Tanım

Şeyhülislâm

Osmanlı Devleti’nde Dinî Lider: Osmanlı Devleti’nde dini kurumların, şerîat mahkemelerinin ve ilmiye sınıfının başı olan en yüksek rütbeli din adamına verilen unvandır. Şeyhülislâm, fetva verme yetkisine sahipti ve zamanla devletin din işleriyle ilgili en üst mercisi olmuştur.

• Örnek: Şeyhülislâm Abdürrahim Efendi’nin vezir-i azam Koca Mehmet Paşa nezdindeki delâleti üzerine kendisi ikinci halifeliğe getirildi (Kâtip Çelebi’den Seç.).

Resmî Makam: Osmanlı İmparatorluğu’nda, Şeyhülislâm, kabine üyelerinden biri olup sadrazamdan sonra ikinci sırada yer almıştır.

• Örnek: XIX. yüzyılın ortalarından sonra şeyhülislâmlar kabine âzâsı olmuş ve bu hal imparatorluğun sonuna kadar devam etmiştir (Mithat Sertoğlu).

Köken

Şeyhülislâm, Arapça şeyḫ (reis, baş) ve islām (İslam) kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir.

• Şeyh: Baş, reis anlamına gelir.
• İslâm: Dinî anlamda İslam, İslam dini.
• Şeyhülislâm: İslam dünyasının başı, İslam’ın büyüğü anlamına gelir.

Kullanım Alanları

1. Dini ve Hukuki Otorite: Şeyhülislâm, Osmanlı'da dini hükümleri vermekle yetkiliydi. Ayrıca şerîat mahkemelerinin yönetilmesi de onun görevlerindendi.
2. Devlet Yönetimi: Şeyhülislâm, XVII. yüzyılın sonlarından itibaren, Osmanlı hükümetinin kabinesinin bir parçası olmuştur ve din işlerinden sorumlu en yüksek devlet görevlisi olarak kabul edilmiştir.

Örnek Cümleler

1. Osmanlı'da şeyhülislâm, sadrazamdan sonra en yüksek devlet görevlisiydi.
2. Şeyhülislâmın fetvası, devletin aldığı kararları etkileyen en önemli faktörlerden biriydi.
3. XVII. yüzyılın sonlarına doğru, şeyhülislâm unvanı daha yaygın hale gelmiştir.