Suudi Arabistan’ın Vizyon 2030 Planı, 2016 yılında Ekonomi ve Kalkınma Konseyi tarafından hazırlanmış ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın başkanlığında kamuoyuna sunulmuştur. Vizyon, ülkenin uzun vadeli ekonomik ve toplumsal dönüşümünü hedefleyen çok boyutlu bir kalkınma stratejisidir. Temel olarak üç ana sütun üzerine inşa edilmiştir: canlı bir toplum, gelişen bir ekonomi ve iddialı bir ulus. Bu üç tema, devletin hem iç politikalarını hem de dışa açılım stratejilerini yönlendiren ilkesel bir çerçeve sunmaktadır.

Canlı toplum ilkesinde, kültürel kimliğin güçlendirilmesi, İslami mirasın korunması ve toplumsal refahın artırılması amaçlanmaktadır. Umre ziyaretçi sayısının artırılması, İslam dünyasının en büyük müzesinin kurulması ve UNESCO Dünya Mirası listelerine yeni kültürel alanların kazandırılması bu amacın örneklerindendir. Gelişen ekonomi hedefinde, ekonominin petrol dışı sektörlerle çeşitlendirilmesi, yenilikçilik ve özel sektör öncülüğünde kalkınmanın teşvik edilmesi temel alınmaktadır. Son olarak, iddialı ulus ilkesi; yönetişimde şeffaflık, kamu hizmetlerinde verimlilik ve toplumsal sorumluluğun kurumsallaştırılması gibi yapısal reformları içermektedir.

^{Vizyon 2030 Logosu}

Mega Projeler ve Kentsel Dönüşüm Girişimleri

Vizyon 2030 çerçevesinde Suudi Arabistan, mekânsal dönüşüm hedefleri doğrultusunda büyük ölçekli proje geliştirmiştir. Bu projeler yalnızca ekonomik ve fiziksel kalkınmayı değil, aynı zamanda uluslararası imaj inşasını ve küresel düzeyde cazibe merkezi oluşturma amacını da taşımaktadır. “NEOM” projesi, bu kapsamda en dikkat çekici örneklerden biridir. Ülkenin kuzeybatısında yer alan Tebük bölgesinde konumlanan proje, sürdürülebilir şehircilik ve yenilenebilir enerji temelli bir yaşam modeli sunmayı hedeflemektedir. NEOM içinde yer alan “The Line” kentsel alanı, karbon ayak izinin minimize edilmesini ve doğayla uyumlu bir yaşam biçiminin geliştirilmesini esas alır.

Bunun yanında “Qiddiya” projesi, Riyad yakınlarında kurulmakta olan ve eğlence, spor ve kültür işlevlerini bir arada barındıracak bir yaşam alanı olarak kurgulanmıştır. Aynı şekilde “Yeni Murabba” projesi, Riyad’ın şehir merkezinde yeni bir kent parçası olarak tasarlanmış ve 19 kilometrekarelik bir alanda kültür, turizm ve ticaret eksenli yapılar öngörülmüştür. Projenin simgesel yapısı olan “Mukaab” mimari formuyla dikkat çekerken, aynı zamanda kentsel simge üretimi yoluyla ulusal kimlik inşasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

^{Yeni Murabba (Vision 2030)}

“Rua Al Madinah” projesi ise Medine kentinin hacı kabul kapasitesini artırmayı ve kutsal alan çevresinde kültürel bir destinasyon oluşturarak şehrin turizm potansiyelini geliştirmeyi hedeflemektedir. Aynı zamanda Cidde’nin tarihi merkezi için planlanan koruma ve yenileme çalışmaları ile, hem kültürel mirasın korunması hem de şehirlerin yaşanabilirliğinin artırılması amaçlanmaktadır. Bu girişimler, yerleşim alanlarının yalnızca fiziksel olarak dönüştürülmesiyle sınırlı kalmayıp, yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik çok boyutlu müdahaleleri de kapsamaktadır.

Ekonomik Çeşitlenme ve Yatırım Stratejileri

Vizyon 2030’un temel hedeflerinden biri, Suudi Arabistan ekonomisinin petrole bağımlılığını azaltmak ve çok yönlü bir ekonomik yapı oluşturmaktır. Bu çerçevede, özelleştirme politikaları ve kamu-özel sektör iş birliği mekanizmaları önemli rol oynamaktadır. 2018 yılında kurulan Suudi Arabistan Ulusal Özelleştirme ve Kamu-Özel Sektör İş Birliği Merkezi (NCP), bu süreci yöneten temel kurumsal aktörlerden biridir. NCP, özellikle yabancı yatırımcıların ve özel sektörün kamu hizmetlerine ve altyapı projelerine katılımını teşvik etmekte ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı sağlamaktadır.

Bu doğrultuda, beş ayrı özel ekonomik bölge oluşturulmuştur: Riyad Bütünleşik Özel Lojistik Bölgesi, Kral Abdullah Ekonomi Şehri, Ras Al Khair, Jazan ve Bulut Bilişim ve Bilgi Teknolojisi Özel Ekonomik Bölgeleri. Söz konusu bölgeler, uluslararası yatırımcılar için vergisel ve idari kolaylıklar sunmakta, aynı zamanda lojistik, sanayi ve teknoloji alanlarında kümelenmeyi desteklemektedir. Bu bölgeler aracılığıyla sanayi üretiminin artırılması, istihdam olanaklarının çeşitlendirilmesi ve küresel ticaret ağlarına entegrasyon hedeflenmektedir.

Enerji politikaları da bu çeşitlenme sürecinin parçasıdır. El-Cevf kentinde kurulan rüzgâr enerjisi tarlaları ve güneş panelleriyle, 2030 yılına kadar ülke enerji tüketiminin %50’sinin yenilenebilir kaynaklardan karşılanması hedeflenmiştir. Ayrıca, Kral Salman Enerji Parkı ve AlKhafji Tuzdan Arındırma Tesisi gibi projelerle, enerji sektöründe yerli üretim ve sürdürülebilir teknoloji kullanımı teşvik edilmektedir. Elektrikli araç üretimi amacıyla geliştirilen Ceer markası da, ülkenin endüstriyel dönüşümünde önemli bir kilometre taşı olarak değerlendirilmekte, yerel istihdam ve teknoloji transferi açısından stratejik bir girişim olarak öne çıkmaktadır.

^{Qiddiya (Vision 2030)}

Kültürel Miras, Eğitim ve İnsan Odaklı Kalkınma

Vizyon 2030 kapsamında Suudi Arabistan, ekonomik kalkınmayı yalnızca yapısal reformlarla değil, kültürel mirasın korunması, eğitim sisteminin yenilenmesi ve insan kaynağının geliştirilmesi yoluyla da desteklemektedir. Bu strateji, toplumsal kalkınmanın sürdürülebilirliği için bireyin merkeze alınmasını ve ulusal kimliğin güçlendirilmesini hedeflemektedir. Bu doğrultuda, kültür, sanat ve spor alanlarında çok sayıda kamusal proje hayata geçirilmiştir.

Kültürel alanlarda gerçekleştirilen projeler arasında Riyad Sanat girişimi, başkenti duvarsız bir sanat galerisine dönüştürmeyi ve kentsel yaşam kalitesine katkı sunmayı amaçlamaktadır. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan alanlara yönelik koruma ve restorasyon faaliyetleri, Cidde Tarihi Bölgesi ve El-Ula gibi yerlerde somut uygulamalarla yürütülmektedir. Sudah Tepeleri ve Asir Bölgesi’ne yönelik kültür ve macera turizmini bütünleştiren projeler, yerel halkın ekonomik katılımını da içeren bütüncül kalkınma yaklaşımlarının örnekleridir.

Eğitim alanında insan kaynağını nitelikli hale getirme hedefi, King Salman İnsan Kaynağı Gelişim Programı gibi girişimlerle desteklenmektedir. Bu program aracılığıyla, 500.000 kamu çalışanının iyi yönetişim ve hizmet sunumu konularında eğitilmesi planlanmaktadır. Eğitim sisteminin modernize edilmesi ve üniversitelerin uluslararası sıralamalarda üst düzey başarı göstermesi hedeflenmektedir. 2030 yılı itibarıyla en az beş Suudi üniversitesinin dünyadaki ilk 200 yükseköğretim kurumu arasına girmesi planlanmaktadır.

İnsan odaklı projeler arasında yer alan Misk Şehri, kâr amacı gütmeyen bir modelle tasarlanmış, ofis, eğitim, sanat, spor ve yaşam alanlarını bütünleştiren bir kentsel deneyim sunmayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda Riyad’da hayata geçirilen Kral Salman Parkı ve Yeşil Riyad projeleri, çevresel sürdürülebilirliği teşvik ederek bireylerin yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir.

Toplum sağlığı, konut ve kamusal hizmetlerdeki reformlar da insan merkezli kalkınmanın bir parçası olarak değerlendirilmektedir. ROSHN projesiyle, 2030 yılına kadar Suudi nüfusunun %70’inin ev sahibi olması amaçlanırken, kamu hizmetlerinin dijitalleştirilmesiyle bürokrasinin azaltılması ve vatandaş memnuniyetinin artırılması hedeflenmektedir. Tüm bu girişimler, Suudi Arabistan’ın sadece ekonomik değil, kültürel ve toplumsal açıdan da dönüşüm içerisinde olduğunu göstermektedir.