Tokat Honçası, genellikle 55-60 cm çapında ve 5-6 kg ağırlığında olup, talebe göre farklı çaplarda da üretilebilir. Tepsinin tam ortasında büyük bir göz, etrafında ise eşit aralıklarla dizilmiş beş adet küçük göz bulunur. Bu gözlerin kapakları kubbe şeklindedir. Tokat geleneklerinde, yeni evlenen çiftlerin Tokat Honçası'nda sunulan yemekleri yemesi yaygındır. Tepsideki her bir gözün farklı bir anlamı vardır:

• Ortadaki büyük göze Kur'an-ı Kerim konur ve çift, bu kutsal kitabı evlilikleri boyunca saklar.
• Birinci göze konan su böreği, çiftin birbirine şeffaf ve açık olması gereğini simgeler.
• İkinci göze konan etli yaprak sarması, çiftin birbirlerinin eksiklerini ve yanlışlarını kapatması/saklaması gereğini ifade eder.
• Üçüncü göze konan pehli pilavı, çocuklarının olmasını ve pirinç pilavı taneleri gibi çoğalmasını dile getirir.
• Dördüncü göze konan kuzu pehli, Anadolu'da değerli görülen kuzu eti ile zenginleşme ve refah içinde yaşamayı dileğini temsil eder.
• Beşinci göze konan yufka tatlısı ise sevgilerinin artmasını ve ağız tatlarının bozulmamasını ifade eder.
• Bu kültürel önemi nedeniyle Tokat Honçası, coğrafi sınırıyla ün bağı kurmuştur.

^{Tokat Honçası (AA)}

Üretim Metodu

Tokat Honçası'nın üretiminde kalhanede işlenmiş bakır levhalar kullanılır. Bakır levhaların kalınlığı, honçanın çapına göre 0,7-1,5 mm arasında değişir. Üretim süreci şu aşamalardan oluşur:

• Bakır Levhanın Kesilmesi (Çap Alma): Bakır levhalar, honça çapına uygun olarak makas veya presle daire şeklinde kesilir. Kesim sırasında, honça çapına göre belirli kenar payları bırakılır.

• Merkez Noktanın Belirlenmesi ve Dairelerin Çizilmesi: Kesilen levhanın merkez noktası geometrik yöntemlerle bulunur. Bu merkez kullanılarak honçanın kenarını ve gözlerin dış/iç sınırlarını belirlemek için pergel ile daireler çizilir.

• Tel Geçirme ve Kıvırma: Bakır levhanın en dış kısmının alt yüzeyine demir tel kaynatılır ve örs üzerinde çekiçle kıvırma işlemi yapılır.

• Yuva/Göz Yerlerinin Belirlenmesi: Honçanın ortasındaki büyük göz ve etrafındaki beş küçük gözün daireleri pergel ile çizilir. Göz çapları ve aralarındaki mesafeler honçanın boyutuna göre farklılık gösterir.

• Yuvaların/Gözlerin Oluşturulması ve Kenarlıklarının Yapılması: Erkek-dişi kalıplar ve çekiç kullanılarak göz çukurları oluşturulur. Bakırın kolay şekillenmesi için tavlama işlemi uygulanır. Kapakların düzgün oturması için gözlere kenarlıklar yapılır.

• Kapakların Oluşturulması: Gözlere uygun çapta kesilen bakır levhalara çekiçle kubbe şekli verilerek kapaklar oluşturulur. Kapak yükseklikleri honça boyutuna göre değişir. Kapakların dış yüzeylerine çekiç veya motif kalemleriyle yonca, yaprak, yıldız, hilal, yuvarlak gibi desenler işlenir. Kolay açılabilmesi için kulp kaynatılabilir.

• Dövme ve Düzleştirme İşlemi: Gözler tamamlandıktan sonra honça zemininde çekiç darbeleriyle dövme izi oluşturulur. Zemindeki düzensizlikler tokmakla düzeltilir. Honça ana zeminine çelik kalemlerle çeşitli motifler işlenir.

• Dış Kenar Oluşturma ve Kenar Desenlemesi: İsteğe bağlı olarak, honçanın daha kolay tutulabilmesi ve estetik görünümü için dış kenar oluşturulur. Kenar genişliği honça çapına göre ayarlanır ve dış kenara motifler işlenir.

• Kalaylama veya Parlatma-Cilalama: Yemek sunumunda kullanılacak honçalar kalaylanır; görsel amaçlı kullanılacak honçalar ise parlatma/cilalama işleminden geçirilerek üretim sırasında oluşan renk kusurları giderilir.

Tokat Honçası'nın tüm üretim aşamaları, coğrafi sınır olan Tokat ili içerisinde gerçekleştirilmek zorundadır.

^{Tokat Honçası (AA)}

Denetim

Tokat Honçası'nın denetimi, Tokat Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde, Tokat Ticaret ve Sanayi Odası, Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Tokat Belediyesi'nden ürün konusunda uzman en az üç kişiden oluşan denetim mercii tarafından yapılır. Denetimler yılda bir kez düzenli olarak, ihtiyaç duyulduğunda ve şikâyet halinde ise her zaman gerçekleştirilir. Denetlenen kriterler arasında bakır levhaların uygunluğu, üretim metoduna uyum ve Tokat Honçası ibaresi ile mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı yer alır.