9M730 Burevestnik (Rusça: Буревестник, anlamı “fırtına kuşu”, NATO rapor adı: SSC-X-9 Skyfall), Rusya Federasyonu tarafından geliştirilen, nükleer tahrikli ve termonükleer başlık taşıyabilen bir seyir füzesidir. Füze, yakıt kapasitesiyle sınırlı olmayan menzili sebebiyle “etkin olarak sınırsız menzile sahip” olarak tanımlanmaktadır. Proje, Rusya Silahlı Kuvvetleri için geliştirilmektedir ve halen test aşamasındadır.

Test Kayıtları ve Operasyonel Durumu

Füzenin geliştirme süreci 2000’li yılların başında başlamıştır. Yekaterinburg merkezli NPO Novator tasarım bürosu Aralık 2001’de projeye girişmiş, ancak kamuya ilk kez Mart 2018’de tanıtılmıştır. Geliştirici kuruluş olarak Rusya Deneysel Fizik Araştırma Enstitüsü (Sarov) ve imalatçı firma olarak NPO Novator gösterilmektedir. Resmi olmayan kaynaklara göre Rusya bu füzeyi 2027’den önce envantere sokmayı planlamamaktadır. Projenin finansmanı büyük ölçüde devlet nükleer ajansı Rosatom aracılığıyla yürütülmektedir. Rosatom, füzenin mini nükleer güç ünitesi ve yakıt teknolojilerinin geliştirilmesinden sorumludur.

Burevestnik’in test geçmişi zorluklarla doludur. Batılı istihbarat kaynaklarına göre proje 2016’da Kapustin Yar’da (KZ-30) tespit edilmiş, 2016–2019 döneminde en az 13 test lansmanı yapılmıştır. Bu testlerin çoğunda başarısızlık yaşanmıştır. Bir ABD savunma grubu (NTI) raporuna göre bu 13 uçuşun ancak ikisi kısmi başarı elde etmiş, geri kalan 11’i kısa süre sonra infilak veya kontrol kaybıyla sonlanmıştır. Örneğin Kasım 2017’de Yeni Zemlya’daki Pan’kovo test sahasında yapılan bir deneme 2 dakikadan kısa uçuşun ardından 35 km açıkta Barents Denizi’ne düşmüştür.

Yine 8 Ağustos 2019’da Severodvinsk yakınlarındaki Nyonoksa deniz test sahasında gerçekleştirilen bir “izotop güç kaynağı” deneyi patlayarak 5 bilim insanının ölümüne ve kısa süreli radyoaktif salınıma yol açmıştır. Rosatom, bu kazanın Burevestnik’in nükleer güç ünitesine ait bir testle bağlantılı olduğunu doğrulamıştır. ABD’li araştırmacılar da bu test sürecinin “onlarca deneme” içerdiğini, ancak yalnızca bir-iki uçuşun başarılı sayılabileceğini bildirmiştir.

En son testler, Ekim 2025’te duyurulmuştur. Genelkurmay Başkanı Gerasimov, 21 Ekim 2025 tarihli bir denemede füzenin nükleer güçle yaklaşık 15 saat havada kaldığını ve 14.000 km uçtuğunu açıklamıştır. Rus lider Putin de bu testin “nihai başarılı test” olduğunu belirterek füzenin altyapısının hazırlanmasını emretmiştir. Ancak bu rakamlar henüz bağımsız kaynaklarca doğrulanmamıştır. Nitekim Batılı uzmanlar, Burevestnik’in stratejik değerini sorgulayarak, uzun menzil savlarının abartılı olabileceğini vurgulamaktadır.

^{2018 yılında deneme fırlatılışı yapılan 9M730 Burevestnik füzesinden bir görüntü (Youtube)}

Üretici Firmalar ve Geliştirme Süreci

Burevestnik’in tasarımcısı NPO Novator (Yekaterinburg, Almaz-Antey şirketler grubu alt birimi) olarak geçer. Novator, uzun menzilli füze sistemleri ve savunma teknolojileri geliştiren bir bürodur. Projenin nükleer tahrik sisteminin geliştirilmesinde ise devlet nükleer ajansı Rosatom ana aktördür. Rosatom, füzenin mini nükleer reaktörünü ve güç ünitesini geliştirmektedir, bu da çalışırken kokpitten radyoaktif gaz salabilen açık bir çevrim reaktörüdür.

Geliştirme sürecinde bazı Rus kaynaklara göre NPO Novator’un mühendisleri, testleri çok erken gerçekleştirme emrine etmemiş, projenin “hazır olmadığı” uyarılarında bulunmuştur. Ancak siyasi kararlarla testlere devam edilmiş ve bir dizi deneysel prototip (bazıları Petrel kod adıyla) üretilip denenmiştir. Günümüzde füze henüz aktif hizmete girmemiştir ve yaygın görüşe göre Rus ordusunda 2027’den önce konuşlandırılması beklenmemektedir.

Tasarım ve Teknik Özellikler

Burevestnik, klasik seyir füzelerinden farklı olarak bir nükleer reaktörle çalışan motorla donatılmıştır. Fırlatma, eğimli bir rampadan ayrılabilir katı yakıtlı roket iticisiyle başlar, ardından küçük ölçekli nükleer güç ünitesi devreye girer. Füze subsonik hızda uçar ve teorik olarak binlerce kilometrelik menzile sahiptir.

Füzenin uzunluğu fırlatma sırasında 12 metre, uçuş sırasında 9 metre civarındadır. Gövde ön kısmı 1×1,5 metre eliptik biçimindedir. Kanatlar gövdenin üst kısmına monte edilmiştir. Kütlesi, benzer sınıftaki Kh-101 seyir füzesinin birkaç katıdır, bu nedenle stratejik bombardıman uçaklarıyla taşınması öngörülmemektedir. Menzil tahminleri 10.000–20.000 kilometre aralığındadır, alçak irtifada (yaklaşık 50–100 metre) uçabilmesi, radar tespitini güçleştirir.

Motor yapısına ilişkin farklı değerlendirmeler bulunmaktadır. bazı kaynaklar nükleer termal itkiyle çalışan ramjet motoruna, bazıları ise turbojet benzeri bir sisteme işaret etmektedir. Sistemin nükleer reaktörü, atmosferik havayı doğrudan ısıtarak itki üretir, bu da radyolojik kirlenme riskini beraberinde getirir.

^{9M730 Burevestnik Füzesi Fırlatılma Görüntüsü (Anadolu Ajansı)}

Uydu Görüntüleriyle Doğrulanan Tesis Yerleri

Uydu görüntüleri, Burevestnik’in test ve muhtemel konuşlandırma sahaları hakkında önemli ipuçları vermektedir. Bunlar arasında en dikkat çekeni Vologda-20 (Çyobsara) tesisidir. Moskova’nın yaklaşık 475 km kuzeyindeki tesis, beş nükleer başlık deposu ile dokuz yatay füze rampasına sahip büyük bir altyapı içerir. İki bağımsız uzman, Planet Labs uydularıyla Temmuz 2025’te çekilen fotoğraflarda Vologda-20 etrafında dokuz fırlatma rampası inşaatı tespit etmiş, bu tesisin, 9M730’un konuşlandırma üssü olabileceğini belirtmiştir.

Türkiye basınında da Reuters kaynaklı haberlerle Vologda tesisinin Burevestnik fırlatma yeri olabileceği öne sürülmüştür. Burevestnik’in test fırlatmaları için ise Pan’kovo (Yeni Zemlya, Rusya) ve Nyonoksa (Severodvinsk yakınları) bölgesi öne çıkmaktadır. Pan’kovo’daki raylı fırlatma barınağının varlığı, uydudan çekilen görüntülerle doğrulanmıştır. Bu nokta aynı zamanda Kasım 2017’de yaşanan ilk denemede kullanılan yerdir.

Nyonoksa deniz testi sahasında ise Mayıs 2019’da Airbus uydularıyla çekilen fotoğraflarda benzer bir raylı barınak tespit edilmiştir. 9 Ağustos 2019 kazası da bu sahada gerçekleşmiştir. Rosatom olayla bağlantılı radyoaktif salınımı doğrulamış, sekiz Ağustos akşamı yapılan bir kazada beş mühendisin hayatını kaybettiğini açıklamıştır.

Uluslararası Reaksiyon

9M730 Burevestnik füzesinin yeniden gündeme gelmesinin nedeni, Rusya'nın Ekim 2025'te gerçekleştirdiğini duyurduğu uzun menzilli ve nükleer tahrikli test uçuşudur. Füzenin 14.000 kilometrelik mesafeyi 15 saat boyunca kesintisiz katettiği yönündeki iddiası, Moskova'nın stratejik caydırıcılığını güçlendirme yönünde attığı adımların bir parçası olarak yorumlanmıştır.

Testin zamanlaması, Ukrayna’daki savaşın sürmesi, NATO’nun aynı dönemde yürüttüğü nükleer caydırıcılık tatbikatı “Steadfast Noon” ile çakışması ve ABD’nin yeni yaptırımlar açıklamasıyla birleşince, Avrupa’da güvenlik dengelerini sarsan yeni bir kriz başlığı haline gelmiştir. Özellikle Almanya ve Norveç gibi ülkeler, bu tür bir silahın nükleer yayılma rejimine doğrudan tehdit oluşturduğunu belirtmiş, Avrupa Birliği ise Rusya'nın füze denemelerinin bölgesel istikrarı ciddi biçimde zedelediği yönünde açıklamalarda bulunmuştur.