Serratus Anterior Kası, insan gövdesinin yan tarafında, üst sekiz veya dokuz kaburgadan köken alan ve skapulanın (kürek kemiği) medial (iç) kenarının ön yüzüne yapışan düz ve geniş bir kastır. Brakiyal pleksustan çıkan uzun torasik sinir tarafından innerve edilir. Serratus anterior’un temel görevi, skapulayı toraks çevresinde öne doğru çekmektir. Bu kas, üst ekstremite hareketlerinde, özellikle kolun öne ve yukarı kaldırılmasında kilit rol oynar. Latince kökenli olan adı, "serrare" (kesmek) fiilinden türetilmiş olup, kenarlarının testere dişlerini andıran görünümüne işaret eder. “Anterior” ise vücudun ön tarafındaki konumuna vurgu yapar.
Anatomik Yapı
Morfoloji ve Yerleşim
Serratus Anterior, lateral göğüs duvarında yer alan, geniş yüzeyli ve çok sayıda kas kaymasıyla kaburgalara tutunan güçlü bir kastır. Kas genellikle birinci ila sekizinci ya da dokuzuncu kaburgalardan, dokuz ya da on ayrı kas kayması şeklinde köken alır. Özellikle ikinci kaburgadan birden fazla kayma oluşabilir; bu da toplam kas kayması sayısının kaynaklandığı kaburga sayısından fazla olmasına neden olur. Kas lifleri skapulaya yönelir ve burada skapulanın medial sınırının iç yüzüne, üst açısı ile alt açısı arasında uzanan bölge boyunca tutunur. Bu yerleşim, kası üç fonksiyonel bölüme ayırır: Serratus anterior superior, skapulanın üst açısı çevresinde yer alır. Serratus anterior intermedius, medial sınır boyunca uzanır. Serratus anterior inferior, skapulanın alt açısı yakınında konumlanır.
Embriyolojik Köken ve Anatomik İlişkiler
Serratus Anterior, embriyolojik olarak ventrolateral mezodermal kas kitlesinden gelişir. Gelişim sürecinde pektoralis major ve minor kasları ile birlikte torasik bölge kaslarının bir parçası olarak şekillenir. Anatomik olarak subscapularis kasının derininde yer alır ve bu iki yapı arasında supraserratus bursa bulunur. Öte yandan, kas ile kaburgalar arasında yer alan infraserratus bursa, sürtünmeyi azaltarak hareket kolaylığı sağlar.
Kasın lateral göğüs duvarındaki geniş yayılımı ve skapulaya olan bağlanma biçimi, hem torasik hem de üst ekstremite hareketleri için mekanik avantaj sağlar.
Sinir İnnervasyonu ve Vasküler Beslenme
Serratus Anterior, yalnızca uzun torasik sinir (n. thoracicus longus) tarafından innerve edilir. Bu sinir, brakiyal pleksusun üst trunkusundan (C5–C7) çıkar ve kasın yüzeyinden aşağıya doğru seyrederek doğrudan kas liflerine ulaşır. Uzun torasik sinir, kasın yüzeyel seyrinden dolayı travmalara ve cerrahi yaralanmalara karşı savunmasızdır. Kasın vasküler beslenmesi lateral torasik arter, torakodorsal arter ve superior torasik arterin dalları aracılığıyla sağlanır. Bu damarlar, kasın segmental yapısına uygun dallanarak geniş alanlı perfüzyon sağlar.
Fonksiyon ve Klinik İlişkiler
Serratus Anterior kasının temel fonksiyonu, skapulayı toraks duvarı boyunca öne ve dışa çekmektir. Bu hareket, kolun öne doğru uzatılmasına (anteversiyon) olanak tanır. Bu yönüyle kas, romboid kaslara antagonist olarak çalışır. Ancak serratus anterior’un üst ve alt bölümleri birlikte çalıştığında, skapulayı göğüs duvarına bastırarak romboidlerle sinerjik bir görev de üstlenebilir. Kasın alt bölümü, skapulanın alt açısını öne ve dışa doğru çekerek kolun baş üstüne kaldırılmasına katkı sağlar. Omuz kuşağı sabitlendiğinde, serratus anterior tümüyle kasılarak kaburgaları yukarı kaldırır ve yardımcı solunum kası olarak görev yapar. Özellikle zorlu solunum durumlarında devreye girer. Kas, kolu öne doğru iterken veya yumruk atarken aktif rol oynar. Bu nedenle, "boksör kası" ya da "büyük salınım kası" olarak da bilinir. Ayrıca trapezius kasının üst ve alt lifleriyle birlikte çalışarak skapulanın yukarı rotasyonunu sağlar. Bu hareket, baş üstü kol aktiviteleri (örneğin saç tarama, raflara uzanma) için gereklidir. Klinik açıdan, serratus anterior kası ile ilişkili en önemli durum, uzun torasik sinirin yaralanmasıdır. Özellikle meme kanseri cerrahisi sırasında aksiller lenf nodlarının çıkarılması bu sinirin zarar görmesine neden olabilir. Sinir hasarı sonucunda, kas görevini yerine getiremez ve skapula gövdeye yapışık kalamaz. Bu durum, skapulanın belirgin şekilde dışa doğru açıldığı "kanatlı skapula" (scapula alata) olarak bilinen tabloya yol açar. Bu klinik durumda, hasta kolunu baş üstüne kaldıramaz ve omuz hareketlerinde ciddi kısıtlılık yaşar.
