Surp Kevork Ermeni Kilisesi, Türkiye'nin güneydoğusunda, Mardin iline bağlı Derik ilçesinde yer alır. Bölgedeki Süryani, Ermeni ve Keldani cemaatlerine ait toplam altı kiliseden biridir. Günümüzde, ilçede ibadete açık tek Ermeni kilisesi olarak faaliyet göstermektedir. Bölge nüfusunun çoğunluğu Kürtlerden oluşsa da, Ermeni azınlık kiliseyi kutsal bir mekan olarak muhafaza etmektedir.

^{Surp Kevork Ermeni Kilisesi (Mardin İl Kültür Turizm Müdürlüğü)}

Tarihçe

Kilise’nin tam inşa tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli kaynaklarda 1650 yılında yapıldığı ifade edilir. Bölge halkı, kilisenin inşasında kullanılan kırmızı toprak nedeniyle bu yapıya Kürtçe “Dêra Sor” yani “Kırmızı Kilise” adını vermiştir. 1915 yılında yaşanan Ermeni Tehciri sonrasında kilisenin mülkiyeti devlet hazinesine devredilmiş, bu süreçte kilise çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. 1957 yılında Derik’te yaşayan az sayıda Ermeni cemaati, kilisenin mülkiyetini devletten satın almış ve tapu, Garabed Keçeci adlı bir Derikli Ermeni’nin adına kaydedilmiştir. Garabed Keçeci’nin vefatı sonrasında mülkiyet varislerine intikal etmiştir.

Mimari Özellikler

Surp Kevork Kilisesi, yerel malzemeler kullanılarak inşa edilmiştir. Kırmızı toprak ve taş, yapının karakteristik unsurlarıdır. Mimari tasarımı hem ibadet hem de eğitim amaçlı kullanıma uygundur. Kilisenin dış cephesi ve iç düzenlemesi, bölgesel Ermeni mimari geleneklerinin izlerini taşır. Yapının özgünlüğü ve malzeme kullanımı, kültürel kimliği yansıtan önemli unsurlardır.

Restorasyon Süreci

Yıllar içinde yapısal yıpranmalar yaşayan kilise, 2004 yılında kapsamlı bir restorasyon çalışmasından geçirilmiştir. Bu onarım süreci, kilisenin hem fiziksel bütünlüğünü korumasına hem de yeniden aktif ibadet mekanı haline gelmesine olanak sağlamıştır. Restorasyonun ardından Başepiskopos Aram Ateşyan tarafından kutsanmış ve ibadete açılmıştır.

Kültürel ve Dini Önemi

Surp Kevork Kilisesi, bölgedeki az sayıdaki Ermeni için önemli bir dini merkezdir. Aynı zamanda, farklı etnik ve dini toplulukların bir arada yaşadığı Derik’te kültürel ve dini hoşgörünün sembollerinden biridir. Kilise, yöre halkı tarafından sahiplenilmiş ve korunmuş, özellikle “Dêra Sor” olarak anılması yerel kültürle bütünleştiğinin göstergesidir.

Günümüzdeki Durum ve Ziyaretler

Bugün sadece birkaç Ermeni ailesinin yaşadığı Derik’te kilise, bu küçük cemaat tarafından düzenli olarak kullanılmaktadır. 2022 yılında Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan tarafından ziyaret edilmiş ve burada özel bir ayin düzenlenmiştir. Bu ziyaret, kilisenin bölgedeki dini ve kültürel önemini pekiştirmiştir.

Yerel Halk ve Sosyal Etki

Derik’in nüfus yapısı ağırlıklı olarak Kürtlerden oluşmaktadır. Ermeni nüfusu ise son derece azalmış durumdadır. Buna rağmen kilise, sadece bir ibadet yeri değil, aynı zamanda bölgede yaşayan farklı topluluklar arasında diyalog ve barışın simgesi olmuştur. “Dêra Sor” adıyla anılması, halkın kiliseye duyduğu saygı ve aidiyetin bir ifadesidir.