Van keledoşu, Van iline özgü geleneksel bir yöresel yemektir. Tarihi 1800’lü yılların sonuna kadar uzanan bu yemek, özellikle Van’da özel günlerde ve kalabalık aile toplantılarında hazırlanır. Van’ın İpekyolu güzergahı üzerinde konumlanması nedeniyle tarih boyunca yolcuların konakladığı mekanlarda da ikram edilen keledoş, yöre halkı tarafından zahmetli ve ustalık gerektiren bir yemek olarak kabul edilir.

Yapımı sırasında bakliyatlar ayrı tencerelerde haşlanır ve Van’da yetişen Keledoş otu (Alba Öaxala) ile çökelek harmanlanarak üzerine kızdırılmış pul biber eklenir.

^{Van Keledoşu (Türk Patent Ve Marka Kurumu)}

Coğrafi İşaret ve Tescil

Van keledoşu, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak korunmaktadır. Yemeğin coğrafi işareti, Van Ticaret ve Sanayi Odası tarafından alınmış olup 15 Ağustos 2017 tarihinde başvurusu yapılmış, 8 Kasım 2017 tarihinde ise 229 numara ile tescil edilmiştir. Coğrafi sınırı Van ili ile sınırlı olan Van keledoşu, marka ile birlikte kullanılabilmektedir. Başvuru sahibi kurum olan Van Ticaret ve Sanayi Odası’nın merkezi, İpekyolu ilçesinde, İskele Caddesi No: 51 adresinde bulunmaktadır.

Üretim Metodu ve Malzemeler

Van keledoşunun yapımında temel malzemeler şunlardır: kuşbaşı et, kuru soğan, sarımsak, haşlanmış nohut, haşlanmış yeşil mercimek, haşlanmış aşurelik buğday, kurut, keledoş otu, tereyağı, pul biber, yenibahar, karabiber ve tuz. Malzemelerin bazıları yöreye özgüdür:

• Kuşbaşı et: Van yöresinde yüksek bozkırlarda beslenen genç erkek veya doğum yapmamış dişi koyunlardan elde edilir.
• Nohut: “Koçbaşı” denilen krem renginde nohut türü kullanılır.
• Buğday: Aşurelik buğday, bağlayıcı özelliği ile yemeğe kıvam kazandırır.
• Kurut: Van yöresine ait kurut, çökeleğin avuç içinde yuvarlanıp güneşte kurutulmasıyla hazırlanır.
• Keledoş otu: Ak pancar otu olarak da bilinen ve yüksek tepelerde yetişen yeşilimsi kokulu bir bitkidir.

Yapılış Aşamaları

1. Kuşbaşı et, büyük bir tencerede mühürlenip su ile pişirilir.
2. Etin pişmesine yakın kuru soğanlar eklenir; tuz, karabiber, yenibahar ve haşlanmış buğday ilave edilir, 5 dakika kaynatılır.
3. Önceden ıslatılmış nohut 50-60 dakika pişirilir ve süzülür.
4. Nohut ve yeşil mercimek tencereye eklenip yavaşça karıştırılır.
5. Son olarak keledoş otu ve kurut eklenir, karıştırma yavaş yapılır.
6. Servis sırasında tereyağı ve isteğe bağlı olarak sarımsak ile kızdırılmış pul biber gezdirilir.

Özellik ve Ayırt Edici Nitelikler

Van keledoşu, bakliyatların ayrı tencerelerde haşlanması ve keledoş otu ile çökeleğin harmanlanmasıyla diğer yöresel yemeklerden ayrılır. Tadının ve kıvamının doğru tutulması ustalık gerektirir. Yemek yapıldıktan sonra en az 4-5 eve dağıtılır ve Van’da “en iyi keledoş” yarışmaları düzenlenir.

Denetim ve Koruma

Van keledoşunun coğrafi işareti, Van Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Van İl Müdürlüğü, Doğu Anadolu Aşçılar ve Pastacılar Federasyonu, Van Aşçılar ve Pastacılar Derneği ile Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası temsilcilerinden oluşan 5 kişilik denetim kurulu tarafından yürütülür. Denetim; üretim, işleme, depolama, taşıma ve pazarlama süreçlerini kapsar ve yılda en az bir kez gerçekleştirilir. Coğrafi işareti izinsiz kullananlara yasal işlem başlatılır.

Kültürel Önemi

Van keledoşu, Van’ın yemek kültürünü oluşturan en önemli değerlerden biridir. Geçmişte Van’a gelen üst düzey misafirlere öğle veya akşam yemeklerinde ikram edilen keledoş, hem yöre halkı hem de Van’a özgü turizm açısından kültürel bir simge niteliği taşır.