Uluslararası Hoşgörü Günü, her yıl 16 Kasım'da, dünya genelinde hoşgörü, farklılıkların kabulü ve kültürel çeşitliliğin takdiri bilincini artırmak amacıyla gözlemlenen bir gündür. UNESCO’nun 1995’te kabul ettiği Hoşgörü İlkeleri Bildirgesi, hoşgörüyü sadece hoşgörülü davranmak veya kayıtsızlık olarak görmemekte; kültürel çeşitlilik, ifade biçimleri ve insan olmanın farklı yollarına saygı ve değer verme olarak tanımlamaktadır. Bu bağlamda hoşgörü, evrensel insan hakları ve temel özgürlüklerin tanınmasını ve farklı toplulukların barış içinde bir arada yaşamasını güvence altına alır.

Tarihçe

Hoşgörünün uluslararası düzeyde resmî olarak tanınması, UNESCO üye devletlerinin 16 Kasım 1995’te Paris’te gerçekleştirdiği 28. Genel Konferansında kabul edilen Hoşgörü İlkeleri Bildirgesi ile başlamıştır.^【1】 Bildirge, hoşgörüyü hem bireysel bir erdem hem de siyasi ve hukuki bir gereklilik olarak tanımlamış ve insan hakları, çoğulculuk, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü destekleyen bir sorumluluk olarak nitelendirmiştir. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1996 yılında 51/95 sayılı kararı ile 16 Kasım’ı Uluslararası Hoşgörü Günü olarak ilan etmiş ve üye devletleri bu günü eğitim kurumları ve toplum genelinde farkındalık yaratacak etkinliklerle anmaya davet etmiştir.^【2】 Bu karar, UNESCO’nun bildirgesinin uluslararası düzeyde uygulanması ve yaygınlaştırılması amacı taşımaktadır.

Amaç ve Önemi

Uluslararası Hoşgörü Günü’nün temel amacı, bireyler ve toplumlar arasında hoşgörü ve karşılıklı anlayış bilincini artırmaktır. Bu çerçevede, insan hakları ve temel özgürlüklere saygının güçlendirilmesi, kültürel, etnik, dini ve dilsel çeşitliliğin kabulünün teşvik edilmesi ve toplumsal çatışmaların önlenmesine katkı sağlanması amaçlanır. Hoşgörü, bireysel ve toplumsal düzeyde barış, demokrasi ve kalkınmanın temel unsuru olarak kabul edilmektedir.

Hoşgörünün Temel İlkeleri

Hoşgörü, bilgi, açıklık, iletişim ve düşünce, vicdan ve inanç özgürlüğü ile desteklenir. Hoşgörü, başkalarının hak ve özgürlüklerini ihlal etmeye hak vermez ve hiçbir koşulda temel değerlerin ihlali için kullanılamaz. Hem bireyler hem de devletler, hoşgörüyü uygulamakla yükümlüdür. Devletler adil ve tarafsız yasalarla, hukukun uygulanmasıyla ve ekonomik-sosyal fırsatların eşit sunulmasıyla hoşgörüyü desteklemelidir. Toplum düzeyinde, aile, okul ve iş yerinde açık görüşlülük, karşılıklı dinleme ve dayanışma davranışları teşvik edilmelidir. Medya, hoşgörü değerlerini yaymak ve hoşgörüsüzlüğe karşı farkındalık oluşturmak için etkin rol oynayabilir.

Eğitim ve Hoşgörü

Eğitim, hoşgörüyü kazandırmanın etkili aracıdır. Tolerans eğitimi, bireylere hem kendi hak ve özgürlüklerini hem de başkalarının haklarını koruma iradesini öğretir. Eğitim, şiddet, ayrımcılık ve önyargıların temel nedenlerini ele alacak şekilde sistematik ve rasyonel yöntemlerle verilmelidir. Öğrenciler, bağımsız yargılama, eleştirel düşünme ve etik muhakeme becerileri kazandıracak şekilde eğitilmelidir. UNESCO, hoşgörü, insan hakları ve şiddetsiz yaşam konularında programlar ve araştırmalar yürütmekte, eğitim politikaları ve programları aracılığıyla bireylerin ve toplumların hoşgörü kapasitesini artırmayı hedeflemektedir.

Birleşmiş Milletler ve UNESCO’nun Rolü

Birleşmiş Milletler, kuruluşundan bu yana hoşgörüyü teşvik eden bir kimlik oluşturmuştur. UNESCO, eğitim, bilim, kültür ve iletişim alanlarındaki sorumlulukları doğrultusunda, hoşgörünün önemine dikkat çekmekte ve üye devletleri bu konuda eyleme geçmeye teşvik etmektedir. Uluslararası Hoşgörü Günü, hoşgörüsüzlüğün tehlikelerine dikkat çekmek ve toplumsal farkındalık yaratmak için dünya çapında gözlemlenmekte, eğitim ve kültürel faaliyetlerle desteklenmektedir. Dönemin Genel Sekreteri Ban Ki-moon, 2015 yılında yayımladığı mesajda hoşgörünün pasif bir kabul olmadığını, aksine harekete geçmeyi gerektiren bir sorumluluk olduğunu vurgulamıştır. Hoşgörü, toplumsal katılım, çoğulculuk ve farklılıklara saygı üzerine inşa edilen toplumların oluşturulmasını destekler.

Uluslararası Boyutu ve Güncel Önemi

Uluslararası Hoşgörü Günü, küreselleşmenin, hızlı iletişimin ve toplumsal değişimin yoğun olduğu bir çağda hoşgörünün önemini artırmaktadır. Hoşgörü, bireyler, topluluklar ve devletler arasında barış, sosyal uyum ve karşılıklı anlayışın tesis edilmesi için gerekli görülmektedir. Gelişen şiddet, hoşgörüsüzlük, ayrımcılık ve yabancı düşmanlığı gibi olgulara karşı uluslararası farkındalık yaratmak, bu günün temel hedeflerinden biridir. UNESCO’nun 1995 Bildirgesi ve 2013-2022 Uluslararası Kültürler Arası Yakınlaşma On Yılı programı, bu çerçevede hoşgörünün yaygınlaştırılmasına katkı sağlamaktadır.