Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi, Sivas il merkezinde yer alan ve yazma eserlerin korunması, dijitalleştirilmesi ve araştırmacılara sunulması amacıyla faaliyet gösteren bir uzmanlık kütüphanesidir. 1908 yılında Yusuf Ziya Başara tarafından kurulmuştur. Günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı çatısı altında hizmet vermektedir.

^{Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe

Kuruluş Süreci

Kütüphane, Sivas eşrafından Mütevellioğlu Yusuf Ziya Başara tarafından 1908 yılında inşa ettirilmiştir. Yusuf Ziya Bey, yapının inşasında Tuzla’daki hisselerinden elde ettiği gelirleri kullanmıştır. 1906 yılında başlatılan inşaat, yaklaşık 1,5–2 yıl içinde tamamlanmıştır. Kuruluşta yaklaşık 3.000 kitabın yer aldığı yapı, özel ve müstakil bir kütüphane olarak inşa edilmiştir.

Özel Mülkiyet Dönemi (1908–1978)

Ziya Bey’in vefat ettiği 1943 yılına kadar kütüphanenin tüm giderleri kendisi tarafından karşılanmıştır. Vefatından sonra kütüphane yönetimi vasiyeti doğrultusunda büyük oğluna bırakılmıştır. Alt katında yer alan altı dükkandan elde edilen kiralarla giderler karşılanmış, memur istihdam edilerek işleyiş sürdürülmüştür.

^{Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Kamulaştırma ve Resmî Statü

13 Mart 1978 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’ne devredilen yapı, 7 Nisan 1980’de kamulaştırılmıştır. 1981–1983 yılları arasında restore edilen kütüphane binasının alt katı Güzel Sanatlar Galerisi, üst katı ise ihtisas kütüphanesi olarak düzenlenmiştir. Teknik işlemlerin tamamlanmasıyla birlikte 16 Nisan 1985 tarihinde resmen halkın kullanımına açılmıştır. 2005–2006 yıllarında Sivas Valiliği İl Özel İdaresi tarafından bir kez daha bakım ve onarım görmüştür.

Mimari Özellikler

Kütüphane binası, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Osmanlı’da görülen Batılılaşma hareketleri doğrultusunda inşa edilen geç Osmanlı dönemi mimari örneklerinden biridir. Soğuk ve sıcak iklim koşullarına dayanıklı kesme taş malzeme kullanılmıştır. Kütüphane binası, Türkiye’de doğrudan kütüphane olarak inşa edilen sayılı özel yapılardan biridir.

Kurucusu: Yusuf Ziya Başara

Yusuf Ziya Bey, Hicri 1284 (1869) yılında Sivas’ta doğmuştur. Babası Mütevellioğlu Mahmut Efendi, annesi Rukiye Hanım’dır. Mekteb-i İbtidai, Rüştiye ve Medrese eğitimi almıştır. Rüştiye’den sonra Sivas Mektubi Kaleminde görev almış, mektupçuluk, kaymakamlık vekâletleri, Milli Eğitim ve Evkaf Müdürlükleri gibi birçok kamu görevinde bulunmuştur.

^{Yusuf Ziya Başara (Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı)}

1902 yılında Hicaz Demiryolu yardım kampanyasında gösterdiği katkılardan ötürü madalya ile ödüllendirilmiş, Hamidiye-Hicaz Demiryolu Komisyonu’nda görev almıştır. Osmanlı Meclis-i Mebusanında mebusluk yapmış, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yedi dönem milletvekilliği görevinde bulunmuştur. 19 Temmuz 1943 tarihinde, 80 yaşında zatürreden vefat etmiştir.

Koleksiyonlar

Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi koleksiyonları şu şekildedir:

• Yazma eser: 1.643 adet
• Matbu eser: 18.115 adet
• Kitap dışı materyal: 143 adet
• Toplam eser sayısı: 19.901

Yazma eserlerin tamamı dijital ortama aktarılmış ve araştırmacıların erişimine açılmıştır. Matbu eserlerin dijitalleştirilmesi ise halen devam etmektedir.

^{169 Yazma Eserin Başkanlığa Devredilmesi (Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı)}

Cumhuriyet Üniversitesi ile Protokol

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ile Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı arasında 2019 yılında imzalanan protokol kapsamında, üniversitenin kütüphanelerinde bulunan 169 yazma eser, Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’ne devredilmiştir.

Devir töreni Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde yapılmıştır. Törene üniversite ve kurum yetkilileri katılmıştır. Yapılan konuşmalarda yazma eserlerin asli mekânına ulaştığı ve dijitalleştirildikten sonra evrensel erişime açık hale geleceği ifade edilmiştir.

Güncel Statü

Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığına bağlı olarak hizmet vermekte olup dijitalleştirme, koruma ve araştırmacı erişimi başta olmak üzere çeşitli alanlarda faaliyet göstermektedir. Kütüphane, yerel ve ulusal düzeyde yazma eser koruma faaliyetleri açısından önemli bir ihtisas kurumudur.