Sandıklı leblebisi, Afyonkarahisar ilinin Sandıklı ilçesine özgü, Sarı 98 çeşidi nohut kullanılarak üretilen ve dört aşamalı tavlama işleminden geçirilen bir çifte kavrulmuş leblebi türüdür. Mahreç işareti olarak 20.10.2022 tarihinde tescil edilmiştir. Ürünün üretimi, ustalık becerisi gerektiren kabuk çıkarma aşaması nedeniyle coğrafi sınırla ün bağına sahiptir ve bu nedenle tüm üretim aşamaları coğrafi sınır içinde gerçekleştirilmelidir.

Ürün Özellikleri

Sandıklı leblebisi, tavlama (kavurma) işlemi sırasında bakır malzemeden yapılmış ekipmanlar kullanılarak üretilir. Ürünün ayırt edici nitelikleri şunlardır:

• İri taneli bir yapıya sahiptir.
• Görünümü sarı zemin üzerinde siyah beneklidir.
• Tuzsuz olarak piyasaya sunulur.
• Ağızda kolayca dağılma özelliğine sahiptir.
• 100 gramında ortalama 350-380 kcal enerji bulunur.
• 100 gram üründe protein miktarı 15-25 g arasında, lif miktarı ise 20-25 g civarındadır.

Üretim Metodu

Sandıklı leblebisi üretiminde Sarı 98 çeşidi nohut kullanılır ve tavlama ekipmanı bakırdır. Üretim süreci şu aşamalardan oluşur:

1. Tasnifleme ve İlk Tavlama: İmalathaneye gelen nohutlar 8, 9 ve 10 mm’lik eleklerle elenerek boyutlarına göre ayrılır. Bu tasniflemenin amacı tavlama sırasında yanıkları önlemektir. Ayrılan nohutlar 120°C sıcaklıkta yaklaşık 20 dakika boyunca ilk tavlamaya alınır.
2. Dinlendirme ve İkinci Tavlama: İlk tavlamadan çıkan nohutlar kendir çuvallara konularak bir hafta dinlendirilir. Ardından, 120°C sıcaklıktaki makinede 15-20 dakika süreyle ikinci tavlama işlemi yapılır.
3. Sergileme ve Nemlendirme: İkinci tavlama sonrası nohutlar, kuru beton zemin olan “sergi”ye serilerek bir ay süreyle dinlendirilir. Bu dinlendirme sonunda nohutlar kısmen kabuklarını bırakır. Kabuk soyma aşamasında kırılmayı engellemek amacıyla, nohutlara ağırlıkça %10 nem içeriği olacak şekilde su verilerek nemlendirilir ve bir gün daha dinlenmeye bırakılır. Bu aşamada nohutların boyutu yaklaşık 13-14 mm’ye ulaşır.
4. Üçüncü Tavlama ve Kabuk Çıkarma: Boyutları değişen nohutlar, tekrar elendikten sonra 120°C sıcaklıkta 20 dakika süreyle üçüncü kez tavlanır. Bu aşamada, kabukların ayrılması için yumuşak kavak ağacından yapılmış ve “mafrak” adı verilen topuz ile nohutlara vurulur. Mafrak kullanımı ile kabukların çıkarılması ustalık becerisi gerektirir.
5. Son Tavlama ve Ambalajlama: Kabukları çıkarılmış nohutlar, son olarak dördüncü bir tavlama işleminden geçirilir. Üzerinde sarı benekler oluşan Sandıklı leblebisi, çifte kavrulmuş leblebi olarak gıda ile temasa uygun ambalajlarda satışa sunulur ve serin, rutubetsiz ortamlarda muhafaza edilir.

Coğrafi Sınır

Sandıklı leblebisinin coğrafi sınırı Afyonkarahisar ili Sandıklı ilçesidir. Ürünün geçmişinin eskiye dayanması, Sandıklı’nın mutfak kültürü ve ekonomisindeki önemi ile nohutların kabuklarının çıkarılması aşamasındaki ustalık becerisinin varlığı nedeniyle, ürünün tüm üretim aşamaları belirlenen bu coğrafi sınırda gerçekleştirilmek zorundadır.

Denetim

Ürünün denetimi, Sandıklı Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan bir denetim mercii tarafından yürütülür. Denetim merciinde Sandıklı Belediyesi, Sandıklı Kaymakamlığı, Sandıklı Sebzeciler ve Meyveciler Esnaf Odası ile Sandıklı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünden birer kişi olmak üzere toplam 4 uzman temsilci yer alır.

Denetimler, yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır; şikâyet olması veya gerekli görülmesi durumlarında ise ek denetimler gerçekleştirilebilir. Denetime esas kriterler arasında kullanılan nohut çeşidinin ve ekipmanların uygunluğu, üretim metoduna riayet edilmesi, ürün özelliklerinin (gerekli durumlarda analizlerle) uygunluğu ve Sandıklı leblebisi ibaresi, logosu ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı yer alır.