sanatları, bu toplulukların ayrılmasıyla bir süre gerilemiş, ancak Cumhuriyet döneminde, özellikle 1971’de açılan Siirt-Pervari karayolu ile gelişme göstermiştir. Eskiden yalnızca aile ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kapalı bir ekonomi şeklinde yürütülen ziraat ve hayvancılık, günümüzde giderek ticari bir boyut kazanmaktadır.
İlçe alanının %20’si ekilebilir araziyken, %80’i orman, mera (47 hektar) ve dağlık-taşlık arazilerden oluşur. Ziraat, genellikle iklim ve su koşullarının daha elverişli olduğu Botan Vadisi köylerinde bağ-bahçe tarımı şeklinde yapılmaktadır. Hububat üretimi sınırlı olup buğday, arpa, yonca ve korunga gibi geleneksel ürünler yetiştirilir.
Pervari Balı
Pervari’de arıcılık yaygın bir ekonomik faaliyettir. Üretim, geleneksel karakovan peteklerde gerçekleştirilir ve fenni kovanlara pek rağbet edilmez; bunun nedeni kış şartlarının sertliği ve arıların başka illere taşınmasının zorluğudur. Pervari Balı, Türkiye genelinde tanınmış ve aranan bir üründür; yıllık üretimi 50-70 ton arasında değişir. Balın nem oranı %13, asitlik oranı ise 11,5 meg/kg olup, bu özellikleriyle diğer ballardan ayrılır. Osmanlı saraylarında da tüketildiği bilinen Pervari Balı, kalp, karaciğer, bağırsak, mide, tansiyon, kan dolaşımı ve damar hastalıklarına iyi geldiği, sigara içenlerde yemek borusunu temizlediği ve afrodizyak etkisiyle şifa kaynağı olarak görülür. Bal, örme sepetler veya dut ağacından oyulmuş karakovanlarda, şeker ve katkı maddesi kullanılmadan üretilir; peteği de yenilebilir ve şifalıdır.
İlçede bıttım ağacı da önemli bir ekonomik unsurdur. Yaklaşık 130.000 bıttım ağacı bulunan Pervari’de, son yıllarda ziraat mühendisleri tarafından Antep fıstığı aşılama çalışmaları yapılmakta ve bu çalışmalar halk tarafından benimsenmektedir. Bu girişim, gelecekte ilçe ekonomisinin temel geçim kaynağı olma potansiyeline sahiptir.
Ulaşım
Pervari, karayoluyla Siirt il merkezine 1971’den beri 96 km’lik bir yol ile bağlıdır. Kış aylarında yoğun kar yağışı nedeniyle ulaşımda kısa süreli aksamalar yaşanır. Ayrıca ilçe, Van il merkezine 150 km mesafede olup Siirt-Pervari-Çatak-Van güzergahı toplam 246 km’dir ve bu yol tamamen asfalttır.
