United Fruit Company (sonradan United Brand Company ve günümüzde Chiquita), ABD merkezli çok uluslu bir tarım şirketidir. 1899 yılında, Minor Cooper Keith'in Tropical Trading and Transport Company’si ile Andrew Preston’ın Boston Fruit Company’si birleşerek United Fruit Company kuruldu. Şirket, Orta Amerika ve Karayipler'de tropikal meyve, özellikle muz üretimi ve ihracatı yaparak büyüdü.

Kuruluş ve Erken Dönem Genişleme

United Fruit Company'nin temelleri, Minor Cooper Keith'in, Andrew Preston ve Lorenzo Dow Baker'ın 1870'lerde başlattıkları ticari girişimlerinin 1899 yılında birleşmesiyle atıldı. Minor Cooper Keith, 1870'li yıllarda Costa Rika'da, kendine ait Tropical Trading and Transport Company şirketiyle bir demir yolu inşaatına başladı. Demir yollarını finanse etmekte zorlanan Keith, hat boyunca muz ağaçları dikerek aldığı ürünleri Amerikaya ihraç etti. Bu ticarette başarılı olan Keith şirketini hızlıca büyüttü^【1】 . Balıkçı teknesiyle, Jameica'dan Amerikaya muz taşıyarak ticarete başlayan Kaptan Lorenzo Dow Baker 1885 yılında ortaklık kurduğu Andrew Preston ile Boston Fruit Company'i kurdu. 1899 Yılında Tropical Trading and Transport Company ve Boston Fruit Company birleşerek 30 Mart 1899'da United Fruit Company adını aldı^【2】 .

Gelişim Dönemi ve Siyasi Etkileri

İkinci Dünya Savaşı öncesi dönemde hızlı bir şekilde büyüyen şirket, Latin Amerikada geniş plantasyonlar kurarak üretim kapasitesini artırdı. Aynı zamanda demiryolu, telegraf hatları, ev, hastane ve limanlar da üretim alanları içerisindeydi^【3】 . Demiryolları ve deniz taşımacılığı filosu ile Amerikada geniş bir entegre tedarik zinciri kurdu. 1920'lerde ABD’ye ithal edilen muzların %80’inden fazlası UFC tarafından sağlanıyordu^【4】 .

^{Costa Rika'da Bir Muz Plantasyonu (loc.gov)}

Kosta Rika, Honduras, Guatemala ve Panama gibi ülkelerde yaptığı altyapı yatırımları sayesinde bu ülkelerin otoriter rejimleri ile sıkı ilişkiler kurdu. İşçi hareketlerini bastırmak için yerel hükümetlerle işbirliği yaptığı iddia edildi. Honduras’ta Tiburcio Carías (1932-1949) ve Guatemala’da Jorge Ubico (1931-1944) gibi liderler, şirkete geniş toprak imtiyazları verirken işçi haklarını bastırdılar^【5】 . Şirket, 1954’te Guatemala Devlet Başkanı Jacobo Arbenz’in toprak reformunu engellemek için ABD destekli bir darbe organize etti. Arbenz’in United Fruit Company’nin kullanılmayan arazilerini kamulaştırması, şirketin ABD hükümetine “komünist tehdit” algısı yaratmasına ve CIA’in müdahalesine yol açtı^【6】 . 1970 sonrası yaşanan petrol krizi ile Latin Amerikada yükselişe geçen ekonomik milliyetçilik, ulusallaşmayı ve toprak reformunu beraberinde getirdi. Bazı Latin Amerika ülkelerinde şirketin faaliyetleri kısıtlandı ve devletleştirildi^【7】 . Şirket Latin Amerikadaki imtiyazlarını kaybetmesiyle bazı iştiraklerini satarak ya da yerel hükümetlerle iş birliğine giderek yeniden yapılandı. Bu dönemde şirketin ismi United Brand Company olarak değişti.

Mirası ve Eleştiriler

United Brand Company, 1984 yılında yeniden isim değiştirerek günümüzde de varlığını sürdüren Chiquita adını aldı. 2014’te Fyffes ile birleşerek küresel muz pazarının %29’unu kontrol etmeye başladı^【8】 . Şirket Latin Amerika edebiyatında (Gabriel García Márquez, Pablo Neruda, Eduardo Galeano gibi) ve sosyal bilimlerde, tekellik faliyetleri, siyasi müdahaleler ve darbeler nedeniyle, sıklıkla eleştirilmiştir.