Şanlıurfa bostanası, Şanlıurfa iline özgü, yaz aylarında yetiştirilen taze sebzeler ve baharatlarla hazırlanan, bölgenin mutfak kültüründe önemli bir yere sahip bir salata/meze türüdür. Doğranmış sebzelerin ezilmesiyle oluşan sulu kıvamıyla ayırt edilir. 8 Eylül 2022 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenen bu ürün, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi tarafından coğrafi işaret korumasına alınmıştır.
Ürünün Tanımı ve İçeriği
Şanlıurfa bostanası, başta domates, salatalık ve Urfa biberi (isot) olmak üzere çeşitli sebzelerin, baharatların ve nar ekşisinin karışımından hazırlanan bir yöresel yemektir. Taze soğan, nane, maydanoz, tuz, zeytinyağı ve isteğe bağlı olarak sumak, ürünün temel bileşenlerindendir. Nar ekşisi ve acı Urfa biberi, bostananın ayırt edici lezzetini oluşturur.
Şanlıurfa bostanası aşağıdaki malzemelerden oluşur:
- Domates
- Salatalık
- Acı Urfa biberi
- Taze soğan
- Maydanoz
- Nane
Yapılışı ve Üretim Metodu
Bostananın hazırlanışı, taze ve kaliteli malzemelerin doğru şekilde işlenmesine dayanır. Geleneksel üretim aşamaları şunlardır:
- Malzemelerin Hazırlanması: Domates, salatalık, acı Urfa biberi, taze soğan, maydanoz-nane yıkanır ve temizlenir.
- Doğrama: Malzemeler çok ince ve küçük küpler halinde doğranır. Geleneksel yöntemde, tüm malzemeler kesildikten sonra havan veya benzeri bir kapta tokmak yardımıyla ezilerek sulu bir kıvam alması sağlanır.
- Karıştırma ve Tatlandırma: Ezilen/doğranan karışıma nar ekşisi, zeytinyağı, tuz, isteğe bağlı olarak sumak ve diğer baharatlar eklenir.
- Dinlendirme ve Servis: Hazırlanan bostana, lezzetlerin özdeşleşmesi için bir süre dinlendirilir ve soğuk olarak servis edilir
Bostananın temel özelliği, taze sebzelerin doğranıp ezilerek sulu bir yapıya kavuşmasıdır.
Yetiştirme Koşulları
Şanlıurfa bostanasının yapımında kullanılan ana sebzeler olan domates, salatalık ve Urfa biberinin, Şanlıurfa'nın coğrafi ve iklim koşullarında yetişmesi, ürünün özgün lezzetine katkıda bulunur. Şanlıurfa, sıcak ve kurak iklimiyle özellikle yaz aylarında bu sebzelerin yoğun ve aromatik bir şekilde yetişmesine olanak tanır.
Coğrafi Sınırı ve Denetim
Şanlıurfa bostanasının coğrafi sınırı, Şanlıurfa ili sınırlarıdır. Ürünün özgünlüğü, bu coğrafi alandaki üretim metodu, kültürel birikim ve kullanılan yerel malzemelerle ilişkilidir. Şanlıurfa bostanası mahreç işaretinin denetimi, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda gerçekleştirilir. Denetim merci, üretim metoduna, kullanılan malzemelerin uygunluğuna ve ürünün kalitesine ilişkin kontrol ve izleme faaliyetlerini yürütür.
