Şevket Süreyya Aydemir, Türk yazar, düşünce adamı ve araştırmacıdır. Türk edebiyatı ve fikir hayatında biyografi, inceleme ve tarih alanında kaleme aldığı eserlerle tanınmıştır.

Erken Yaşamı ve Ailesi

Şevket Süreyya Aydemir, 1897 yılında Edirne’de doğdu. Babası Mehmet Ağa, zengin bir ailenin bahçıvanıdır. Annesi Şaziye Hanım, okuma yazma bilmekte ve mahalle sakinlerine dini kitaplar okumakta, aynı zamanda dikiş işleriyle uğraşmaktaydı. Aydemir, okuma yazmayı annesinden öğrenmişti. Ailenin üç erkek çocuğundan üçüncüsüdür.

Eğitim ve İlk Gençlik

Aydemir, ilk eğitimini Mahalle Mektebi’nde aldı, ardından Askeri Rüştiye’ye devam etti. Küçük yaşta siyasete ilgi duyması nedeniyle on bir yaşında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. Balkan Savaşları sırasında annesini ve bir ağabeyini kaybetti. Edirne’nin işgali üzerine İstanbul’a gönderilen çocuklar arasında yer aldı. Kuleli Askeri Lisesi’ne kaydoldu, Edirne’nin geri alınmasının ardından babasının isteği üzerine Edirne’ye dönerek Edirne Darülmuallimin’de (Öğretmen Okulu) öğrenim gördü. Burada öğretmenlik eğitimi aldı ve Batılı eğitim sistemleri hakkında bilgi edindi. Bu dönemde Turancı görüşleri benimsedi.

Siyasi Kimliği

I. Dünya Savaşı ve Kafkasya Dönemi

Şevket Süreyya Aydemir, I. Dünya Savaşı sırasında gönüllü olarak Osmanlı ordusunda Kafkasya Cephesi’ne katıldı. Cephede görev yaptı ve bu sırada yaralandı. Kafkasya’da farklı etnik grupların yaşadığı bölgelerde bulundu ve çeşitli gözlemlerde bulundu. Bu dönemde kişisel olarak okuma ve çalışma faaliyetleri yürüttü.

Azerbaycan ve Komünist Parti Dönemi

I. Dünya Savaşı’nın ardından Edirne’ye dönen Şevket Süreyya Aydemir, öğretmenlik eğitimini tamamladı. 1919–1920 yılları arasında Azerbaycan’ın Nuha kentinde öğretmen olarak görev yaptı. Bu görev sırasında bölgedeki çeşitli sosyal ve siyasi olaylara tanıklık etti. Daha sonra Batum’a geçerek Türkiye Komünist Fırkası toplantılarına katıldı ve partinin faaliyetlerinde bulundu.

Moskova’ya giderek Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi’nde eğitim aldı. Bu süreçte Rusça öğrendi ve farklı pratik eğitim görevlerinde bulundu.

Türkiye’ye Dönüş ve Mahkeme Süreçleri

1923 yılında Türkiye’ye döndü. Aydınlık Dergisi’nde Marx ve Lenin üzerine yazılar yazdı. 1924 yılında Sadrettin Celal Antel ile "Lenin ve Leninizm" adlı kitabı hazırladı. 1925’te TKP’nin üçüncü kongresinde Merkez Komite üyesi oldu. 1925’te yayımlanan Orak-Çekiç dergisinin sorumluluğunu üstlendi. Türkiye İşçi ve Çiftçi Fırkası’nın broşür dağıtması nedeniyle, Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı ve on yıl hapis cezası aldı.

Afyon Cezaevi’nde mahkumlara okuma yazma kursları düzenledi ve "Muasır Türkiye’nin İktisadi İnkişaf İstikametleri" adlı kitabı kaleme aldı. 1927 yılında genel aftan yararlanarak hapisten çıktı; aynı yıl tekrar yargılandı ve beraat etti.

Bürokratlık ve Devlet Görevleri

1928’de Ankara’ya yerleşerek Yüksek ve Teknik Öğretim Umum Müdürlüğü’nde muavin olarak çalıştı. Daha sonra Ankara Ticaret Mektebi müdürlüğü, Ankara Belediyesi İktisat Müdürlüğü ve İktisat Vekâleti Sanayi Tetkik Heyeti Başkanlığı gibi görevlerde bulundu. 1942–1946 yılları arasında Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu üyeliği ve Ekonomi Bakanlığı Tetkik Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu.

Edebi Kimliği

Kadro Dergisi ve Yayın Faaliyetleri

1932’de Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile birlikte Kadro dergisini yayımlamaya başladı. Dergide inkılapların ideolojik temelleri üzerine yazılar kaleme aldı. Kadro’nun yayın hayatı 1934’te sona erdi.

Eserleri

Otobiyografi ve yaşamöyküsü

• Suyu Arayan Adam – Aydemir’in kendi yaşamını anlatan otobiyografik eser.

Biyografi ve tarihî inceleme

• Tek Adam – Mustafa Kemal Atatürk’ün biyografisi (3 cilt)
• İkinci Adam – İsmet İnönü biyografisi (3 cilt)
• Menderes’in Dramı – Adnan Menderes biyografisi
• Enver Paşa – Enver Paşa biyografisi (3 cilt)

Roman ve kurmaca eserler

• Toprak Uyanırsa – Anadolu köylerinde eğitim ve üretim süreçlerini konu alan roman
• Kahramanlar Doğmalıydı – Toplumsal ve bireysel deneyimlerden beslenen roman

Düşünce ve iktisadi çalışmalar

• Muasır Türkiye’nin İktisadi İnkişaf İstikametleri – Hapishanede kaleme alınmış, iktisadi analiz
• Lenin ve Leninizm (1924) – Sadrettin Celal Antel ile birlikte hazırlanmış, komünist fikirler üzerine

Vefatı

Şevket Süreyya Aydemir, 25 Mart 1976 tarihinde Ankara’da vefat etti ve burada toprağa verildi.