Süreyya Operası, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde, Bahariye Caddesi üzerinde yer alan tarihi bir opera binasıdır. 1927 yılında Süreyya İlmen Paşa tarafından inşa ettirilen yapı, Anadolu Yakası'ndaki ilk opera binası olma özelliğini taşır. Ancak, sahne ve teknik altyapı eksiklikleri nedeniyle uzun yıllar boyunca sinema salonu olarak kullanılmıştır.
Süreyya Operası, Tanıtım Videosu (T.C. İstanbul Valiliği)
Tarihçe
Süreyya Operası'nın temelleri, 1920’li yıllarda İstanbul milletvekilliği yapmış olan Süreyya İlmen Paşa’nın Avrupa seyahatlerinde gördüğü tiyatro ve opera binalarından etkilenmesiyle atılmıştır. Paşa, İstanbul’da da benzer bir kültür yapısının eksikliğini fark etmiş ve Kadıköy'de hem sanat hem de sosyal etkinliklere ev sahipliği yapabilecek bir bina inşa ettirmeye karar vermiştir.
İnşaat, Kadıköy Bahariye Caddesi üzerinde, 1924 yılında başlamış ve 6 Mart 1927 tarihinde “Süreyya Opereti” adıyla açılmıştır. Ancak sahne ve sanatçı odalarının eksikliği nedeniyle opera ve operet temsilleri gerçekleştirilememiş, yapı daha çok tiyatro oyunlarına ve 1930'dan itibaren sinema gösterimlerine ev sahipliği yapmıştır. Bu dönemde, şair Nazım Hikmet'in babası Hikmet Nâzım, sinemanın ilk müdürü olmuştur.
1936 yılında binaya yazlık sinema bölümü eklenmiştir. 1994 yılında ise sinemaya İspanya’dan getirilen koltuklar yerleştirilmiş, üç boyutlu gösterime uygun perde ve ses sistemi kurulmuştur. 2003 yılında teknik ekipmanlar güncellenmiş, makine dairesi onarılmış ve perde sistemleri elektronik raylarla yenilenmiştir.
1950 yılında Süreyya İlmen Paşa, binayı Darüşşafaka Cemiyeti'ne bağışlamış, ancak kendisi ve eşinin yaşamı boyunca gelirlerinden faydalanma şartı koymuştur. Paşa 1955'te, eşi Adalet İlmen ise 1966'da vefat etmiştir. Bina, sonraki yıllarda çeşitli amaçlarla kullanılmış, üst katındaki balo salonu düğün ve tiyatro etkinliklerine ev sahipliği yapmıştır.
Mimari Özellikler
Binanın mimarı Kegham Kavafyan'dır. Fuaye kısmı, Paris'teki Champs-Élysées Tiyatrosu'ndan esinlenerek Art Deco tarzında tasarlanmış, iç mekan ise Alman tiyatrolarının klasik özelliklerini yansıtmaktadır. avan freskleri, Rus asıllı ressam Naci Kalmukoğlu (Kalmukov) tarafından yapılmış ve özgün hâliyle restore edilmiştir. Duvarlar ve iç panolar yaldızlı kartonpiyerlerle süslenmiştir. Cephenin yanı sıra salon içindeki kabartma heykeller, Türkiye'nin ilk heykeltıraşlarından İhsan Özsoy tarafından yapılmıştır. Bina, mimari detaylarıyla dönemin Avrupa tiyatro dekorasyon anlayışını yansıtır.
Süreyya Operası, Günümüz Görünümü (İstanbul Valiliği)
Art Deco Özellikleri
Art Deco, 1920'ler ve 1930'larda popülerlik kazanan, geometrik formlar, simetri ve lüks malzemelerin kullanımıyla tanınan bir tasarım akımıdır. Süreyya Operası'nın mimarisi, bu akımın belirgin özelliklerini yansıtır:
Geometrik Süslemeler: Binanın cephesinde ve iç mekanlarında, Art Deco'nun karakteristik özelliği olan geometrik desenler ve figürlü rölyefler bulunur.
Tavan Freskleri ve Yaldızlı Kartonpiyerler: İç mekandaki tavan süslemeleri, dönemin lüks anlayışını yansıtan freskler ve yaldızlı kartonpiyerlerle bezenmiştir.
Simetri ve Denge: Art Deco'nun simetriye verdiği önem, binanın genel tasarımında ve iç mekan düzenlemelerinde açıkça görülür.
Bu özellikler, Süreyya Operası'nı sadece bir kültür merkezi değil, aynı zamanda dönemin estetik anlayışını yansıtan önemli bir mimari eser haline getirir.
Restorasyon ve Günümüzdeki Kullanımı
2005 yılında Kadıköy Belediyesi, Darüşşafaka Cemiyeti'nden binayı 40 yıllığına kiralayarak kapsamlı bir restorasyon süreci başlatmıştır. Restorasyon çalışmaları, mimar Cafer Bozkurt'un hazırladığı projeye göre gerçekleştirilmiş, bina deprem ve yangına karşı güçlendirilmiş, orkestra çukuru eklenmiş ve sahne teknik altyapısı tamamlanmıştır. 14 Aralık 2007'de, Ahmet Adnan Saygun'un "Yunus Emre Oratoryosu" ile yeniden açılan Süreyya Operası, İstanbul Devlet Opera ve Balesi'nin Anadolu Yakası'ndaki sahnesi olarak hizmet vermektedir.
Süreyya Operası, Ana Salon (İstanbul Valiliği)
Günümüzde 570 kişilik salon kapasitesiyle opera ve bale temsilleri, konserler ve çeşitli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, üst kattaki balo salonu 500 kişilik kapasitesiyle özel etkinlikler için kullanılmaktadır.
