Türkkuşu Uçuş Okulu, 3 Mayıs 1935 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatlarıyla kurulan ve Türk havacılığının gelişiminde önemli bir rol üstlenen bir uçuş okuludur. Türk Hava Kurumu’nun (THK) bir birimi olarak faaliyet gösteren Türkkuşu, sivil havacılığın yaygınlaştırılması, gençlerin havacılıkla tanıştırılması ve profesyonel pilotların yetiştirilmesi amacıyla kurulmuştur.

^{Atatürk Türkkuş Uçuş Okulu'nda (Türk Hava Kurumu)}

Tarihçe

Türkkuşu’nun kökeni, 16 Şubat 1925 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle kurulan Türk Tayyare Cemiyeti’ne dayanır. Cemiyet, Türk havacılığının geliştirilmesi ve gençlerin bu alana yönlendirilmesi amacıyla kurulmuş, 24 Mayıs 1935 tarihinde yapılan 6. Büyük Kongre’de adını Türk Hava Kurumu (THK) olarak değiştirmiştir. Türkkuşu Uçuş Okulu, 3 Mayıs 1935’te Ankara’daki Etimesgut yerleşkesinde açılmıştır. Atatürk, okulun adını bizzat “Türkkuşu” olarak belirlemiş ve açılış töreninde yaptığı konuşmada, havacılığın ulusal önemine vurgu yapmıştır.

Konuşmasında, “Türk, yurdunun dağlarında, ormanlarında, ovalarında, denizlerinde, her bucağında nasıl bir bilgi ve kendine güvenle yürüyor, dolaşıyorsa vatan göklerinde de aynı surette dolaşabilmelidir. Bu ise Türk’ü, çocukluğundan vatan kuşları ile, yurt havası içinde yarışa alıştırmakla başlar.” ifadelerine yer vermiştir.

Türkkuşu’nun ilk faaliyetleri, planör ve paraşüt okullarıyla başlamıştır. Paraşüt Okulu’nun ilk müdürü, Rusya’da paraşütçülük eğitimi almış olan Abdurrahman Türkkuşu olmuştur. 1936 yılında Tayyare Okulu adıyla motorlu uçak eğitimi veren bir okul açılmış ve Türk Silahlı Kuvvetleri için pilot yetiştirilmeye başlanmıştır. Türkkuşu, kuruluşundan itibaren planör, paraşüt, motorlu uçuş ve model uçak okullarıyla gençlerin havacılıkla tanışmasını sağlamıştır.

Eğitim Faaliyetleri ve Altyapı

Türkkuşu, Etimesgut’taki ana yerleşkesinin yanı sıra İnönü (Eskişehir), Efes, Karain (Antalya) ve Erzincan’daki eğitim tesisleriyle faaliyet göstermektedir. 10 Temmuz 1936’da İnönü Yüksek Planör Kampı açılmış, 1937’de Etimesgut Motorlu Uçuş Kampı ve Ankara ile İzmir’de paraşüt kuleleri kurulmuştur. İnönü’nün planörcülük merkezi olarak seçilmesi, bölgenin coğrafi ve rüzgâr koşullarının planör uçuşları için uygunluğuyla ilişkilidir. Vecihi Hürkuş’un Eskişehir - Bursa arasındaki coğrafi özelliklere dair değerlendirmeleri ve Rusya’dan gelen havacılık uzmanı Sergei Anokhin ile yapılan incelemeler, İnönü’nün bu amaçla seçilmesinde etkili olmuştur.

Türkkuşu, 1936’dan itibaren motorlu uçak eğitimiyle Türk Silahlı Kuvvetleri’ne pilot yetiştirmiştir. Sabiha Gökçen, dünyanın ilk kadın savaş pilotu olarak Türkkuşu’nun Tayyare Okulu’nun ilk öğrencilerinden biri olmuş ve daha sonra okulda yönetici olarak görev yapmıştır. Okul, planör, paraşüt, paramotor, yamaç paraşütü ve model uçak gibi çeşitli hava sporları dallarında eğitimler düzenlemiştir. 1996 yılında Çok Hafif Hava Araçları Okulu kurulmuş; balon, yelken kanat ve yamaç paraşütü eğitimleri bu kapsamda verilmiştir.

Türkkuşu’nun eğitim altyapısı, THK’ya bağlı Akköprü Atölyesi’nde üretilen planörler ve 1940’ta fabrika hâline getirilen bu tesiste montajı yapılan İngiliz Miles Magister uçaklarıyla desteklenmiştir. 1939-1941 yıllarında Etimesgut Uçak Fabrikası kurulmuş, 1944’ten itibaren THK-1, THK-3, THK-4, THK-7, THK-9, THK-13 planörleri ile THK-2, THK-5 ve THK-10 eğitim, sağlık ve nakliye uçakları üretilmiştir. Ayrıca, THK tarafından Gazi Orman Çiftliği’nde kurulan Türkiye’nin ilk motor fabrikası, 1951’e kadar faaliyet göstermiş ve 1952’de Makina ve Kimya Endüstrisi’ne devredilmiştir.

Başarılar ve Katkılar

Türkkuşu, kuruluşundan itibaren binlerce pilot, planörcü, paraşütçü ve hava sporcusu yetiştirmiştir. 12 Haziran 1938’de Türkkuşu öğretmeni Emrullah Ali Yıldız, 14 saat 20 dakika süren planör uçuşuyla dünya rekoru kırmıştır. Öğrencisi Ziya Aydoğan, İnönü Eğitim Merkezi’nden Kayseri’ye 466 km’lik bir mesafeyi planörle uçarak önemli bir başarı elde etmiştir. 10 Temmuz 1936’da Vecihi Hürkuş, PS-2 planörüyle 5 saat 45 dakika havada kalarak rekor kırmıştır.

THK, 1929’da Uluslararası Havacılık Federasyonu’na (FAI) üye olmuş ve hava sporları alanında Türkiye’yi temsil etmiştir. 1953’te Uluslararası Hava Öğrenci Mübadelesi Teşkilatı’na (IACE), 1998’de Avrupa Hava Sporları Birliği’ne (EASA) üye olmuştur. Türkkuşu, 1995’te Dünya Paraşüt Şampiyonası, 1996’da 1. Dünya Hava Oyunları Test Yarışmaları ve 1997’de 61 ülkeden 3200 sporcunun katıldığı 1. Dünya Hava Oyunları’nı düzenlemiştir.

2000, 2002 ve 2004 yıllarında Türkiye Hava Oyunları gerçekleştirilmiştir. 19 Haziran 2004’te THK paraşüt öğretmeni Hakan Zengin, 433.5 m²’lik bayrakla paraşüt atlayışı yaparak Guinness Rekorlar Kitabı’na girmiştir. 2004’te 4. FAI Dünya Yamaç Paraşüt Hedef Şampiyonası’nda Funda Durusu altın madalya kazanmıştır. Aynı yıl, 10 wingsuitli paraşütçü, Avrasya Maratonu sırasında Avrupa’dan Asya’ya uçarak bir ilke imza atmıştır.

Türkkuşu, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nda da rol oynamıştır. Harekât sırasında THK’nın yetiştirdiği paraşütçüler hava indirme operasyonlarına katılmış, kurumun uçak ve pilotları görev almıştır. 1985’ten itibaren havadan yangın söndürme faaliyetlerine başlayan THK, Türkkuşu’nun eğitim altyapısından faydalanmıştır.

Günümüzdeki Rol ve Kurumsal Gelişim

Türkkuşu, günümüzde THK Uçuş Akademisi adıyla faaliyet göstermektedir. Ankara, İzmir ve Antalya’daki eğitim merkezlerinde, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü mevzuatına uygun pilot eğitimi verilmektedir. Akademi, yaklaşık 7.000 pilot yetiştirmiştir ve havayolu şirketlerine personel sağlamaktadır. 2011’de kurulan Türk Hava Kurumu Üniversitesi, havacılık ve uzay bilimleri alanında eğitim veren Türkiye’nin ilk ihtisas üniversitesidir. Üniversite Ankara ve İzmir Selçuk’taki akademik birimleriyle faaliyet göstermektedir. THK Uçuş Akademisi, üniversiteye bağlı Pilotaj Bölümü öğrencilerine eğitim vermektedir.

THK, 2010’da THK Havacılık Vakfını kurmuş, 2013’te THK Teknik A.Ş. ile hava aracı bakım faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır. Kurum, halkın bağışları, kurban derileri, fitre, zekât ve teberru zarflarıyla gelir elde etmektedir. Türkkuşu, sivil havacılık şirketlerine personel, teknik bilgi ve teçhizat desteği sağlamaktadır.

Türkkuşu, 1935’ten beri Türk havacılığının eğitim ve gelişiminde merkezî bir rol oynamıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonuyla kurulan kurum, planör, paraşüt ve motorlu uçuş eğitimleriyle binlerce genci havacılıkla tanıştırmış, dünya rekorları ve uluslararası başarılarla adını duyurmuştur. Etimesgut, İnönü, Karain ve diğer tesisleriyle faaliyetlerini sürdüren Türkkuşu, THK Uçuş Akademisi ve THK Üniversitesi ile günümüzde de havacılık sektörüne katkı sağlamaktadır. Türkkuşu’nun tarihçesi, Türkiye’nin havacılık alanındaki kurumsal gelişiminin bir özeti niteliğindedir.