Strateji, sözlük anlamı ile “bir ulusun veya uluslar topluluğunun, barış ve savaşta benimsenen politikalara destek vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik, sosyal, kültürel ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatı” olarak ifade edilmektedir.
Uluslararası ilişkilerde ise strateji, uluslararası politikanın aktörler arasındaki ilişkiler sırasında kullanılan yöntemler bütününü ifade etmektedir. Genellikle sıfat olarak kullanılan stratejik terimi, ya askeri ve güvenlikle ilgili konuları nitelemekte ya da daha geniş anlamda, büyük, çok önemli, ulusal veya küresel çaptaki terimleri ve üst yönetim kararlarını nitelemek maksadıyla kullanılmaktadır.
Stratejik iletişim kavramı içerisinde kullanılan haliyle ise, ilk bakışta iletişim gayretinin stratejik seviyede uygulanan bir faaliyet olduğu algısı yaratmasına rağmen, burada stratejik kelimesi seviyeden ziyade konunun önemini ve en tepeden itibaren koordine edilme ihtiyacını ortaya koymaktadır.
İletişim ise “duygu, düşünce ve bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılması, bildirişim, haberleşme, komünikasyon süreci” olarak tanımlanmaktadır. Başka bir tanımda ise iletişim; “davranış değişikliği meydana getirmek üzere, bilgi, duygu, tutum ve beceri paylaşılma süreci” olarak ifade edilebilir. Stratejik iletişim kavramındaki iletişim sözcüğünü daha iyi karşılayan ikinci tanımdaki hedef kitlede meydana getirilmek istenen davranış değişikliği stratejik iletişimin ana amaçlarından bir tanesini ifade etmektedir.
Bütün bu değerlendirmeler ışığında stratejik iletişim; istenen son duruma ulaşmayı desteklemek maksadıyla, uygun yer ve zamanda, uygun vasıta ile belirlenen hedef kitle üzerinde duygu, düşünce ve davranış değişikliği meydana getirmek için tüm iletişim yeteneklerinin sistematik ve koordineli olarak yönetilmesi ve kullanılması olarak tanımlanabilir.
Stratejik İletişim Prensipleri
Stratejik iletişim bir düşünce tarzı ve sürekli devam eden bir süreçtir. En üst seviyedeki liderden en ast kademedeki personele kadar herkesin aynı düşünce tarzını kabul etmesi, stratejik iletişim uygulamalarının başarıya ulaşmasında son derece önemlidir. Gerçekleşen her olay ve yapılan her eylem bir mesaj vermektedir.
Günümüzün hızlı iletişimin ortamının katkısı ile bu mesajlar çok hızlı bir şekilde yayılmakta; meydana gelen en ufak olaylar çok önemli sonuçlar doğurabilmektedir. Diğer bir ifadeyle mahalli olayların stratejik etkisi olabilmektedir. Her olayın ve eylemin sürekli takip edilmesi ve gelişen olaylara hızlı reaksiyon gösterilmesi gerekmekte; zamanında, doğru ve uygun reaksiyonun gösterilebilmesi için önceden detaylı hazırlık yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Ani gelişebilecek ve kısa sürede önemli olumsuz yansımaları olabilecek muhtemel olaylara karşı hazırlıklı olabilmek için iyi organize edilmiş dinamik bir plana ihtiyaç duyulmaktadır. Bu planların, gelişmelere paralel olarak belirli aralıklarla gözden geçirilmesi ve yenilenmesi gerekmektedir.
Bir düşünce tarzı ve organizasyon kültürü olarak kabul edilen stratejik iletişim, temel olarak yapılan faaliyetlerle ilgili bir anlayış oluşturma, icra edilen faaliyetleri destekleme ve gayretlerin idame ettirilmesini içermektedir. Stratejik iletişimde; koordinasyon, uyum, tutarlılık, esneklik öne çıkan önemli fonksiyonlardır. Hedef kitle üzerinde tesir yaratmak ancak; kime, nasıl, ne zaman, nerede söyleyeceğiz ve neden yapıyoruz? sorularının cevaplandırılmasına ve belirli prensipler doğrultusunda iletişim yeteneklerinin koordine ve senkronize edilmesine bağlıdır.
Stratejik İletişimin Prensipleri
Merkezi Planlama
En üst seviyede ortaya konulmuş olan ana prensipler ve vizyon ile uyumlu hareket edilerek stratejik iletişim faaliyetleri icra edilmelidir. Stratejik iletişim temaları ve hatta verilecek mesajların içeriği dahi merkezi planlama kapsamında kararlaştırılmalıdır. Öte yandan sahada görev yapan her bir stratejik iletişim vasıtasının yapacağı geri bildirimler değerlendirilmeli ve takip eden planlamalarda göz önünde bulundurulmalıdır.
Hukuka Uygunluk
Hazırlanan mesajlar, temalar veya uygulayıcılar tarafından gerçekleştirilen iletişim faaliyetlerinin tümü hukuka uygun olmalıdır. Uzun vadeli stratejik hedeflere ulaşılabilmesi; ancak meşru zeminde hareket edilmesi ile mümkün olabilir. Bu bağlamda; ulusal, uluslararası ve yerel hukuk kurallarının tümüne uyulması gerekmektedir.
Süreklilik
İlgili kamuoyu/hedef kitle ile sürekli iletişim içinde olunmalıdır. İletişim sürecinde kesintiler olmamalıdır. Kurumun hedeflerine vurgu yapacak eylem ve söylemler her fırsatta sözlü, yazılı ve görsel materyal destekli olarak kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
Diyalog
İş birliği ve ortaklık ruhu içinde tüm faaliyetlerde birlikte çalışma, güven inşa etme, sorumluluk, kaynak ve bilginin paylaşımı gerçekleştirilmelidir. Stratejik iletişimin başarısı büyük ölçüde tesis edilecek ilişkilerin gücüne bağlıdır. Bu ilişkilerin kısa sürede oluşturulması beklenmemelidir. Stratejik iletişimin uygulayıcıları; devamlı temas kurma, karşılıklı anlayış ve aktif dinleme ile hedef kitlenin güvenini kazanmalıdır.
Sadelik
Verilmek istenen mesajlar, temalar basit ve anlaşılır olmalı, farklı anlamlar yüklenemeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Hedef kitlenin eğitim ve kültür seviyesi dikkate alınarak kısa, öz ve etkili mesajlar ile istenen sonuçlar elde edilmeye çalışılmalıdır.
Orkestrasyon
İstenen azami etkiyi sağlayabilmek maksadıyla mesajlar uyumlu hale getirilmeli, bunun bir adım ötesine geçerek sadece mesajların değil en alt seviyeden en yukarıya kadar hedef kitle ile ilişkide bulunan herkesin notaları uyum içinde çalan bir orkestra gibi olması ve uyumlu çalışması sağlanmalıdır.
Şeffaflık
Bilginin yayılma hızı göz önünde bulundurulduğunda, yanlış yapılan uygulamaların gizlenmesi çoğu zaman mümkün olmayabilir. Bu nedenle şeffaflık prensibine uyulması ve hatalı uygulamaların başkaları tarafından istismar edilmesinin engellenmesi stratejik iletişim açısından önemlidir. İletişim ortamında, her türlü bilgiyi gizlilik zırhına büründürmek asıl gizlenmesi gereken bilgileri de riske atmak anlamına gelmektedir.
Tutarlılık
Stratejik iletişimin başarısı her şeyden önce söz ile davranışın birbirlerini desteklemesine bağlıdır. Eylem-söylem paketi şeklinde sunulan stratejik iletişim uygulamalarının hedef kitle üzerinde etkili sonuçlar alabilmesi ancak stratejik iletişim uygulayıcılarının devamlılık arz eden ve muhataplarını etkileyen davranış şekillerine bağlıdır.
Tutarlılık aynı zamanda, tüm iletişim yeteneklerinin istenen son duruma hizmet etmesi yani tek ses olunması demektir. Tutarlılık prensibi orkestrasyon prensibinin istenen şekilde uygulanmasının bir sonucudur. Harekâtın tüm seviyeleri için koordine edilen mesajların verilmesi gereklidir. Bu prensip özellikle sivil ve askeri karar vericilerin stratejik iletişim uygulamalarında birbirlerini desteklemelerini de ifade eder.
Güvenilirlik
Açıklıkla (openness) ve şeffaflıkla (transparency) paylaşılan hedefler dışında gizli bir ajandanın olmadığı algısının zihinlere yerleştirilmesidir. Karşılıklı iş birliğinin temellerinin atılabilmesi için güven duygusu ilk adımdır. Güven duygusunu sarsan en büyük hatanın sözler ile davranış arasındaki tutarsızlık olduğu unutulmamalıdır.
Kültürel Anlayış
Stratejik iletişim uygulanacak hedef kitlenin; inanışları, tarihi, kültürü, sosyal kimliği derin bir şekilde kavranmalı ve idrak edilmelidir. Sahip olunan hassasiyetlere göre, hedef kitle üzerinde hiç umulmayan yan etkiler meydana gelebilir. Bu nedenle, stratejik iletişim temaları hazırlanırken hedef kitleyi çok iyi tanıyan uzmanlar, hatta hedef kitle içerisindeki kişilerden istifade edilmelidir.
Stratejik İletişim Vasıtaları
İletişim süreci bilindiği üzere üç aşamalı olup; kaynak (gönderen), alıcı (hedef kitle) ve mesaj alışverişini sağlayan araçlardan oluşmaktadır. Söz konusu bu araçlar; bilişsel iletişim araçları, görsel-işitsel iletişim araçları, telekomünikasyon iletişim araçları, kaligrafik iletişim araçları, sanatsal iletişim araçları ve organizasyon iletişim araçlarından meydana gelmektedir. Stratejik iletişim sürecinde hazırlanan mesajların hedef kitleye ulaştırılmasında; TV, gazete, duyuru ve afişlerin yanı sıra; internet ve sosyal medyanın kullanılması ve çeşitli etkinlikler düzenlenmesi düşünülmelidir.
Dijital Dünya ve Stratejik İletişim
Teknolojik gelişmeler bireylerin birbirleriyle iletişim kurmasını ve bilgi edinmesini daha kolay, hızlı ve etkileşimli hale getirmiştir. Bu gelişmelerin sağladığı yeni iletişim araçları bireylerin bilgiyi daha güvenilir ve daha kolay doğrulanabilir kaynaklardan edinmesine imkân sağlamıştır. Artık isteyen her bireyin ihtiyaç duyduğu veya merak ettiği bilgiyi doğrudan kaynağından öğrenebilmesi hiç de zor değildir. Bu durum internet dünyasında bilgisayarların etkileşim gücünün iletişim için kullanılmasını tarif eden yeni medya akımının ya da sosyal medya akımının doğmasına sebep olmuştur.
Ocak 2025 itibariyle dünya genelindeki 5,35 milyar internet kullanıcısının 5,04 milyarı (%94’ünden fazlası) sosyal medya kullanıcısıdır. Sosyal medyada aktif kullanıcı sayıları her geçen gün artmaktadır. Ulusal ve uluslararası kamuoyu desteğinin kazanılmasının zorunlu hale geldiği günümüzün güvenlik anlayışında, milli menfaatlerin elde edilmesinde yumuşak güç unsurlarının kullanımı çok daha önemli hale gelmiştir.
Artık her şey medyanın gözü önünde cereyan etmektedir. Cep telefonları, dijital kameralar, video kaydediciler, bilgisayarlar gibi elektronik cihazların hızla gelişmesi, bireysel ve kitle iletişim araçları arasında entegrasyonu kolaylaştırmıştır. İnsanlar artık sadece pasif bilgi tüketicileri olmayıp web siteleri, bloglar, tweetler ve kısa mesajlarla daha önce hiç olmadıkları kadar bilgi ortamına aktif katkı sağlamaktadırlar.
