Tekkeköy Mağaraları, Türkiye'nin Samsun ilinin Tekkeköy ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezine yaklaşık 14 kilometre uzaklıktadır. Mağaralar, Fındıcak Deresi ve Çınarlı Deresi tarafından sulanan bir vadi boyunca uzanan kaya kitlelerinde konumlanmıştır.
Tarihsel Süreç ve Arkeolojik Kazılar
Tekkeköy Mağaraları, Karadeniz Bölgesi'nde insan yerleşiminin bilinen en eski örneklerinden biridir. Yapılan arkeolojik araştırmalar, bölgedeki ilk yerleşimlerin MÖ 60.000 ila MÖ 10.000 yılları arasına tarihlendiğini ortaya koymuştur. Bu tarih aralığı, mağaraların Paleolitik Çağ'dan itibaren kullanıldığını göstermektedir.
İlk bilimsel kazı çalışmaları 1940 yılında başlamıştır. 1941 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Tahsin Özgüç başkanlığındaki bir ekip tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda önemli arkeolojik buluntulara ulaşılmıştır. Bu bulgular, bölgenin Paleolitik Çağ’dan Eski Tunç Çağı’na kadar uzanan geniş bir zaman diliminde yerleşim gördüğünü kanıtlamaktadır.
Arkeolojik Bulgular
Kazılarda çok sayıda prehistorik mağara, sığınak ve yerleşim yeri tespit edilmiştir. Elde edilen buluntular arasında taş, kemik ve ağaçtan yapılmış el baltaları, kazıyıcılar, kesici aletler ve mızrak uçları bulunmaktadır.
Eski Tunç Çağı’na ait tabakalarda ise gömütler, el yapımı seramikler, siyah zemin üzerine beyaz boyayla yapılmış geometrik desenli kaplar, dişli, yivli ve çizgi bezekli çanak-çömlekler ile kabartmalı insan yüzlü vazolar (antropomorf kaplar) ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca çark yapımı seramikler ile devetüyü ve kırmızı renkte seramik örneklerine de rastlanmıştır.
Tekkeköy Mağaraları (TC.Kültür ve Turizm Bakanlığı)
Kale Kalıntısı
Çınarcık ve Fındıcak derelerinin birleştiği noktada, vadiye hâkim bir tepede, savunma amaçlı inşa edildiği düşünülen bir kale kalıntısına ulaşılmıştır. Mevcut kalıntıların incelenmesi sonucunda, bu yapının Frig dönemine ait bir uç kale olabileceği öne sürülmüştür.
Müze ve Sergi Alanları
Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi, 2013 yılında ziyaretçilere açılmıştır. Bu alanın bir bölümü gezilebilmektedir. 2014 yılında ise, vadideki tescilli bir konutun restore edilmesiyle "Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi Müze Evi" oluşturulmuştur. Müze Evi’nde kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan buluntuların replikaları ve tematik heykeller sergilenmektedir.
Ayrıca bölgede, tarih öncesi dönemi canlandıran heykel kompozisyonlarını içeren bir açık hava sergi alanı ile "imitasyon müzesi" de yer almaktadır. Bu müzede tarihî alet ve eserlerin benzetim örnekleri sunulmaktadır.
Tekkeköy Mağaraları (Samsun Büyükşehir Belediyesi)
Koruma ve Kullanım Durumu
Tekkeköy Mağaraları ve çevresi, kültürel miras kapsamında koruma altına alınmış bir alandır. Bölge aynı zamanda bir açık hava müzesi olarak düzenlenmiş olup arkeolojik, eğitsel ve turistik amaçlarla kullanılmaktadır. Alan, aynı zamanda dinlenme ve rekreasyon amacıyla da piknik ve mesire alanı olarak hizmet vermektedir. Tekkeköy Mağaraları’ndan elde edilen eserlerin bir kısmı Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi envanterinde yer almaktadır.
