Rumkale, Gaziantep ilinin Yavuzeli ilçesi, Kasaba köyü yakınlarında yer alan bir kaledir. Fırat Nehri ile Merzimen Çayı'nın birleştiği noktada, dik kayalıkların üstüne kurulmuş olan bu kale, Gaziantep şehir merkezinden ve Yavuzeli'nden belirli mesafelerde bulunur. Merzimen Çayı'nın Fırat Nehri'ne katıldığı bu stratejik noktada yer alan Rumkale, eski dönemlerden günümüze kadar birçok farklı isimle anılmıştır. Bunlar arasında Şitamrat, Kal-a Rhomayta, Hromklay, Ranculat, Kal-at el Rum, Kal-at el Müslimin, Kale-i Zerrin (Altın Kale) ve en son olarak Rumkale yer alır.

^{Rumkale (Kültür Portalı)}

Fiziki Yapı ve Mimari Özellikler

Rumkale, sarp kayalıklar ve doğal surlarla çevrilidir. Moltke’nin 1838'deki ziyaretinde kayalıkların ve insan yapısının birleşiminin ayırt edilmesinin zor olduğunu ifade etmesi, kalenin ne kadar doğayla bütünleşik bir yapı olduğunu göstermektedir. Kale, iki ana bölümden oluşmaktadır; birincisi doğu, kuzey ve batıda doğal kayalıkların dik şekilde yontulmasıyla oluşturulmuş bir sur duvarıdır. İkincisi ise, bu doğal surların üstüne eklenen sert kalker taşlarla yapılmış duvarlardır. Kalede, doğu ve kuzey surlarında dikdörtgen planlı yedi burç ve birçok mazgal penceresi bulunmaktadır. 12. yüzyılda yapılan bir hendek, kalenin güney kısmındaki kayalık uzantısını keserek karayla olan bağlantıyı koparmıştır.

Savunma Yapıları ve Girişler

Rumkale’nin savunma açısından stratejik önemi büyüktür. Batı ve doğu olmak üzere iki ana giriş kapısı vardır. Doğu girişinin Fırat Nehri'ne bakan kısmı, batı girişinin ise Merzimen Çayı'na bakan kısmı bulunur. Batı cephesindeki dört kapı, 20 metrelik aralıklarla savunma amacıyla kuleler şeklinde yapılmıştır. Bu yapılar kaleye ulaşımı zorlaştırmış ve savunmayı güçlendirmiştir. Ayrıca Fırat Nehri seviyesine kadar inen 75 metre derinliğindeki kuyular, su temini açısından önemli bir rol oynamaktadır.

Dinî Yapılar ve Kalıntılar

Rumkale, pek çok dinî yapıya ev sahipliği yapmıştır. Bunlar arasında Şair Aziz Nerses Kilisesi, Barşavma Manastırı ve çeşitli su yapıları bulunmaktadır. Şair Aziz Nerses Kilisesi, 1173 yılında inşa edilmiştir ve Gotik tarzda, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Aynı şekilde, Barşavma Manastırı da 13. yüzyılda inşa edilmiştir ve haç tonozları ile örtülü kare planlı yapılar içerir.

Tarihi

Rumkale, tarihsel olarak çok önemli bir yerleşim alanıdır. MÖ. 9. yüzyılda Asur Kralı III. Salmanazar tarafından "Şitamrat" olarak bilinen yerleşim, ilerleyen zamanlarda Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde de kullanılmıştır. Hristiyanlık tarihinde de önemli bir yere sahip olan kale, Hz. İsa'nın havarilerinden Johannes’in burada yaşamış olduğu ve İncil nüshalarını çoğaltmış olduğuna inanılmaktadır. 11. yüzyılda Rumkale, önemli bir dinî ve kültürel merkez olarak varlığını sürdürmüştür.

Osmanlı döneminde 1516’da Osmanlı topraklarına katılan Rumkale, Halep Eyaleti’ne bağlı bir kaza olarak yönetilmiştir. 17. yüzyılda Evliya Çelebi’nin ziyaretinde kalenin güçlü yapıları ve çevresindeki camii, han, hamam gibi yapılar vurgulanmıştır.

Ulaşım

Rumkale’ye ulaşım için iki ana güzergâh bulunmaktadır. Birinci güzergâh, Gaziantep’in Yavuzeli ilçesinden başlayıp Kasaba köyü üzerinden ulaşılabilen yoldur. İkinci güzergâh ise, Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesinden teknelerle kaleye ulaşılabilmektedir. Her iki yol da ziyaretçilere benzersiz doğal manzaralar sunmakta ve kaleye yapılan yolculuk unutulmaz anılar bırakmaktadır.