Ünye Kalesi, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde, Ordu ilinin Ünye ilçesinde yer alan tarihî bir yapıdır. Çaleoğlu Kalesi ya da Kaleköy Kalesi adlarıyla da bilinir. Kale, Ünye-Niksar karayolunun 7. kilometresinde, yolun sol tarafında, Kale Köyü sınırları içerisinde yer alır. İlçe merkezine yaklaşık 5 ila 7 kilometre mesafededir. Kalenin bulunduğu tepe, deniz seviyesinden yaklaşık 300 metre yüksekliktedir.
Tarihçe
Ünye Kalesi'nin inşa tarihi M.Ö. 250 yıllarına dayanmaktadır. Kale, İran kökenli Pontus Krallığı hükümdarı II. Mithridates tarafından yaptırılmıştır. Yapı, tarih boyunca çeşitli kavimler tarafından kullanılmış ve farklı dönemlerde onarımlar görmüştür. Roma, Pontus, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde askeri ve stratejik amaçlarla değerlendirilmiştir. Osmanlı Devleti döneminde kalenin giriş kapısı inşa edilmiş ve surlar son kez bu dönemde güçlendirilmiştir.
Ünye Kalesi. (T.C Kültür Turizm Bakanlığı)
Mimari Özellikler
Kale, büyük oranda tek bir kaya kütlesi üzerine kurulmuştur. Bu doğal yapı üzerinde çeşitli surlar, dehlizler, kaya mezarları, mağaralar ve yapısal kalıntılar bulunmaktadır. Kalenin çevresinde dört aşamalı sur sistemi yer alır. Kale içinde su sarnıçları, hamam kalıntıları, su kanalları ve çeşitli yapı izleri tespit edilmiştir.
Kalenin giriş kapısının sol tarafında, yerden yaklaşık 8 metre yüksekteki ana kayanın oyulmasıyla yapılmış bir kaya mezarı bulunmaktadır. Bu mezar, Paphlagonia kaya mezarları stilindedir ve Pontus dönemine ait olduğu, II. Mithridates’e atfedildiği kabul edilmektedir. Ayrıca, kaleye yakın konumda, dimdik kayaların yaklaşık 10 metre yukarısına oyulmuş kral mezarları da yer almaktadır.
Kalenin üst kısımlarında kuzeybatı yönünde iki adet dehliz bulunmaktadır. Bunlardan biri 45 derece eğimle inşa edilmiştir ve yaklaşık 420 basamaklıdır. Bu dehlizlerin kalenin alt kısımlarına ya da dışına geçiş sağladığı düşünülmektedir. Roma-Pontus savaşları sırasında, Romalı komutan Pompeius’un, bu dehlizleri büyük kaya parçalarıyla tahrip ederek kullanılmaz hale getirdiği bilinmektedir.
Ünye Kalesi. (T.C Kültür Turizm Bakanlığı)
Dini ve Kültürel Kullanım
Erken Hristiyanlık döneminde kalenin orta bölümünün kutsal alan olarak kullanıldığı, burada bir kilisenin bulunduğu bilinmektedir. Girişteki kaya mezarının iki yanındaki sütunlar bu dönemde sökülerek freskler işlenmiştir. Kalede ayrıca mağaralar, kuyular ve su kaynaklarına ulaşmak için kullanılan çeşitli altyapılar mevcuttur.
Modern Dönem ve Ulaşım
Cumhuriyet yıllarında kaleye Türk bayrağı dikilmiştir. Günümüzde kale, arkeolojik ve turistik bir değer taşımaktadır. Ünye şehir merkezinden kaleye özel araç veya taksi ile ulaşım mümkündür. Asfalt yol mevcuttur ancak düzenli dolmuş hattı bulunmamaktadır. Ünye-Niksar karayolundan sapılarak 1 kilometrelik bir yol ile kaleye ulaşılmaktadır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yapılan protokol çerçevesinde, kalede arkeolojik kazı çalışmalarına başlanması planlanmaktadır.
Edebî Referans
Boğaziçi Üniversitesi profesörlerinden John Frelly’ye göre, 14. yüzyılda Jean d’Arras tarafından yazılan "Mélusine" adlı romanda bahsi geçen "Atmaca Kalesi", Ünye Kalesi’dir. Roman, kalede esir tutulan bir kraliçeden bahsetmektedir.
"Ordu'da Kurul ve Ünye Kalesi'ni Gezdik" başlıklı video. (TRT Belgesel YouTube Kanalı)
