Snares pengueni (Eudyptes robustus), yalnızca Yeni Zelanda’nın güneyinde yer alan Snares Adaları’nda üreyen endemik bir penguen türüdür. Yaklaşık 25.000 üreyen çift ile nüfusu istikrarlı görünse de, besin kaynaklarının iklim değişikliğine bağlı olarak azalması, balıkçılık faaliyetleri sırasında ağlara takılma, gemi trafiğiyle ilişkili petrol kirliliği ve yoğun hava olaylarının artışı gibi tehditler türün geleceğini kırılgan hâle getirmektedir. Bu nedenle, IUCN Kırmızı Listesi’nde “Hassas” (Vulnerable) kategorisinde yer almakta, Yeni Zelanda’da ise “At Risk – Naturally Uncommon” statüsüyle korunmaktadır.

Türün dağılım alanı yalnızca Snares Adaları ile sınırlıdır; bu nedenle habitatında gerçekleşebilecek çevresel değişiklikler veya tekil olaylar, popülasyonun tamamı üzerinde orantısız etki yaratma potansiyeline sahiptir.

Morfolojik Özellikler ve Sistematik Konumu

Fiziksel Tanım

Snares pengueni (Eudyptes robustus), ortalama 51-61 cm boya ve 2,8-3,4 kg kütleye sahip orta büyüklükte bir tepeli penguendir. Sırt, baş ve gaga üstü kısmı koyu mavi-siyah renktedir; tüy dökümü/mevsimsel değişim sırasında bu koyuluk kahverengine dönme eğilimindedir. Karın bölgesi parlak beyazdır. Ayaklar ve bacaklar üstte pembemsi beyaz, tarsusların arkasında, ayak tabanlarında ve perdelerin ön tarafında siyahımsı kahverengidir. Sarı tepe, burun deliğinin yakınından başlar, gözlerin üzerinden geçer ve yatay olarak yayılır veya gözlerin biraz arkasına doğru sarkar. Gözleri kırmızı-kahverengi tonlardadır. Gaga büyükçe ve turuncu-kahverengi renktedir; gaganın tabanında gözle görülebilir çıplak deri kısmı mevcuttur.

Taksonomi ve Evrim

Snares pengueni (Eudyptes robustus), Eudyptes cinsine aittir ve cins içindeki diğer “crested” penguenlerle (örneğin Fiordland, rockhopper, macaroni gibi türlerle) yakın akrabalarındandır. Yeni bulunan fosil türü Eudyptes atatu, yaklaşık 3 milyon yıl önce (Pliosen dönemi) yaşamış olup, mevcut crested penguenlerin bill yapısının (derin gagalı olması) bu zamana kadar evrimleşmiş olduğunu göstermektedir; bu da Eudyptes soyunun besin kaynakları ve okyanus ekosistemi değişimleriyle son birkaç milyon yılda adaptasyonlar geçirdiğini işaret eder. Moleküler saat analizleri, Megadyptes ile Eudyptes soylanması arasındaki ayrışmanın yaklaşık 15 milyon yıl önce, orta Miyosen döneminde gerçekleştiğini; Eudyptes içindeki tür ayrımının ise geç Miyosen-Pliosen dönemlerine yayıldığını öne sürer.

^{Snares Penguenleri (Flickr)}

Ekoloji, Davranış ve Yaşam Döngüsü

Habitat ve Dağılım

Tür, Yeni Zelanda’nın güneyindeki Snares Adaları’nda, North East Island, Broughton Island ve Western Chain gibi kayalık ada zincirlerinde yoğun koloniler kurar; kolonilerin çoğu sürgün ağaç örtüsü (örneğin Kuş Daisi Olearia lyallii) ya da sık çalılıkların bitki örtüsü altında konumlanmıştır. Üreme döneminde, erkekler kuluçka sırasında adadan doğuya doğru denizel alanlara yönelir; foraging gezileri sırasında Subtropical Front (STF) gibi daha üretken su kütleleri 200-300 km mesafededir. Dişiler, özellikle genç yavrular bakımındayken, daha kısa geziler yapar; genellikle üç-yedi gün kadar süren, çoğunlukla 50-100 km yarıçapına sahip alanlarda beslenir. Dalış süreleri ve derinlikleri, bölgedeki su kütlelerinin sıcaklığı ve dikey dağılımlara bağlı olarak değişir; genç yavrular beslenirken çoğu dalış 18-30 m derinliklerde ve ~ 50-80 saniye süreyle gerçekleşirken, daha uzak ve soğuk sularda erkeklerin dalışları 120 m’ye kadar uzayabilmektedir.

Beslenme Ekolojisi

Beslenmesinin büyük bölümünü kril (Nyctiphanes australis gibi türler) oluşturur; küçük balıklar ve mürekkep balığı gibi kafadan bacaklılar ise kril bolluğu azaldığında ya da yavru besleme dönemlerinde daha fazla tüketilir. Bireyler, açık deniz değil de kıyı şelfine yakın pelajik bölgelerde av ararlar, genellikle su sütununun orta katmanlarında aktif avlanma yapar, kesik-dairesel ya da sığ yüzeysel balık sürülerine baskın uygulama ya da ani dalışlarla koordine hareket etme görülür. Dalış süreleri genellikle kısa-orta uzunluktadır; yavru besleme aşamasında erişkinler daha sık ve daha kısa süreli dalışlar yaparken, yavru bakımı olmayanlar daha derin ve nispeten daha uzun sualtı süreleri gösterebilir.

Üreme Biyolojisi

Tür monogam olup, her yıl üremek üzere aynı üreme kolonisine ve sık sık aynı yuvaya dönerler; çiftler arasındaki bağ ve yuvaya sadakat, her sezon üreme başarısını artırır. Üreme dönemi Yeni Zelanda’nın güneyinde, Snares Adaları’nda Eylül–Şubat arasında başlar; genellikle Eylül sonunda iki yumurta bırakılır, bunlar arasında yaklaşık 4-5 gün fark vardır. Yumurtalar her iki ebeveyn tarafından 31-37 gün kuluçkaya yatırılır ve çıkımdan sonraki ilk üç hafta erkek ebeveyn yavruları korur (“guard” dönemi).

Bu dönemin ardından yavrular “kreş” evresine girer; yani birkaç yavru küçük gruplar halinde toplanır, ebeveynler ise besin temini için denize çıkar. Yavrular genellikle 11 hafta civarında yuvadan uçar duruma gelirler (fledging), bu dönemde tüy dökümü (down’dan genç tüye geçiş) gerçekleşir. Yetişkin bireyler ise mart-nisan aylarında üreme sezonu sonrası tüysel bakım (moulting) dönemine girer; bu süreç birkaç hafta sürer ve bu süre boyunca hayatta kalmak için depolanmış yağ rezervleri kritik öneme sahiptir.

Koruma Durumu

Tür, Snares Adaları’nda sınırlı bir üreme alanına sahip olması nedeniyle IUCN Kırmızı Listesi’nde Hassas (Vulnerable) kategorisinde yer almaktadır. Dağılım alanının (extent of occurrence) ve üreme kolonilerinin yalnızca tek bir ada grubu ile sınırlı olması, keyfi değişimlere ve rastlantısal tehlikelere karşı kırılganlık yaratmaktadır. Popülasyon büyüklüğü nispeten yüksek olup yaklaşık 25.000 üreyen çift civarındadır; ancak bu sayı, dar dağılımın getirdiği risklerle birlikte değerlendirildiğinde, türü Kritik Tehlike kategorisine taşıyacak eşiklerden hâlâ uzaktır. Popülasyon eğiliminin mevcut veriler ışığında büyük ölçüde sabit olduğu, olası küçük ölçekli dalgalanmaların ise belirgin bir azalma eğilimi göstermediği bildirilmiştir.^【1】