Toros kurbağası (Rana holtzi), Ranidae familyasına ait, sadece Türkiye’de yaşayan endemik bir kurbağa türüdür. Dünya üzerinde yalnızca Niğde’nin Ulukışla ilçesi sınırları içinde yer alan Bolkar Dağları’ndaki buzul göllerde görülür. Yaklaşık 150 yıl önce bilim dünyasına tanıtılan bu tür, 1984 yılında imzalanan Bern Sözleşmesi ile uluslararası koruma altına alınmıştır.

^{Toros Kurbağası (T.C. Ulukışla Kaymakamlığı)}

Yaşam Alanı ve Coğrafi Dağılım

Toros kurbağaları, Bolkar Dağları'nda 2500 metre yükseklikteki Karagöl, 2580 metredeki Çinigöl ve 2007 yılında keşfedilen, yaklaşık 3000 metre yüksekliğe sahip Eğrigöl çevresinde yaşamaktadır. Bu tür, kar ve buzla kaplı sert iklim koşullarında hayatta kalmayı başararak, doğadaki dayanıklılığını gözler önüne serer. Özellikle yazın bile serin kalan bu yüksek dağ göllerinin kenarındaki çayırlık alanlar, kurbağaların temel yaşam ve üreme alanlarıdır.

Morfolojik Özellikler

Boyları ortalama 6 ile 7,5 cm arasında değişir. Dişiler genellikle erkeklerden daha büyüktür. Derileri düz, yumuşak ve incedir; bazı dişilerde siğil benzeri yapılar görülebilir. Başın iki yanında, gözden kulak bölgesine doğru uzanan belirgin şeritler bulunur. Bu şeritler bazı gözlemciler tarafından “Zorro maskesi” benzetmesiyle tanımlanmıştır. Sırtları sarımsı, kirli yeşil veya sarımsı pembe tonlarda olup siyaha yakın beneklerle kaplıdır. Bu benekler arka bacaklarda da gözlemlenir. Karın altı ise pembe, sarımsı veya griye yakın bir renktedir.

Biyolojik Özellikler

Toros kurbağası, soğukkanlı bir canlıdır ve yılın sadece Mayıs sonundan Ekim ayına kadar olan kısa dönemde aktiftir. Bu 4 aylık sürede beslenmek, çiftleşmek ve üremek zorundadır. Kurbağalar, göl çevresindeki çayırlık alanlarda yaşayan böcek ve eklem bacaklılarla beslenir. Bazen 30–40 metre kadar uzaklaşıp besin arayışına çıkarlar. Göl çevresinde bitki çeşitliliğinin fazla olduğu alanlarda kurbağa yoğunluğu da artar. Bu nedenle bölgedeki bitki örtüsünün korunması büyük önem taşır. İlginç şekilde, bu çayırlıkların verimli olması, çevredeki keçi ve koyun sürülerinin gübrelemesiyle sağlanır.

Üreme

Toros kurbağalarının üreme dönemi oldukça kısadır. Bu dönemde kurbağalar, gölün buzları çözülmüş kesimlerinde çiftleşir. Aynı anda bir dişiyi 14-16 erkek kurbağanın kucakladığı durumlar gözlemlenmiştir. Bu yumak şeklinde çiftleşme davranışı, döllenmenin başarılı olma şansını artırır. Yavrular, yani iribaşlar, bu sürede kuyruklarını kaybederek genç kurbağalara dönüşmek zorundadır.

^{Toros Kurbağası(TÜBİTAK Bilim Genç)}

Sessizlik Miti ve Ses Özellikleri

Halk arasında "ötmeyen kurbağa" olarak bilinse de bu bilgi tam anlamıyla doğru değildir. Toros kurbağalarında dış ses kesesi bulunmaz, ancak iç ses keseleri mevcuttur. Bu sayede birkaç metre öteden duyulabilen düşük şiddette sesler çıkarabilirler. Dolayısıyla bu tür tamamen sessiz değil, sadece daha az işitilebilir seslere sahiptir.

Korunma Durumu ve Tehditler

1990’lı yıllarda, üreme alanlarına bırakılan aynalı sazan gibi istilacı türler nedeniyle tür büyük zarar görmüştür. Ayrıca, dinamitli kaçak balık avcılığı da bölgedeki ekosisteme büyük darbe vurmuştur. Halen devam eden bu kaçak avcılığın, yetkililerce sıkı şekilde denetlenmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Bölge aynı zamanda yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeker. Ancak piknikçilerin çevreyi kirletmesi, göllerin etrafında bırakılan çöpler ve doğaya zarar veren faaliyetler kurbağaların yaşam alanını tehdit eder hale gelmiştir. Bölgeye çadır kurulmasında bir sakınca görülmemekle birlikte, doğayı kirletmemek temel ilkedir. “Doğada bırakılacak tek iz, ayak izi olmalı” anlayışı bu bağlamda önem kazanmaktadır.

^{Toros Kurbağası (Demirören Haber Ajansı)}

Koruma Çalışmaları

1999 yılından bu yana Çevre, Tarım ve Köy İşleri Bakanlıkları, Niğde Valiliği, TÜBİTAK, Uluslararası çevre kuruluşları ve yerel STK’lar bu türü korumak için çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Niğde’nin Ulukışla ilçesine bağlı Maden Köyü’nde kurulan MADEN-DER (Kurbağaları Koruma Derneği) de bu çabaların bir parçasıdır. Valilik ayrıca Karagöl’den su alınmasını yasaklamış, Bolkar Dağları’nı özel koruma alanı ilan ederek doğaya zarar verecek her türlü faaliyet için önlem almıştır.

Ekolojik Önemi ve Endemizm

Toros kurbağaları yalnızca bir tür olarak değil, yaşadıkları bölge olan Bolkar Dağları'nın ekolojik çeşitliliği açısından da büyük önem taşır. Bolkarlar ve Aladağlar, Türkiye'nin en zengin endemik bitki alanları arasında yer alır. Türkiye’de yaklaşık 11.700 bitki taksonundan 3.000’den fazlası endemiktir. Bu endemik türlerin %10’a yakını sadece Bolkarlar’da yetişmektedir.