47. Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) Zirvesi, Güneydoğu Asya ülkeleri arasında siyasal, ekonomik ve bölgesel işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan ASEAN örgütünün 2025 yılı dönem toplantısıdır. Zirve, “Kapsayıcılık ve Sürdürülebilirlik” (Inclusivity and Sustainability) teması altında 26–28 Ekim 2025 tarihleri arasında Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da gerçekleştirilmiştir. ASEAN 2025 Dönem Başkanlığı’nı yürüten Malezya, zirveye ve ilişkili toplantılara ev sahipliği yapmıştır.

^{47. Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) Zirvesi, 26 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Hazırlık Süreci ve Dışişleri Bakanları Toplantısı

47.ASEAN Zirvesi öncesinde hazırlık toplantıları 22–25 Ekim 2025 tarihleri arasında Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da yapılmıştır. Bu süreçte ASEAN üyesi ülkelerin dışişleri, ekonomi ve üst düzey yetkilileri bir araya gelmiş, zirvenin gündemini belirlemiştir.

Malezya Dışişleri Bakanı Muhammed Hasan, 25 Ekim 2025’te düzenlenen ASEAN Dışişleri Bakanları Toplantısı’nın açılışında yaptığı konuşmada, Güneydoğu Asya bölgesinin “jeopolitik dalgalanmalar arasında tarafsızlık sembolü ve güvenli bir liman” olduğunu belirtmiştir. Hasan, “büyük güç rekabetleri ve belirsizliklere rağmen ASEAN’ın kararlı ve üretken bir yapı olarak kaldığını” ifade etmiştir.

^{Kuala Lumpur'da düzenlenen ASEAN Dışişleri ve Ekonomi Bakanları Toplantısı, 25 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Toplantıda, ASEAN’ın bölgesel ortaklıklarını çeşitlendirme çabaları ve Hindistan, Avustralya, Avrupa Birliği ile Körfez İşbirliği Konseyi gibi taraflarla ilişkilerin derinleştirilmesi gündeme alınmıştır. Bakan Hasan, ASEAN’ın “konuşulan değil, konuşan bir aktör olması gerektiğini” vurgulamıştır.

Temmuz 2025’te Tayland ve Kamboçya arasında yaşanan sınır çatışmalarına değinilmiş, tarafların “diplomasi ve diyalog yolunu seçmelerinin” memnuniyetle karşılandığı bildirilmiştir. Aynı toplantıda, Myanmar’daki siyasi ve insani kriz de ele alınmış; beş maddelik ASEAN uzlaşısının uygulanmasında “kararlılık ve aktif angajman” çağrısı yapılmıştır.

Dışişleri bakanları, Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflarda “açık, kararlı ve birleşik bir angajman” yaklaşımını benimsemiş, bölgesel deniz davranış kuralları (Code of Conduct) müzakerelerinin hızlandırılması gerektiğini kaydetmiştir. Bakan Hasan, bölgesel meselelerin yanı sıra Gazze’deki insani krize de değinmiş ve “Filistinlilerin yaşadığı tarifsiz acıların” göz ardı edilemeyeceğini ifade etmiştir.

Hazırlık sürecinin bir diğer önemli gelişmesi, ASEAN’a tam üyeliği beklenen Doğu Timor’un, Güneydoğu Asya Nükleer Silahlardan Arındırılmış Bölge Antlaşması’na (SEANWFZ) katılımı olmuştur. Böylece Timor-Leste, zirvede resmen üye olarak kabul edilmeden önce örgütün temel bölgesel güvenlik anlaşmalarına taraf olmuştur. Ayrıca Finlandiya’nın, Güneydoğu Asya Dostluk ve İşbirliği Antlaşması’na (TAC) katılımıyla yüksek sözleşmeci taraf sayısı 58’e yükselmiştir.

Katılımcı Devlet ve Kurum Temsilcileri

47.ASEAN Zirvesi ve ilişkili toplantılara Güneydoğu Asya Uluslar Birliği’nin (ASEAN) on bir üyesi —Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland, Vietnam ve yeni üye Doğu Timor— katılmıştır. Zirveye ayrıca bölgenin dış diyalog ortakları ve uluslararası kuruluş temsilcileri de davet edilmiştir.

Katılımcı devlet ve kurumlar, hem ASEAN Zirvesi’ne hem de ilişkili toplantılara göre farklı oturumlarda yer almıştır:

• Amerika Birleşik Devletleri: Başkan Donald Trump, zirveye katılarak hem ASEAN–ABD oturumlarında hem de Tayland–Kamboçya barış anlaşması imza töreninde hazır bulunmuştur.
• Çin Halk Cumhuriyeti: Başbakan Li Qiang, ASEAN–Çin Zirvesi ve ASEAN+3 toplantılarına katılmış, 28 Ekim 2025’te “Çin–ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi (ACFTA) 3.0)” anlaşmasının imzasına tanıklık etmiştir.
• Japonya: Başbakan Sanae Takaichi, ASEAN+3 ve Doğu Asya Zirvesi’ne katılmıştır.
• Güney Kore: Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung, ASEAN+3 toplantısında yer almış ve ASEAN ile Güney Kore arasında ticaret hacmini yıllık 300 milyar dolara çıkarma hedefini açıklamıştır.
• Hindistan: Başbakan Narendra Modi, çevrim içi olarak ASEAN–Hindistan Zirvesi’ne katılmış ve 2026 yılını “ASEAN–Hindistan Denizcilik İşbirliği Yılı” ilan etmiştir.
• Yeni Zelanda: Başbakan Christopher Luxon, ASEAN–Yeni Zelanda 50. Yıl Dönümü Zirvesi’ne katılmıştır.
• Avustralya: Başbakan Anthony Albanese, zirvenin genel oturumlarına katılmıştır.
• Brezilya ve Güney Afrika: BRICS ve G20 dönem başkanları olarak 20. Doğu Asya Zirvesi’ne davetli sıfatıyla katılmışlardır.
• Kanada: Başbakan Mark Carney, ASEAN Zirvesi’nin plenaryum oturumunda ve ikili görüşmelerde yer almıştır.
• Avrupa Birliği: Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, ASEAN–AB ilişkilerinin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
• Uluslararası Para Fonu (IMF): IMF Başkanı Kristalina Georgieva, ASEAN liderlerine küresel ekonomik görünüm hakkında sunum yapmıştır.
• Birleşmiş Milletler: Genel Sekreter António Guterres, ASEAN–BM Zirvesi’ne katılmıştır.

Zirvede yaklaşık 30 devlet ve uluslararası örgüt lideri yer almış, toplamda 70’e yakın belge imzalanmıştır. Bu belgeler arasında ticaret anlaşmaları, stratejik ortaklık protokolleri ve barış bildirileri bulunmaktadır.

Ana Gündem Konuları

ASEAN Zirvesi’nin genel gündemi, “Kapsayıcılık ve Sürdürülebilirlik” teması altında bölgesel güvenlik, ekonomik dayanıklılık, dijital dönüşüm, enerji işbirliği ve toplumsal bütünleşme başlıklarına odaklanmıştır. Zirvenin plenaryum ve kapalı oturumlarında ASEAN topluluğunun inşası, bölgesel entegrasyonun derinleştirilmesi, ekonomik büyümenin teşviki ve kurallara dayalı çok taraflı düzenin güçlendirilmesi konuları tartışılmıştır.

Bölgesel Güvenlik ve Myanmar Meselesi

Liderler, kapalı oturumlarda Myanmar’daki siyasi ve insani krizi ele almıştır. ASEAN’ın “Beş Maddelik Uzlaşı” (Five-Point Consensus) çerçevesinin uygulanma süreci ve insani yardımın ulaştırılması gündeme alınmıştır. Bu çerçevede, bölgedeki istikrarsızlığın yayılmaması için ASEAN’ın aktif angajman ve diplomatik diyalogla süreci ilerletmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Ekonomik Dayanıklılık ve Ticaret İlişkileri

Zirvede, serbest ticaretin genişletilmesi, tedarik zincirlerinin dayanıklılığının artırılması, dijital ekonominin geliştirilmesi ve yeşil büyüme alanlarında işbirliği kararlaştırılmıştır. Çin ile imzalanan “ACFTA 3.0” protokolü, ASEAN’ın bölgesel ticaret ağını genişletmeyi ve dijitalleşme, yeşil enerji, rekabet ve KOBİ destek programlarını kapsayacak şekilde güncellenmesini öngörmüştür.

Deniz Yetki Alanı İhtilafları ve Güney Çin Denizi

Güney Çin Denizi’ndeki anlaşmazlıklar, ASEAN–Çin ve Doğu Asya Zirvesi gündemlerinde tartışılmıştır. ASEAN üyesi ülkeler, çözümün uluslararası hukuk ve 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) çerçevesinde ve “dış baskı olmadan” sağlanması gerektiğini vurgulamıştır.

Küresel Ticaret Gerilimleri ve Tarifeler

Zirve boyunca küresel ticaret politikalarındaki korumacılık eğilimleri ele alınmıştır. ABD Başkanı Donald Trump, ASEAN ülkelerine hitaben yaptığı konuşmalarda “adil ve karşılıklı fayda sağlayan ticaret” çağrısında bulunmuş; Çin Başbakanı Li Qiang ise “çok taraflı ticaret sisteminin korunması” gerektiğini vurgulamıştır.

Enerji, İklim ve Dijital Dönüşüm

ASEAN+3 ve RCEP toplantılarında dijital ekonomi, yenilenebilir enerji, siber güvenlik ve karbon-nötr kalkınma hedefleri görüşülmüştür. Bölgesel enerji geçişi, “Asya Sıfır Emisyon Topluluğu (AZEC)” toplantısında ele alınmış, karbon azaltımı ve yeni enerji teknolojileri konusunda ortak çalışma programları gündeme alınmıştır.

İnsani ve Uluslararası Konular

Zirvede Gazze’deki çatışmalar ve barış süreci de gündeme alınmıştır. ASEAN ülkeleri, ABD’nin sunduğu 20 maddelik barış planını desteklemiş; “adil ve kalıcı barış” vurgusu yapılmıştır. Ayrıca sınır aşan suçlar, siber dolandırıcılık merkezleri, gıda güvenliği ve sağlık alanında bölgesel işbirliği başlıkları da tartışılmıştır.

Zirvenin Açılış Töreni

47.ASEAN Zirvesi’nin resmi açılış töreni 26 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da, Kuala Lumpur Kongre Merkezi’nde (KLCC) gerçekleştirilmiştir. Zirveye Malezya Başbakanı ve 2025 ASEAN Dönem Başkanı Enver (Anwar) İbrahim başkanlık etmiştir.

^{47. ASEAN Zirvesi açılış seremonisi, 26 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Açılış törenine Güneydoğu Asya Uluslar Birliği’ne (ASEAN) üye devletlerin liderleri, Doğu Timor Cumhurbaşkanı ve Başbakanı, ABD Başkanı Donald Trump, Çin Başbakanı Li Qiang, Japonya Başbakanı Sanae Takaichi, Güney Kore Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung, Hindistan Başbakanı Narendra Modi (çevrim içi katılım), Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, Kanada Başbakanı Mark Carney, Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve Yeni Zelanda Başbakanı Christopher Luxon katılmıştır.

Zirvenin açılışında Doğu Timor’un ASEAN’a 11. üye olarak resmen kabul edilmesini öngören “Doğu Timor’un ASEAN’a Kabul Bildirgesi” imzalanmıştır. Böylece ASEAN, 26 yıl aradan sonra ilk kez genişleyerek üye sayısını 11’e çıkarmıştır.

^{Malezya'da 47. ASEAN Zirvesi'nde Doğu Timor ülkesinin 11. resmi ASEAN ülkesi olmasının ardından toplu fotoğraf çekimi, 26 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Enver İbrahim açılış konuşmasında Doğu Timor’un üyeliğini “ASEAN ailesinin tamamlanması” olarak nitelendirmiş ve “Bu topluluk içinde Timor-Leste’nin kalkınması ve stratejik özerkliği kalıcı destek bulacaktır” ifadelerini kullanmıştır. Açılış konuşmasında ayrıca, “Küresel belirsizliklerin arttığı bir dönemde ASEAN’ın dayanışması, diyalog kültürü ve çok taraflı işbirliği kapasitesi sınanmaktadır” değerlendirmesinde bulunulmuştur. Zirve teması olan “Kapsayıcılık ve Sürdürülebilirlik”in, ASEAN’ın toplumsal bütünleşme, ekonomik dayanıklılık ve çevresel sorumluluk hedeflerini birleştirdiği vurgulanmıştır.

Açılış töreni, ASEAN’ın mevcut üyeleri ile Doğu Timor’un imzacı sıfatıyla sahnede yer aldığı toplu aile fotoğrafı çekimiyle tamamlanmıştır. Aynı günün ilerleyen saatlerinde ASEAN Toplantısı’nın plenaryum oturumları başlamıştır.

Tayland–Kamboçya Barış Anlaşması

47.ASEAN Zirvesi kapsamında Tayland ile Kamboçya arasında “Kuala Lumpur Barış Anlaşması” imzalanmıştır. Tören, 26 Ekim 2025 tarihinde Kuala Lumpur Kongre Merkezi’nde, ASEAN Zirvesi’nin ilk günü düzenlenmiştir.

Anlaşma, Temmuz 2025’te iki ülke arasında yaşanan ölümcül sınır çatışmalarının ardından Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim’in arabuluculuğunda yürütülen ateşkes görüşmelerinin sonucunda ortaya çıkmıştır. ABD Başkanı Donald Trump, Tayland Başbakanı Anutin Charnvirakul, Kamboçya Başbakanı Hun Manet ve Malezya Başbakanı Enver İbrahim’in katılımıyla imza töreni gerçekleştirilmiştir.

Barış anlaşması uyarınca Tayland, Kamboçyalı mahkûmları serbest bırakmayı; Kamboçya ise ağır silahlarını sınır bölgesinden çekmeyi taahhüt etmiştir. Bölgedeki ülkelerden gözlemciler, ateşkesin uygulanmasını izlemekle görevlendirilmiştir.

ABD Başkanı Trump, törende yaptığı konuşmada, Kuala Lumpur Barış Anlaşması’nın “iki ülkenin tüm düşmanlıkları sona erdirme ve iyi komşuluk ilişkileri kurma iradesini teyit ettiğini” belirtmiştir. Kamboçya Başbakanı Hun Manet, Trump’a teşekkür ederek anlaşmaya bağlı kalacaklarını ifade ederken, Tayland Başbakanı Anutin Charnvirakul anlaşmayı “kalıcı barış için temel bir adım” olarak nitelendirmiştir.

Barış anlaşmasının ardından ABD ile Kamboçya arasında ikili ticaret anlaşması, ABD ile Tayland arasında da kritik mineraller alanında işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmalar, barış sürecinin ekonomik boyutunu güçlendirmeyi hedeflemiştir.

Temmuz 2025’teki sınır çatışmaları, iki ülke arasındaki 817 kilometrelik sınır hattında başlamış ve yaklaşık iki ay süren gerginlik sonucunda 32 kişi hayatını kaybetmiştir. Çatışmaların ardından taraflar, Malezya’nın arabuluculuğunda 24 Temmuz 2025’te ateşkes üzerinde uzlaşmıştır. ASEAN liderleri, barış anlaşmasının imzalanmasını “bölgesel barış diplomasisinin önemli bir sonucu” olarak değerlendirmiştir.

ASEAN–Hindistan Zirvesi

47.ASEAN Zirvesi’nin ilk günü olan 26 Ekim 2025 tarihinde ASEAN–Hindistan Zirvesi düzenlenmiştir. Toplantı, Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim’in başkanlığında Kuala Lumpur’da gerçekleştirilmiştir. Hindistan Başbakanı Narendra Modi, zirveye çevrim içi olarak katılmıştır.

Zirvede, ASEAN ve Hindistan 2026 yılını “İkili Denizcilik İşbirliği Yılı” (Year of Bilateral Maritime Cooperation) olarak ilan etmiştir. Modi, konuşmasında Hindistan ile ASEAN arasındaki ilişkilerin “deniz güvenliği, insani yardım, afet müdahalesi ve mavi ekonomi” alanlarında hızla geliştiğini belirtmiştir. Ayrıca Hindistan’ın ASEAN ülkeleriyle “her felaket anında dayanışma içinde durduğunu” vurgulamıştır.

Modi, konuşmasında “21. yüzyıl, bizim yüzyılımızdır; Hindistan ve ASEAN’ın yüzyılıdır” ifadesini kullanmıştır. Bu cümle, ASEAN–Hindistan ilişkilerinin jeostratejik önemini öne çıkarmış ve işbirliğinin “Küresel Güney” perspektifinde derinleşeceğine işaret etmiştir. Hindistan Başbakanı ayrıca “ASEAN, Hindistan’ın Act East Policy’sinin temel taşıdır” demiştir.

Zirvede Hindistan, ASEAN’ın “Hint-Pasifik’te merkeziliğini” desteklediğini ve bölgedeki deniz güvenliği konularında ASEAN’ın lider rolünü tanıdığını beyan etmiştir. Taraflar, deniz yollarının güvenliği, deniz ticareti, çevre koruma ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı konularında ortak eylem planı hazırlama kararı almıştır.

Malezya Başbakanı Enver İbrahim, zirvenin sonunda yaptığı değerlendirmede Hindistan ile ASEAN arasında 2026 boyunca yürütülecek ortak faaliyetlerin, ekonomik ve güvenlik işbirliğini güçlendireceğini ifade etmiştir.

ASEAN+3 (Çin–Japonya–Güney Kore) Zirvesi

ASEAN Zirvesi kapsamındaki ASEAN+3 (Çin, Japonya ve Güney Kore) Zirvesi 27 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıya Çin Başbakanı Li Qiang, Güney Kore Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung, Japonya Dışişleri Bakanı Toshimitsu Motegi ve ASEAN Dönem Başkanı sıfatıyla Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim katılmıştır.

Zirvenin açılışında Malezya Başbakanı Enver İbrahim, ASEAN+3 işbirliğinin “adil büyüme, kapsayıcı refah ve barışçıl ilerleme” hedefleri etrafında güçlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Enver, “Görevimiz açık ve nettir: Büyümenin adil olmasını, refahın geniş kitlelerle paylaşılmasını ve ilerlemenin barış getirmesini sağlamak” ifadelerini kullanmıştır.

Güney Kore Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung, ASEAN+3 çerçevesinde Çin ve Japonya ile işbirliğini artırma çağrısında bulunmuş ve bu mekanizmanın “jeoekonomik meydan okumalarla başa çıkmak, ticaret korumacılığına ve tedarik zinciri kırılganlıklarına karşı ortak tepki geliştirmek için en uygun platform” olduğunu ifade etmiştir.

Lee ayrıca, bölgedeki nüfus yaşlanması, düşük doğum oranı, dijital uçurum, iklim değişikliği, gıda ve enerji güvenliği ile sınır aşan suçlar gibi karmaşık sorunların ortak çözümler gerektirdiğini söylemiştir. Zirvede kabul edilen ortak bildiride, ekonomik ve finansal işbirliğinin güçlendirilmesi yönünde mutabakata varılmıştır.

Japonya Dışişleri Bakanı Toshimitsu Motegi, Tokyo’nun ASEAN, Çin ve Güney Kore ile mali istikrar ve gıda güvenliği alanlarında işbirliğini derinleştirme kararlılığını dile getirmiştir. Motegi, ülkesinin “Asya’da güvenilir kalkınma ortağı olarak bölgesel istikrara katkı sunma” niyetini yinelemiştir.

Toplantı sırasında ASEAN+3 ülkeleri, “halk sağlığı acil durumlarına hazırlık” amacıyla tıbbi malzeme rezervi oluşturulması yönündeki öneriyi ele almıştır. Bu öneri, ASEAN+3 Tıbbi Malzeme Rezervi’nin kurulması yönünde gelecekteki çalışmalara temel oluşturmuştur. Malezya Başbakanı Enver İbrahim, bu girişimi destekleyerek, “ASEAN+3, kapsayıcı büyüme ve ortak refah için etkileşimi iki katına çıkarmalıdır” ifadesini kullanmıştır.

Zirvede ayrıca dijital ekonomi, yenilenebilir enerji, denizcilik işbirliği, eğitim ve bağlantısallık konularında ortak programların güçlendirilmesi kararlaştırılmıştır. ASEAN+3 Makroekonomik Araştırma Ofisi (AMRO) ile Doğu Asya İş Konseyi (EABC) tarafından bölgesel ekonomik görünüm hakkında sunumlar yapılmıştır.

^{47. ASEAN Zirvesi, 28 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

20. Doğu Asya Zirvesi (EAS)

20.Doğu Asya Zirvesi (East Asia Summit – EAS), 27 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da düzenlenmiştir. Zirveye ASEAN üyesi ülkelerin liderlerinin yanı sıra Avustralya, Çin, Hindistan, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore, Rusya Federasyonu ve Amerika Birleşik Devletleri’nin temsilcileri katılmıştır. Toplantıya Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim başkanlık etmiştir.

Zirvede “barış, çok taraflılık ve uluslararası hukuk” temaları öne çıkmıştır. Enver İbrahim, zirvenin “diyalog, denge ve işbirliği için bir platform” olduğunu ifade etmiş; katılımcı ülkeler, küresel krizlerin çözümünde “angajman ve işbirliğinin, izolasyon ve çatışmadan daha etkili olduğu” yönündeki ortak görüşlerini dile getirmiştir.

Toplantıda Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump’ın Gazze için hazırladığı 20 maddelik barış planı ele alınmış ve plan “kalıcı barışa yönelik önemli bir adım” olarak nitelendirilmiştir. Anwar İbrahim, zirvede yaptığı açıklamada, “Gaza meselesinde baskı değil, diyalog yoluyla kalıcı barışın sağlanması gerektiğini” belirtmiştir.

Myanmar’daki iç çatışmalara da değinilen oturumda, taraflar ateşkesin korunması, insani yardımların engelsiz şekilde ulaştırılması ve kapsayıcı bir diyaloğun sürdürülmesi gerektiği yönünde mutabakata varmıştır. Zirve, Myanmar’da demokrasinin yeniden tesis edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Güney Çin Denizi’nde egemenlik ihtilaflarına ilişkin olarak ise, zirve bildirisi “ASEAN öncülüğünde, uluslararası hukuk temelinde ve 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) çerçevesinde çözüm” çağrısında bulunmuştur. Bu yaklaşım, dış müdahale yerine bölgesel temelli diyalog mekanizmalarının güçlendirilmesini hedeflemiştir.

Zirveye ayrıca Güney Afrika Cumhurbaşkanı ve Brezilya Devlet Başkanı, sırasıyla G20 ve BRICS dönem başkanları olarak davetli sıfatıyla katılmıştır.

Aynı gün gerçekleştirilen 15. ASEAN–Birleşmiş Milletler Zirvesi’nde ise Enver İbrahim, BM ile ASEAN arasındaki ortaklığın “barış, refah ve sürdürülebilirlik hedefleri üzerine inşa edildiğini” belirtmiştir. Enver, BM Genel Sekreteri António Guterres’e “adaletsizlikler karşısındaki ahlaki duruşu ve Gazze’deki insani acılara dikkat çekmesi” nedeniyle teşekkür etmiştir.

ASEAN–Çin Zirvesi ve Serbest Ticaret Anlaşması 3.0

47.ASEAN Zirvesi’nin son günü olan 28 Ekim 2025 tarihinde, Kuala Lumpur’da 28. ASEAN–Çin Zirvesi gerçekleştirilmiştir. Toplantı, Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim başkanlığında, Çin Başbakanı Li Qiang’ın katılımıyla yapılmıştır.

Zirve kapsamında Çin ile ASEAN arasında “ASEAN–Çin Serbest Ticaret Bölgesi 3.0” (ASEAN–China Free Trade Area 3.0, ACFTA 3.0) protokolü imzalanmıştır. İmza törenine Malezya Yatırım, Ticaret ve Sanayi Bakanı Tengku Zafrul ile Çin Ticaret Bakanı Wang Wentao katılmış, törene Enver İbrahim ve Li Qiang da tanıklık etmiştir.

Protokol, taraflar arasındaki ekonomik işbirliğini dijital ekonomi, yeşil kalkınma, tedarik zinciri bağlantısallığı, tüketici koruması ve küçük–orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi alanlarına genişletmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, taraf ülkeler arasında gümrük süreçlerinin kolaylaştırılması, ticaret standartlarının uyumlaştırılması ve teknik işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Bu güncelleme, Çin–ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi’nin 2002 yılında imzalanan ilk anlaşması (ACFTA 1.0) ve 2015’te yürürlüğe giren ikinci güncellemesinden (ACFTA 2.0) sonra yapılan üçüncü büyük revizyon olmuştur. Müzakereleri 2022’de başlatılan ACFTA 3.0 protokolü, Mayıs 2025’te tamamlanmıştır.

Çin Başbakanı Li Qiang, anlaşmanın “Asya’nın ekonomik dayanıklılığını güçlendiren ve bölgesel büyümeyi destekleyen yeni bir fırsat” olduğunu belirtmiştir. Li ayrıca, ASEAN ile Çin arasında “adil, kapsayıcı ve karşılıklı yarar sağlayan ekonomik küreselleşmenin sürdürülmesi” gerektiğini vurgulamıştır.

Malezya Başbakanı Enver İbrahim, imza töreninde ASEAN’ın merkeziliğinin korunmasının önemine dikkat çekmiş ve “Dün ABD Başkanı ile birlikteydik, bugün Çin ile bir aradayız; bu, ASEAN’ın istikrarlı angajman yaklaşımının bir göstergesidir” demiştir. Anwar, anlaşmayı “ekonomik işbirliğinde önemli bir adım” olarak tanımlamıştır.

Aynı gün, Enver İbrahim ve Li Qiang arasında ikili görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmede iki ülke arasında otomotiv, yüksek teknoloji, yarı iletken ve nadir elementler alanlarında yatırım işbirliği ele alınmıştır. Çin tarafı, Kamboçya–Tayland barış sürecine destek verdiğini ve Myanmar krizinin çözümüne katkı sunmaya hazır olduğunu bildirmiştir.

Çin ile ASEAN arasında 2024 yılı itibarıyla ticaret hacmi 982,3 milyar dolara ulaşmış, bu rakam 2002 yılındaki anlaşmanın imzalanmasından bu yana yedi kat artış göstermiştir. Çin, ASEAN’ın son 16 yıldaki en büyük ticaret ortağı; ASEAN da Çin’in son beş yıldaki en büyük ticaret ortağı olmuştur.

ASEAN–Yeni Zelanda 50. Yıl Dönümü Zirvesi

ASEAN–Yeni Zelanda 50. Yıl Dönümü Zirvesi, 28 Ekim 2025 tarihinde Kuala Lumpur’da düzenlenmiştir. Toplantıya Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim ile Yeni Zelanda Başbakanı Christopher Luxon başkanlık etmiştir. Zirve, ASEAN ile Yeni Zelanda arasındaki diyalog ilişkilerinin 50. yılını simgeleyen anma niteliğindedir.

Christopher Luxon, açılışta yaptığı konuşmada, Yeni Zelanda’nın refahı, güvenliği ve gelecekteki büyümesinin ASEAN üyesi ülkelerle yakından bağlantılı olduğunu ifade etmiştir. Luxon, iki tarafın “bölgesel ve küresel düzeni şekillendirme kapasitesine sahip” olduğunu söylemiş, işbirliğinin sadece ekonomik değil, stratejik bir öneme de sahip olduğunu belirtmiştir.

Zirvede, Yeni Zelanda ile ASEAN arasında ticaret, ulaşım ve yatırım alanlarını kapsayan yeni anlaşmalar gündeme gelmiştir. Luxon, tarafların mevcut iki serbest ticaret anlaşmasının yanı sıra “bölgesel hava hizmetleri anlaşması” imzalayacağını duyurmuştur. Ayrıca, ASEAN ile Yeni Zelanda arasındaki iki yönlü ticaret hacminin yıllık 30 milyar dolar seviyesine ulaştığı belirtilmiştir.

Yeni anlaşmayla tarafların her iki yılda bir liderler düzeyinde toplanması ve fikir alışverişinde bulunması kararlaştırılmıştır. Luxon, bu yeni düzenlemenin “değişim ve kalkınmayı yönlendirecek düzenli bir diyalog mekanizması oluşturacağını” belirtmiştir. ASEAN ve Yeni Zelanda arasında bu zirvede “Kapsamlı Stratejik Ortaklık” (Comprehensive Strategic Partnership) ilişkisi resmen teyit edilmiştir.

Malezya Başbakanı Enver İbrahim, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Kuala Lumpur ve Wellington arasında yapılan ikili görüşmede ticaretin yanı sıra yatırım, yenilenebilir enerji ve teknoloji alanlarında da işbirliği ele alındığını bildirmiştir. Ayrıca, iki ülkenin yıl sonuna kadar Malezya–Yeni Zelanda Serbest Ticaret Anlaşması’nı güncellemeyi hedeflediği belirtilmiştir.

Zirvede taraflar, kurallara dayalı uluslararası düzenin korunması, serbest ticaretin sürdürülmesi ve Hint-Pasifik bölgesinde istikrarın sağlanması yönündeki ortak taahhütlerini yinelemiştir. Christopher Luxon, konuşmasında “büyüklüğün hak belirlemediği, sözcüklerin silahlardan daha güçlü olduğu bir düzenin savunulması gerektiğini” söylemiştir.

ASEAN–BM ve Diğer İkili Görüşmeler

47.ASEAN Zirvesi kapsamında 15. ASEAN–Birleşmiş Milletler Zirvesi ve çok sayıda ikili görüşme gerçekleştirilmiştir. Bu oturumlar 27–28 Ekim 2025 tarihlerinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da düzenlenmiştir.

^{47. ASEAN Zirvesi, 28 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

ASEAN–Birleşmiş Milletler Zirvesi

ASEAN–BM Zirvesi, Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim ve BM Genel Sekreteri António Guterres’in eş başkanlığında yapılmıştır. Enver İbrahim, toplantıda ASEAN ile BM arasındaki ortaklığın “barış, refah ve sürdürülebilirlik” ilkeleri üzerine kurulu olduğunu belirtmiştir. Guterres, ASEAN’ın bölgesel krizlerde “yapıcı diplomasi” rolünü övdüğünü ifade etmiş, özellikle Myanmar ve Gazze’deki insani durumun ciddiyetine değinmiştir. Zirvede, iklim değişikliğiyle mücadele, afet riskinin azaltılması ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin uygulanması konularında işbirliği kararı alınmıştır.

Malezya–Kanada Görüşmesi

Malezya Başbakanı Enver İbrahim, 27 Ekim 2025 tarihinde Kanada Başbakanı Mark J. Carney ile ASEAN Zirvesi’nin oturum aralarında bir araya gelmiştir. Görüşmede taraflar, ekonomik ve stratejik işbirliğini genişletme konusunda mutabakata varmıştır. Anwar, Kanada’nın “ASEAN ile daha derin bir angajmana olan bağlılığının” memnuniyetle karşılandığını belirtmiştir. Görüşmede yeşil enerji, inovasyon ve eğitim alanlarında yeni fırsatlar ele alınmış, iki ülke “kapsayıcı ve sürdürülebilir büyüme” hedefleri çerçevesinde ekonomik bağları güçlendirme konusunda anlaşmıştır.

Kanada Başbakanı Carney, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı paylaşımda “ASEAN Zirvesi’nde bulunan Kanadalılar, sadece evde değil, dünyada da büyük şeyler inşa etmek istiyorlar” ifadesini kullanmıştır. Görüşme, Kanada’nın ASEAN ile ticaret, yatırım ve eğitim ilişkilerini geliştirmeyi hedefleyen kapsamlı işbirliği planına dahil edilmiştir.

Malezya–Güney Kore Görüşmesi

Aynı gün Enver İbrahim, Güney Kore Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung ile de Kuala Lumpur’da görüşmüştür. Görüşmede ticaret, yatırım, savunma, altyapı, akıllı şehir geliştirme, yapay zekâ ve dijital ekonomi alanlarında işbirliği konuları ele alınmıştır. Taraflar, iki ülke ilişkilerinin 65. yıl dönümünde “Stratejik Ortaklık” statüsünün derinleştirilmesi konusunda mutabakata varmıştır.

Lee Jae Myung, ASEAN ile Güney Kore arasında yıllık 300 milyar dolar ticaret hacmine ulaşmayı hedeflediklerini ve mevcut Serbest Ticaret Anlaşması’nın (FTA) güncellenmesi için müzakerelerin başlatılacağını açıklamıştır. Enver İbrahim, bu vizyonun bölgesel ekonomik bütünleşmeyi destekleyeceğini belirtmiştir. Güney Kore ile ASEAN arasında 2006’da mal ticareti, 2007’de hizmetler ve 2009’da yatırım anlaşmaları yürürlüğe girmiştir.

Avrupa Birliği ve Diğer Görüşmeler

ASEAN Zirvesi marjında Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, ASEAN liderleriyle bir araya gelmiştir. Görüşmede Avrupa Birliği ile ASEAN arasındaki “çok taraflılık, ticaret ve küresel yönetişim” konularında diyalogun sürdürülmesi kararlaştırılmıştır. Costa, Güney Çin Denizi’ndeki deniz güvenliği konusundaki hassasiyetleri dile getirmiş ve Gazze’de “uluslararası hukuk temelinde kalıcı barışın sağlanması” çağrısında bulunmuştur.

Ek olarak Malezya, Güney Afrika ve Brezilya liderleriyle de kısa süreli istişarelerde bulunmuştur. Bu temaslar, Doğu Asya Zirvesi çerçevesinde G20 ve BRICS ülkeleriyle yürütülen çok taraflı diplomasiye dahil edilmiştir.

Vietnam’ın Katılımı ve Faaliyetleri

Vietnam Başbakanı Pham Minh Chinh, 47. ASEAN Zirvesi ve ilgili toplantılara 26–28 Ekim 2025 tarihleri arasında Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da katılmıştır. Ziyaret, Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim’in resmi daveti üzerine gerçekleştirilmiştir.

Pham Minh Chinh ve beraberindeki heyet, üç gün süren zirve boyunca yaklaşık elli ayrı etkinliğe katılmıştır. Bu faaliyetler arasında ASEAN liderler toplantıları, ASEAN+3 (Çin, Japonya, Güney Kore) oturumları, Doğu Asya Zirvesi, ASEAN–BM Zirvesi ve ikili görüşmeler yer almıştır. Başbakan Chinh, ASEAN üyeleriyle olduğu kadar diyalog ortaklarıyla da çok sayıda temas gerçekleştirmiştir.

Vietnam heyeti, zirve boyunca ASEAN Topluluğu’nun dayanıklılığını, kapsayıcılığını ve sürdürülebilirliğini güçlendirmeye yönelik öneriler sunmuştur. Chinh, ASEAN’ın “birlik, esneklik, kapsayıcılık ve sürdürülebilir kalkınma” ilkeleri çerçevesinde gelişmesinin Vietnam’ın dış politikasının temel önceliklerinden biri olduğunu belirtmiştir. Vietnam tarafı, ASEAN’ın “merkezilik” rolünü korumasını ve bölgesel barış ile istikrarın sağlanmasında aktif bir diplomatik konumda kalmasını desteklemiştir.

Zirve sırasında Vietnam Başbakanı, bölgedeki çeşitli liderler ve uluslararası örgüt temsilcileriyle ikili görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmelerde taraflar, yeni kalkınma alanlarına yönelik işbirliği yönelimleri belirlemiş ve dijital ekonomi, enerji geçişi, savunma sanayi, tarım teknolojileri ve iklim dayanıklılığı gibi alanlarda işbirliği fırsatlarını değerlendirmiştir.

Vietnam heyeti, zirve kapsamında ondan fazla belgeye imza atmış ve ASEAN 2045 Vizyonu çerçevesinde bölgesel işbirliğini geliştirme taahhüdünü yinelemiştir. Bu belgeler arasında ticaretin kolaylaştırılması, dijital bağlantısallık, çevre koruma, afet riski yönetimi ve kadınların ekonomik güçlenmesi alanlarında ortak eylem planları yer almıştır.

Çin’in Zirvedeki Rolü ve Çok Taraflı Ticaret Vurgusu

Çin Başbakanı Li Qiang, 47. ASEAN Zirvesi ve ilişkili toplantılara katılmak üzere 26 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’a gelmiştir. Ziyareti öncesinde Singapur’da ülkenin geçici Cumhurbaşkanı Eddie Teo ile görüşen Li, Çin’in Singapur ve ASEAN ülkeleriyle “Çin–ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi 3.0” anlaşmasını başarıya ulaştırmak için çalışmaya hazır olduğunu belirtmiştir.

Li Qiang, ASEAN Zirvesi’ne katılımı öncesinde yaptığı açıklamada, Çin’in ASEAN ülkeleriyle “çok kutuplu, eşitlikçi ve kapsayıcı bir ekonomik küreselleşme” hedefini paylaştığını ifade etmiştir. Ayrıca Çin’in “çok taraflı mekanizmalar içinde yakın iletişim ve koordinasyonu sürdürmeye, serbest ticaretin korunmasına ve ortak kalkınmanın desteklenmesine” kararlı olduğunu vurgulamıştır.

Li Qiang, 28 Ekim 2025’te ASEAN–Çin Zirvesi sırasında “ACFTA 3.0” anlaşmasının imza töreninde Enver (Anwar) İbrahim ile birlikte yer almıştır. Tören sonrasında yaptığı açıklamada, “geliştirilmiş serbest ticaret anlaşmasının ikili ekonomik ve ticari işbirliğini genişleteceğini” belirtmiştir.

Zirve süresince Li, dijital ekonomi, yeşil kalkınma, yapay zekâ, enerji dönüşümü ve nadir elementler alanlarında ASEAN ülkeleriyle işbirliği potansiyelini vurgulamıştır. Çin Başbakanı, ASEAN ülkelerinin “ortak kalkınma için yeni nesil teknolojiler ve yeşil endüstrilerde işbirliğine yönelmesinin” önemine değinmiştir.

Çin tarafı ayrıca, bölgedeki diplomatik konulara ilişkin pozisyonunu da paylaşmıştır. Li Qiang, Malezya Başbakanı Enver İbrahim ile yaptığı ikili görüşmede, Çin’in Tayland–Kamboçya barış sürecine destek verdiğini ve Myanmar krizinin çözümüne katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtmiştir. Bu açıklama, Çin’in ASEAN bölgesinde “barışçıl arabuluculuk ve diyalog temelli diplomasiye” bağlılığını göstermiştir.

Çin, ASEAN Zirvesi boyunca “çok taraflı ticaret sisteminin korunması” çağrısında bulunmuş ve ekonomik korumacılığa karşı durduğunu yinelemiştir. Li Qiang, küresel ticaret gerilimlerinin arttığı bir dönemde “serbest ticaretin herkes için kazanım sağlayan bir düzen” olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca Çin’in, ASEAN ile birlikte Dünya Ticaret Örgütü’nün reform sürecine katkıda bulunmaya hazır olduğunu ifade etmiştir.

Çin’in ASEAN ile toplam ticaret hacmi 2024 yılı itibarıyla 982,3 milyar dolara ulaşmıştır. Bu rakam, 2002 yılında serbest ticaret bölgesi kurulmadan önceki seviyenin yedi katına denk gelmektedir. 2025 yılı itibarıyla Çin, ASEAN’ın 16 yıl üst üste en büyük ticaret ortağı; ASEAN ise Çin’in son beş yıldaki birinci ticaret ortağı konumunda olmuştur.

Japonya’nın Yeni Başbakanının Görüşmeleri

Japonya Başbakanı Sanae Takaichi, 47. ASEAN Zirvesi kapsamında görevdeki ilk uluslararası ziyaretini gerçekleştirmiştir. Zirveye Japonya adına katılan Takaichi, ASEAN+3 ve Doğu Asya Zirveleri’nde yer almıştır.

Japonya heyeti, Kuala Lumpur’daki toplantılarda Güneydoğu Asya ülkeleriyle güvenlik, ekonomi, enerji ve altyapı alanlarında işbirliğini derinleştirme kararlılığını vurgulamıştır. Takaichi, ASEAN ile Japonya arasındaki ilişkilerin “serbest ve açık bir Hint–Pasifik bölgesi” vizyonu doğrultusunda geliştirileceğini belirtmiştir.

Zirve sırasında Japonya, Güneydoğu Asya’da deniz güvenliğinin ve seyrüsefer serbestisinin korunmasına yönelik destek mesajı vermiştir. Takaichi, Güney Çin Denizi’ndeki anlaşmazlıklarda “uluslararası hukuka dayalı barışçıl çözüm” çağrısında bulunmuş; ASEAN’ın bölgesel istikrarın temel taşı olduğunu ifade etmiştir.

Japonya Dışişleri Bakanı Toshimitsu Motegi, ASEAN+3 Zirvesi’nde yaptığı konuşmada, gıda güvenliği, iklim değişikliğiyle mücadele ve mali istikrar alanlarında ASEAN ülkeleriyle ortak programların geliştirilmesi gerektiğini dile getirmiştir. Motegi, Japonya’nın “Asya’nın güvenilir kalkınma ortağı” olma hedefini yinelemiştir.

Japonya’nın ASEAN’daki ikili temasları arasında Filipinler ve Malezya liderleriyle yapılan görüşmeler öne çıkmıştır. Bu görüşmelerde savunma işbirliği, dijital altyapı, enerji geçişi ve bölgesel tedarik zincirlerinin çeşitlendirilmesi konuları ele alınmıştır. Japonya tarafı, 2024 yılında yenilenen Japonya–Filipinler Güvenlik İşbirliği Mutabakatı çerçevesinde ASEAN ülkeleriyle benzer anlaşmaların genişletileceğini bildirmiştir.

Ayrıca Japonya, ASEAN ülkelerinde iklim finansmanı ve sürdürülebilir enerji yatırımlarını artırmayı planladığını açıklamıştır. Takaichi, “yeşil enerjiye geçişin hem ekonomik hem stratejik bir zorunluluk haline geldiğini” vurgulamış ve Japonya’nın Asya Sıfır Emisyon Topluluğu (AZEC) girişimine verdiği desteği yinelemiştir.

ABD’nin Katılımı ve Diplomatik Girişimleri

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, 47. ASEAN Zirvesi’ne katılmak üzere 26 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’a gelmiştir. Bu ziyaret, Trump’ın göreve yeniden başlamasından sonraki ilk Asya turunun bir parçası olmuştur. Beş günlük ziyaretin kapsamı Malezya, Japonya, Güney Kore ve Çin’i içermiştir.

Trump, Kuala Lumpur’a varışının ardından Malezya Başbakanı Enver (Anwar) İbrahim tarafından resmi törenle karşılanmıştır. Aynı gün içerisinde Tayland Başbakanı Anutin Charnvirakul ve Kamboçya Başbakanı Hun Manet’in katılımıyla gerçekleştirilen “Kuala Lumpur Barış Anlaşması” imza törenine iştirak etmiştir. Trump, bu anlaşmayı “ASEAN diplomasisinin başarısı ve bölgesel barış için dönüm noktası” olarak nitelendirmiştir.

Zirve süresince ABD Başkanı, Güneydoğu Asya ülkeleriyle “karşılıklı saygıya dayalı, ekonomik büyümeyi teşvik eden ve güvenlik işbirliğini güçlendiren” ilişkiler kurma yönündeki politikasını açıklamıştır. ASEAN–ABD oturumlarında Washington yönetimi ile ASEAN arasında stratejik işbirliğini pekiştiren “Kapsamlı Stratejik Ortaklık” statüsü yeniden teyit edilmiştir.

Trump, toplantılarda ABD’nin Hint–Pasifik bölgesinde “özgür ve açık deniz yollarının korunmasına, tedarik zincirlerinin güvence altına alınmasına ve ekonomik korumacılıkla mücadeleye” öncelik verdiğini belirtmiştir. Ayrıca ASEAN ülkelerine yönelik “adil ve karşılıklı yarar sağlayan ticaret anlaşmaları” önerisinde bulunmuştur.

ABD Başkanı’nın Kuala Lumpur’daki temasları sırasında bölgesel güvenlik ve enerji işbirliği konuları ele alınmıştır. ABD ile Tayland arasında kritik minerallerin çıkarımı ve tedarik zinciri alanında, ABD ile Kamboçya arasında ise ikili ticaret işbirliği anlaşmaları imzalanmıştır. Bu anlaşmalar, Trump yönetiminin Asya’daki ekonomik angajmanını genişletme hedefiyle ilişkilendirilmiştir.

47.ASEAN Zirvesi kapsamında Trump, Gazze’deki çatışmalara ilişkin “20 Maddelik Barış Planı”nı ASEAN liderlerine sunmuştur. Bu plan, ateşkes, insani yardım erişimi, bölgesel istişare mekanizması ve yeniden inşa desteğini içeren bir çerçeve olarak sunulmuştur. ASEAN ülkeleri planı desteklemiş ve ortak bildiride “adil ve kalıcı barış” vurgusu yapmıştır.

Trump ayrıca Çin Başbakanı Li Qiang, Güney Kore Cumhurbaşkanı Lee Jae Myung ve Japonya Başbakanı Sanae Takaichi ile kısa süreli görüşmeler gerçekleştirmiştir. Bu görüşmelerde Hint–Pasifik güvenliği, ticaret dengeleri ve Kuzey Kore’nin balistik füze faaliyetleri konuları gündeme gelmiştir. 

Kapanış Töreni ve Başkanlığın Devri

47.ASEAN Zirvesi’nin kapanış oturumu ve resmi kapanış töreni 28 Ekim 2025 tarihinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da gerçekleştirilmiştir. Törene ASEAN üyesi devletlerin ve diyalog ortaklarının liderleri katılmıştır. Toplantıya Malezya Başbakanı ve 2025 ASEAN Dönem Başkanı Enver (Anwar) İbrahim başkanlık etmiştir.

^{47. ASEAN Zirvesi kapanış seremonisi, 28 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Enver İbrahim, kapanış konuşmasında ASEAN’ın 2025 yılı boyunca yürüttüğü çalışmaların “bölgesel barış, dayanıklılık ve sürdürülebilir kalkınma” hedefleri doğrultusunda ilerlediğini belirtmiştir. Konuşmasında ASEAN’ın merkeziliğinin altını çizen İbrahim, “Zirvede Çin ve ABD liderlerinin ardışık katılımları, ASEAN’ın dostluk, denge ve kararlılık anlayışını yansıtmaktadır” ifadelerini kullanmıştır.

Malezya Başbakanı, zirve sürecinde 70’e yakın belge ve anlaşmanın imzalandığını, bunların dijital ekonomi, yeşil kalkınma, enerji geçişi, deniz güvenliği ve insanî işbirliği gibi alanları kapsadığını açıklamıştır. Ayrıca ASEAN–Çin Serbest Ticaret Bölgesi 3.0 anlaşmasının, bölgesel ekonomik entegrasyon açısından “önemli bir dönüm noktası” olduğunu belirtmiştir.

Enver İbrahim, ASEAN’ın 2025 dönem başkanlığı boyunca 300’den fazla üst düzey toplantı, forum ve teknik oturum düzenlendiğini, bunların “Kapsayıcılık ve Sürdürülebilirlik” teması çerçevesinde gerçekleştirildiğini hatırlatmıştır. Kapanış konuşmasında “sabır, birlik, ilerleme ve istikrar” kavramlarını vurgulayarak, “ASEAN’ın barışçıl çözümler ve işbirliği yoluyla bölgeyi daha müreffeh kılacağına” inancını dile getirmiştir.

Törende ASEAN Dönem Başkanlığı, 2026 yılı için Filipinler Cumhurbaşkanı Ferdinand Marcos Jr.’a devredilmiştir. Marcos, yaptığı kısa konuşmada, ASEAN’ın merkeziliğini koruyarak “diyalog, dayanışma ve kapsayıcı büyüme” ilkelerine bağlı kalacaklarını ifade etmiştir.

Kapanış oturumunda ayrıca, ASEAN Genel Sekreteri Kao Kim Hourn tarafından 2025 yılı dönem raporu sunulmuştur. Raporda ASEAN’ın yıl boyunca yürüttüğü diplomatik faaliyetlerin sonuçları, ekonomik göstergelerdeki ilerleme ve bölgesel dayanıklılık stratejileri özetlenmiştir.

Zirve, ASEAN liderlerinin toplu aile fotoğrafı çekimiyle sona ermiş ve ardından Kuala Lumpur Kongre Merkezi’nde yapılan basın toplantısıyla resmen kapanmıştır. Basın toplantısında Malezya Başbakanı Enver İbrahim, “ASEAN’ın en barışçıl bölge olarak kalmayı başardığını” ve “diplomasinin bölgesel kimliğin temeli olmaya devam edeceğini” söylemiştir.

Zirvenin Çıktıları ve Belgeler

47.ASEAN Zirvesi ve ilgili toplantılar sonucunda toplamda 70’e yakın belge, anlaşma ve ortak bildiri imzalanmıştır. Bu belgeler, ekonomik entegrasyon, ticaret, çevre, denizcilik, dijital dönüşüm, güvenlik, insani yardım ve diplomasi alanlarında çeşitli başlıkları kapsamıştır.

ASEAN–Çin Serbest Ticaret Bölgesi (ACFTA 3.0) Protokolü: Zirvenin en önemli ekonomik çıktılarından biri olan “ASEAN–Çin Serbest Ticaret Bölgesi 3.0 Protokolü”, 28 Ekim 2025’te Kuala Lumpur’da imzalanmıştır. Protokol, dijital ekonomi, yeşil kalkınma, tedarik zinciri bağlantısallığı ve küçük–orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi gibi yeni işbirliği alanlarını kapsamıştır.

^{47. ASEAN Zirvesi, 28 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Doğu Timor’un ASEAN’a Katılım Bildirgesi: Doğu Timor’un ASEAN’a 11. üye olarak kabul edilmesi, zirvenin açılışında imzalanan “Doğu Timor’un ASEAN’a Katılım Bildirgesi” ile resmileştirilmiştir. Bu belge, ülkenin ASEAN’ın tüm organlarına tam katılımını ve ASEAN Şartı’na bağlılığını güvence altına almıştır.

Tayland–Kamboçya “Kuala Lumpur Barış Anlaşması”: Zirvede imzalanan bu anlaşma, ASEAN’ın arabuluculuğunda yürütülen barış diplomasisinin sonucu olmuştur. Anlaşma, iki ülke arasında sınırdaki çatışmaların durdurulmasını, ağır silahların çekilmesini ve bağımsız gözlemciler tarafından izleme mekanizmasının oluşturulmasını öngörmüştür.

ASEAN–Hindistan 2026 Denizcilik İşbirliği Yılı Bildirgesi: ASEAN ile Hindistan arasında 2026 yılının “İkili Denizcilik İşbirliği Yılı” ilan edilmesine ilişkin ortak bildiri kabul edilmiştir. Bildiride deniz güvenliği, afet yardımı, mavi ekonomi ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi konularında işbirliği taahhüt edilmiştir.

ASEAN–Yeni Zelanda Kapsamlı Stratejik Ortaklık Bildirisi: ASEAN ile Yeni Zelanda arasında ilişkilerin 50. yılı vesilesiyle yayımlanan ortak bildiride, “Kapsamlı Stratejik Ortaklık” (Comprehensive Strategic Partnership) ilişkisi yeniden teyit edilmiştir. Bildiri, kurallara dayalı uluslararası düzenin korunması, serbest ticaretin sürdürülmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi konularında taahhütler içermiştir.

Doğu Asya Zirvesi Ortak Bildirisi (EAS Joint Statement): 20. Doğu Asya Zirvesi sonunda yayımlanan ortak bildiride, “katılım, diyalog ve çok taraflılık” ilkeleri vurgulanmış; Myanmar, Gazze, Ukrayna ve Kuzey Kore konularında diplomatik çözümlerin desteklenmesi çağrısı yapılmıştır. Bildiride, uluslararası hukuk temelinde barışçıl çözüm arayışlarının sürdürülmesi gerektiği ifade edilmiştir.

ASEAN–Birleşmiş Milletler Ortak Deklarasyonu: ASEAN ve BM arasında yayımlanan bu belge, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’ne uyumlu olarak barış, çevre koruma, afet yönetimi ve insani yardımların güçlendirilmesini hedeflemiştir. BM Genel Sekreteri António Guterres ve Enver İbrahim, deklarasyona ortak imza atmıştır.

ASEAN–ABD Ortak Açıklaması (Gazze Barış Planı): ASEAN ülkeleri, ABD Başkanı Donald Trump’ın sunduğu 20 maddelik Gazze Barış Planı’nı destekleyen ortak açıklamayı kabul etmiştir. Bildiri, “adil, kalıcı ve uluslararası hukuka dayalı bir barışın tesisine yönelik desteği” vurgulamıştır.

Bu belgelerin yanı sıra dijital dönüşüm, yapay zekâ, enerji işbirliği, yeşil finansman, iklim değişikliğiyle mücadele, sınır aşan suçlarla mücadele ve göç yönetimi konularında teknik mutabakat zaptları da imzalanmıştır.