Afyonkarahisar iline bağlı Sandıklı ilçesi ile özdeşleşen Sandıklı haşhaş ezmesi, Papaver somniferum L. (Haşhaşgiller) türü haşhaş bitkisinin tohumlarının özel yöntemlerle ezilmesi sonucu elde edilen yoğun kıvamlı bir gıda ürünüdür. Bu ürün, Mahreç İşareti olarak 20.01.2022 tarihinde 1001 numara ile Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiştir. Sandıklı Haşhaş Ezmesinin üretimi, uzun yıllardır bölgede süregelen ustalık ve bilgi birikimi gerektiren geleneksel bir süreçtir. Ürünün benzersizliği ve kalitesi, özellikle üretim metodundaki aşamaların titizlikle uygulanmasından kaynaklanmaktadır.

Ürün Özellikleri

Sandıklı haşhaş ezmesinin temel hammaddesi, haşhaş bitkisinden elde edilen tohumlardır. Bu tohumlar bitkinin türüne göre beyaz, sarı, kahverengi, mor ve siyah gibi çeşitli renk tonlarında olabilir. Üretilen ezmenin rengi de kullanılan tohumların rengine ve kavurma işlemine bağlı olarak farklılık gösterir. Ürünün ayırt edici özelliklerinden biri, üretim sürecinde herhangi bir gıda katkı maddesi, aroma verici veya aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşeninin kullanılmamasıdır. Yoğun kıvamlı bu ezme, Sandıklı ilçesi ile kurduğu tarihsel ün bağı nedeniyle coğrafi işaret korumasına alınmıştır.

Üretim Metodu

Sandıklı haşhaş ezmesi üretimi, birden fazla aşamayı içeren ve ustalık becerisi gerektiren bir süreçtir. Üretimde kullanılacak haşhaş tohumları tercihen coğrafi sınır olan Sandıklı'dan temin edilir ve en az beyaz, sarı, kahverengi, mor veya siyah renk ve tonlarındaki tohumlardan biri kullanılır. Üretim aşamaları genel olarak şunları içerir:

• Hasat edilen haşhaş bitkilerinin kapsül kısımları kırılarak tohumlar kabuktan ayrıştırılır.
• Ayrılan tohumlar elek yardımıyla yabancı maddelerden (taş, kapsül parçaları vb.) arındırılır.
• Temizlenmiş tohumlar, bu işlem için özel olarak yapılmış kavurma makinelerinde özenle kavrulur. Kavurma aşamasında tohumların renginin koyulaşması hedeflenir, bu da ustalık gerektirir.
• Kavrulmuş haşhaş taneleri, pervaneli ekipmanlar kullanılarak oda sıcaklığına gelene kadar soğutulur.
• Son olarak, özel olarak tasarlanmış makinelerde ezme veya öğütme işlemi yapılır ve böylece yoğun kıvamlı haşhaş ezmesi elde edilir.

Hazırlanan ezme, serin, rutubetsiz ve kokusuz ortamlarda, doğrudan güneş ışığı almayacak şekilde saklanır. Ürün, hijyen kurallarına uygun olarak gıda ile temasa uygun ambalajlarda veya dökme olarak piyasaya sunulur.

Coğrafi Sınır

Sandıklı haşhaş ezmesinin coğrafi sınırı Afyonkarahisar ili Sandıklı ilçesi olarak belirlenmiştir. Ürünün uzun yıllara dayanan üretimi, bölge kültürüyle olan kuvvetli bağı ve hazırlanmasının gerektirdiği özel ustalık nedeniyle tüm üretim aşamalarının belirlenen bu coğrafi sınırda gerçekleşmesi zorunludur.

Denetim

Ürünün coğrafi işaret niteliğini koruması için denetimler, Sandıklı Belediyesi'nin koordinasyonunda gerçekleştirilir. Denetim merci, Sandıklı Belediyesi ile Sandıklı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşan en az 3 kişilik bir ekipten oluşur.

Denetimler, yılda en az bir defa düzenli olarak yapılır; şikâyet veya gerekli görülen durumlarda ek denetimler gerçekleştirilebilir. Denetimlerin temel odağı, coğrafi işaretin kullanım biçiminin uygunluğu ile ürünün bileşen listesi ve "Üretim Metodu" bölümünde belirtilen şartlara uygun olarak üretilip üretilmediğidir. Denetim sonuçları, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu hükümlerine uygun olarak raporlanır ve her yıl düzenli bir şekilde Türk Patent ve Marka Kurumu'na sunulur.