Cranberry, Türkçede turna yemişi veya yaban mersini olarak da bilinen, Vaccinium cinsine ait küçük, kırmızı meyveli bir bitkidir. Özellikle Kuzey Amerika'ya özgüdür ve bataklık bölgelerde yetişir. Ülkemizde de yetişen kızılcık, genel olarak sulu, bataklık ve asidik topraklarda bolca yetişir. Genellikle suyu, kurutulmuş hali veya takviye olarak tüketilir.

^{Cranberry【1】} 

Temel Özellikleri

Bilimsel Adı: Vaccinium macrocarpon (Amerikan turna yemişi)

Aile: Ericaceae (Fundagiller)

Yetişme Alanı: ABD, Kanada ve bazı Avrupa ülkelerinde kültür bitkisi olarak yetiştirilir.

Kullanım Alanları: Meyve suyu, reçel, kurutulmuş meyve, sağlık takviyeleri

Turna Yemişi (Cranberry) – Besin Değerleri (100 g, çiğ)

Kalori: 46 kcal

Su: 87.1 g

Karbonhidrat: 12.2 g

Şeker: 4.3 g

Lif: 4.6 g (Günlük ihtiyacın %16'sı)

Protein: 0.4 g

Yağ: 0.1 g

C vitamini: 14 mg (Günlük ihtiyacın %24’ü)

E vitamini: 1.2 mg (Günlük ihtiyacın %8’i)

K vitamini: 5.1 $\mu$g (Günlük ihtiyacın %6’sı)

Manganez: 0.36 mg (Günlük ihtiyacın %18’i)

Antioksidanlar: Proantosiyanidinler (özellikle A tipi)

Sağlığa Faydaları

1. İdrar Yolu Enfeksiyonlarına (İYE) Karşı Koruyucu: Cranberry, özellikle A tipi proantosiyanidinler (PACs) adı verilen antioksidan bileşikler sayesinde, bakterilerin (özellikle E. coli) mesane duvarına tutunmasını engeller. Bu da idrar yolu enfeksiyonlarının oluşmasını önleyebilir.
2. Antioksidan Etki ve Hücre Koruması: Cranberry, güçlü antioksidanlar içerir: flavonoidler, antosiyaninler ve C vitamini gibi. Bu bileşikler serbest radikallerle savaşarak oksidatif stresi azaltır, böylece hücreleri ve DNA’yı hasardan koruyabilir.
3. Kalp ve Damar Sağlığına Katkı:
4. LDL (kötü kolesterol) seviyesini düşürebilir
5. HDL (iyi kolesterol) seviyesini artırabilir
6. Damar tıkanıklığını önleyici etki gösterebilir
7. Bağışıklık Sistemi Güçlendirici Etki: İçerdiği C vitamini ve fitokimyasallar, bağışıklık hücrelerinin aktivitesini artırabilir. Özellikle soğuk algınlığına karşı destekleyici olabilir.
8. Kan Şekeri ve Diyabet Üzerine Etkiler: Şeker ilavesiz cranberry ürünleri, insülin hassasiyetini artırarak tip 2 diyabetli bireylerde kan şekerinin kontrolüne yardımcı olabilir.
9. Ağız ve Diş Sağlığı: Cranberry özleri, diş çürümesine neden olan bakterilerin (örneğin Streptococcus mutans) diş yüzeyine yapışmasını önleyebilir.

Turna Yemişi (Cranberry) Nasıl Tüketilir?

Cranberry, hem taze hem de işlenmiş formlarda gıda, içecek ve takviye olarak tüketilebilen çok yönlü bir meyvedir. İşte en yaygın tüketim yöntemleri:

Taze veya Dondurulmuş Cranberry

• Taze cranberry sonbaharda kısa bir dönem bulunur.
• Dondurulmuş hali yıl boyunca tüketilebilir.
• Tatları ekşi ve buruk olduğu için genellikle reçel, komposto veya tatlılarda kullanılır.

Kurutulmuş Cranberry (Dried Cranberries)

• En popüler formlarından biridir.
• Genellikle şekerle tatlandırılmıştır – bu nedenle şeker ilavesiz olanları tercih edilmelidir.
• Salatalarda, granola ve yoğurt ile birlikte tüketilebilir.

Cranberry Suyu

• Genellikle ticari olarak şekerli satılır, bu yüzden 100% saf cranberry suyu tercih edilmelidir.
• İdrar yolu enfeksiyonlarına karşı koruyucu etkisi için yaygın olarak kullanılır.

Cranberry Takviyeleri (Kapsül / Tablet)

• Özellikle idrar yolu sağlığı için kullanılır.
• Sabit dozda proantosiyanidin (PAC) içeriği sağladığı için daha kontrollü bir tüketim şeklidir.
• Bazı ürünler farmasötik kalite standartlarına göre üretilmektedir.

Tüketirken Nelere Dikkat Edilmeli?

• Şeker oranına dikkat edin: Kurutulmuş ve meyve suyu formunda ilave şeker içeriği çok yüksek olabilir.
• Aşırı tüketim bazı bireylerde mide rahatsızlığı veya taş oluşumu (oksalat içeriğinden dolayı) riski yaratabilir.
• Takviye kullanmadan önce özellikle hamilelik, emzirme ya da ilaç kullanımı durumlarında doktora danışılmalıdır.