Yomra Elması, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Trabzon ilinin Yomra ilçesi sınırları içerisinde yetiştirilen ve bu bölgeyle bağ kurmuş yerel bir elma çeşididir. 15 Aralık 2020 tarihinde mahreç işareti olarak coğrafi işaret tescili almış ve tescil ettiren kuruluş Yomra Belediyesi olmuştur. Tescil başvurusu 17 Şubat 2020 tarihinde yapılmıştır. Yomra Elması, işlenmiş ve işlenmemiş meyve grubu içerisinde yer almakta ve Trabzon ili Yomra ilçesi coğrafi sınırlarını kapsamaktadır.
Trabzon Yomra Elması, (AA)
Botanik Özellikler ve Morfoloji
Yomra Elması, halk arasında "yomur elma" adıyla da anılmaktadır. Meyve şekli, sap kısmından basık ve ortadan hafif şişkin bir yapı gösterir. Kabuk rengi güneşlenmeye bağlı olarak değişkenlik gösterir; genellikle yeşil zemin üzerinde gizli benekli kırmızı, bordo, turuncu ve sarı tonlarının karışımı şeklindedir. Olgunlaştıkça mayhoş tadı azalarak meyve eti yumuşar.
Meyvenin sap çukuru ve çiçek çukuru derindir. Çiçek yapısı beş çanak yaprağı, beş taç yaprağı, 15–20 adet erkek organ ve beş bölmeli bir yumurtalıktan oluşur.
Yomra Elmasının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri:
Özellikler | Değerler |
Meyve Ağırlığı (g) | 69,05-107,68 |
Meyve Çapı (mm) | 58,06-68,66 |
Meyve Sertliği (lb) | 7,40-9,30 |
Titre Edilebilir Asitlik (malik asit cinsinden) (%) | 3,50-6,53 |
Tohum Sayısı | 0,39-0,48 |
pH | 3,85-4,20 |
Yomra Elması, partenokarpiye eğilimli bir türdür; bu nedenle döllenme olmadan meyve oluşumu gözlenebilir. Bu özellik dolayısıyla meyvede genellikle çekirdek bulunmaz ya da çok az sayıda çekirdek içerir.
Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
Yomra Elmasının bazı temel fiziksel ve kimyasal özellikleri aşağıdaki gibi tespit edilmiştir:
- Meyve ağırlığı: 69,05 – 107,68 gram
- Meyve çapı: 58,06 – 68,66 mm
- Meyve sertliği: 3,50 – 6,53 lb
- Titre edilebilir asitlik (malik asit cinsinden): %7,40 – 9,30
- Tohum sayısı: 0,39 – 0,48 adet
- pH değeri: 3,85 – 4,20
Bu parametreler, meyvenin kalite ve dayanıklılık açısından yapısını belirleyen temel ölçütlerdir.
Üretim Süreci ve Uygulama Koşulları
Yomra Elması üretiminde, fidanlar doğrudan dikilerek ya da göz ve kalem aşısı yöntemleri kullanılarak çoğaltılır. Ağaçların dikiminde 7 metreye 6 metre aralık bırakılması esastır. Yetiştirildiği bölgenin iklimsel ve toprak yapısı nedeniyle genellikle sulama ve gübreleme ihtiyacı doğmaz. Aynı şekilde, bitkinin çevresel koşullara uyumu sayesinde zararlılarla kimyasal mücadele gerekliliği oldukça düşüktür. Ancak nadir durumlarda, özellikle nisan ve mayıs aylarında ortaya çıkabilen afit (yaprak biti) zararlısına karşı sınırlı ilaçlama yapılabilir. Ayrıca, üreticiler tarafından ağaçların çevresinde gelişen yabancı otlar ve zararlı bitkiler fiziksel olarak temizlenir.
Hasat işlemi genellikle ekim ve kasım aylarında gerçekleştirilir. Meyveler dalından dikkatle toplanır; ezilme veya zedelenmeyi önlemek amacıyla elmalar saplarıyla birlikte, yaklaşık 2 cm uzunluğunda kalacak şekilde koparılır. Ağaçların üst kısımlarında bulunan elmalar, kumaş malzemeden üretilmiş özel meyve toplama aparatı ile zarar verilmeden toplanır.
Depolama Koşulları
Depolama sürecinde çevresel koşullar önemli rol oynar. Hasat sonrası elmaların uygun koşullarda saklanması gereklidir. Bunun için nem oranının yaklaşık %70 olduğu, doğrudan ışık almayan serin ve karanlık alanlar tercih edilir. Elmalar, nem oranının yaklaşık %70 olduğu serin, karanlık ve yumuşak zeminli alanlarda muhafaza edilir. Yumuşak zeminli ve hava sirkülasyonuna uygun kilerler bu amaçla kullanılabilir. Yerel uygulamalarda, geleneksel “serandar” adı verilen yapılar da depolama alanı olarak kullanılır. Eğer ortamdaki nem seviyesi yeterli değilse, saklama alanına su kapları yerleştirilerek nem dengesi sağlanır. Yomra ilçesinin iklim koşulları, özellikle hasat sonrasında yüksek nem ve düşük sıcaklık farkları sayesinde, elmaların uzun süre bozulmadan muhafazasına olanak tanır. Depolama öncesi süreçte, fiziksel hasar görmüş ya da sağlıksız meyveler ayrıştırılarak ürün kalitesi korunur.
Havalandırmalı kilerler bu amaçla uygundur. Geleneksel olarak yörede “serandar” adı verilen yapılar da kullanılmaktadır. Eğer ortamda nem yetersizse, saklama alanına su kapları yerleştirilerek nem dengesi sağlanır. Yomra ilçesindeki ortalama yüksek nem oranı ve düşük sıcaklık farkları, meyvenin bozulmadan uzun süre saklanabilmesine olanak tanır. Depolamadan önce, hasar görmüş veya sağlıksız meyveler ayıklanarak ayrılır.
Trabzon Yomra Elması, (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
Coğrafi Üretim Sınırları ve Denetim Uygulamaları
Yomra Elması, yalnızca Trabzon ili Yomra ilçesi sınırları içerisinde üretilebilir. Ürünün bu bölgeyle geçmişe dayanan ün bağı bulunmakta olup, tüm üretim aşamalarının - çoğaltma, bakım, hasat ve depolama dahil - bu coğrafi sınırlar içerisinde gerçekleştirilmesi zorunludur.
Üretim ve işaret kullanım süreci, Yomra Belediyesi koordinasyonunda yürütülen bir denetim mekanizması tarafından izlenir. Bu mekanizma, Yomra Belediyesi, Yomra İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Yomra Ziraat Odası temsilcilerinden oluşan üç kişilik bir kurul tarafından yılda en az bir defa, özellikle hasat döneminde gerçekleştirilir. Gerekli görüldüğünde veya şikâyet üzerine ilave denetimler yapılabilir. Denetimlerde, ürünün fiziksel ve kimyasal özelliklerinin tescil edilen standartlara uygunluğu ile coğrafi işaret ibaresi ve mahreç işareti ambleminin kullanım biçimi kontrol edilir. Kimyasal analizler gerektiğinde yapılır.
Denetim sürecinde kamu veya özel sektörde görevli uzmanlardan destek alınabilir ya da bu alanda hizmet temin edilebilir. Coğrafi işaret haklarının yasal korunmasıyla ilgili işlemler, tescil ettiren kuruluş tarafından yürütülür.
Kullanım Biçimi ve Etiketleme
Yomra Elması, pazara sunulurken veya satışa sunulan ambalajlarında "Yomra Elması" ibaresi ile birlikte mahreç işareti amblemi taşımalıdır. Eğer bu kullanım doğrudan ürün veya ambalaj üzerinde mümkün değilse, bu ibare ve amblem, ürünün sunulduğu işletmede kolayca görülebilecek bir biçimde bulundurulmalıdır.
Denetim ve Kontrol Süreci
Yomra Elmasının üretim süreci ve coğrafi işaret şartlarına uygunluğu, Yomra Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan üç kişilik bir denetim mercii tarafından denetlenir. Bu kurul, Yomra Belediyesi, Yomra İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Yomra Ziraat Odası temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir defa, özellikle hasat döneminde gerçekleştirilir. Fiziksel ve kimyasal analizler, gerektiğinde yapılmak üzere süreçte yer alır. Denetim merci, gerek duyulduğunda kamu veya özel sektör uzmanlarından hizmet alabilir.
Yomra Belediyesi, coğrafi işaretten doğan hakların korunmasında hukuki süreçleri yürüten kurumdur.
