Afet Ilgaz, Türk edebiyatının önemli romancı ve hikâyecilerinden, öğretmen ve yayıncıdır. Çanakkale'de doğup İstanbul'da eğitimini tamamlayan yazar, edebiyat kariyerine 17 yaşında Dünya gazetesinde başlamış ve yaşamı boyunca 30'a yakın esere imza atmıştır.
Erken Yaşamı ve Eğitimi
Afet Ilgaz (asıl adı Afet Muhteremoğlu), 2 Ocak 1937 tarihinde Çanakkale'nin Ezine ilçesinde, öğretmen Zekeriya Muhteremoğlu ve Ayşe Muhteremoğlu'nun çocuğu olarak dünyaya geldi. Babasının mesleği nedeniyle ilk yıllarında Kars, Iğdır ve Ankara gibi şehirlerde yaşamış, ancak beş yaşındayken ailesiyle birlikte İstanbul'a yerleşerek ilk öğrenimini burada tamamlamıştır.
Eğitim hayatında öncelikle 1954 yılında Çapa İlköğretmen Okulu'ndan mezun oldu, ardından 1956 yılında Çapa Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nü bitirdi. İlerleyen yıllarda İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe ve Klasik Filoloji bölümlerinde yükseköğrenimine devam etti, ancak bu bölümleri tamamlamadı. Üniversite eğitiminden sonra profesyonel hayatına İzmit'te başladığı Türkçe öğretmenliği göreviyle adım attı, bu görevi İstanbul Kasımpaşa Lisesi'ndeyken yarıda bırakarak bir süre yaşadığı İtalya'ya gitti. İtalya anılarını 1962 yılında yayımlanan "İtalya Mektupları" adlı eserinde toplayan yazar, Türkiye'ye dönüşünün ardından bir dönem kendine ait bir anaokulunda öğretmenlik ve yöneticilik yaptı.【1】
Bir Arayış İnsanı : Afet Ilgaz (Anadolu Ajansı)
Edebiyat Kariyerine Başlangıcı ve Fikri Duruşu
Afet Ilgaz, henüz 17 yaşındayken Dünya gazetesinde yazmaya başlayarak edebiyat dünyasına adım attı. Sanat hayatına İstanbul dergisinde yayımlanan öyküleriyle başlayan yazarın ilk öyküsü 1955 yılında "Yücel" adlı dergide okuyucuyla buluştu.【2】 Eserlerinde hem kentli hem de kırsal yaşamdan kesitlere yer vererek, bireylerin çevreleriyle yaşadığı uyumsuzluktan kaynaklanan toplumsal sorunları işledi. Hayatı boyunca 30'a yakın eser kaleme alan Ilgaz'ın kitapları, Türkiye'nin fikir mücadeleleri ortamında halkın yönünü ve duygularını anlamak açısından önem taşıdı.
Fikri duruşunda ve yazılarında daima "millî" tavırdan taviz vermemesiyle tanınan yazar, 1990'lı yıllarda tasavvuf alanıyla ilgilenmeye başladı ve bu kişisel dönüşüm sonucunda yazılarını yoğunlukla İslami dergilerde yayımladı. Yazar, bir yazısında Seyyid Ahmet Arvasi'nin eserleriyle hayatının değiştiğini belirterek, millî anlayışı savunan siyasal hareketlere destek verdi ve bu kapsamda 1999 Nisan seçimlerinde Fazilet Partisi'nden İstanbul Belediyesi Meclis Üyeliği'ne seçildi.【3】 Köşe yazıları ise Yeni Şafak, Yeni Çağ ve Milli Gazete gibi yayın organlarında, ayrıca İstanbul, Varlık, Türk Dili, Yeditepe, Gelecek, Yansıma ve Sanat ve Toplum dergilerinde okuyucuyla buluştu.
Afet Ilgaz Hakkında (Anadolu Ajansı)
Yayıncılık ve Özel Yaşamı
Afet Ilgaz, yazarlığının yanı sıra yayıncılık alanında da yer aldı; ilk olarak kendi ilk soyadını taşıyan Muhteremoğlu Kitabevi'ni kurdu. 1968 yılında şair ve yazar Rıfat Ilgaz ile evlenen yazar, bu tarihten itibaren eserlerinde Afet Ilgaz imzasını kullandı. Aynı yıl eşi Rıfat Ilgaz ile birlikte Sınıf Yayınları'nı da kurarak yayın hayatına katkıda bulundu. Aile yaşamında, yazarın ilk evliliğinden Haluk ve Uğur Çırakman adında iki oğlu ve Rıfat Ilgaz ile olan evliliğinden ise Defne Ilgaz adında bir kızı bulunmaktadır.【4】 Yazma eylemini "deruni bir şölen" olarak ifade eden Ilgaz, yazarlığın yanı sıra İtalyancadan çeviriler de yapmış ve bu çevirilerden oluşan "En Güzel İtalyan Hikayeleri" adlı bir kitabı da yayımlamıştır.
Edebi Eserleri ve Temaları
Afet Ilgaz'ın edebi üretimi hikâye, roman, çocuk romanı ve deneme gibi çeşitli türlerde otuzdan fazla eseri kapsar. İlk romanı olan "Eşiktekiler" 1960 yılında yayımlanmış, bu eserde orta halli aile içi olayları ve farklı toplum katmanlarının sorunları işlenmiştir. Romanlarında özellikle kadınların günlük hayattaki mücadelelerini ön plana çıkarmış; örneğin "Bir Feministin Doğruya Yakın Portresi" (1988) kitabında çağdaş bir kadının evlilik ve annelik hakkındaki düşüncelerini, "Sendika" (1987) romanında ise Türkiye'de sendikanın ilk kez kurulduğu özel bir okulda çalışan ve çocuklarına bakan yalnız bir kadının öyküsünü anlatmıştır 【5】
Hikâye kitapları arasında "Bedriye" (1963), "Başörtülüler" (1964), "Toprak" (1968) ve "Toprak İnsanları" (1972) gibi eserler bulunur. Çocuk edebiyatı türündeki eserlerinden "Çocuklar da Savaştı" (1979) romanı ise, Millî Mücadele döneminin zorlu koşulları altında hayatta kalma mücadelesi veren çocukların dramını konu edinir. Bu eser, savaş ortamının yıkıcılığını ve getirdiği hastalık ve ölümleri gerçekçi bir bakış açısıyla gösterirken, aynı zamanda çocuklara vatan sevgisi, millî bilinç, birlik, beraberlik, aile sevgisi ve paylaşım gibi temel değerleri aşılamayı amaçlamıştır. Yazar, çocuk edebiyatı eserinde sade, akıcı ve etkileyici bir dil kullanmıştır. Gazete yazılarından oluşan denemeleri ise "İbnü'l-Vakt" (2000) ve "Ateş Denizinde Yol Alan Gemi" (2002) başlıkları altında toplanmıştır.【6】
Eserlerinin Uyarlamaları ve Ödülleri
Afet Ilgaz'ın edebi çalışmaları çeşitli ödüllere layık görülmüştür ve farklı mecralara uyarlanmıştır. İlk romanı olan "Eşiktekiler" (1960), Yeni İstanbul Gazetesi ile Türk Dil Kurumu (TDK)'nun ortaklaşa düzenlediği Törehan Sanat Ödülü'ne layık görüldü. Hikâye kitabı "Başörtülüler" (1964) ile 1965 yılında TDK Hikâye Ödülü'nü kazanmıştır. Ayrıca "Yol" romanı (1993) 1993 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından "Yılın Romanı" seçilmiştir. Yazarın eserleri uluslararası alanda da ilgi görmüş; Bulgarca, Çekçe, Slovakça ve Almanca dillerine çevrilmiştir. Eserlerinden "Annem Annem" ve "Toprak İnsanları" TRT'de televizyon dizisi olarak izleyiciyle buluşmuş, yine "Annem Annem" eserinin yanı sıra "Çocuklar da Savaştı" ve "Filiz Büyüyor" kitapları 1987-1988 yılları arasında TRT radyolarında radyo oyunu olarak yayınlanmıştır. Ilgaz, aynı zamanda Kanal 7'de çeşitli programlara da imza atmıştır.【7】
Ölümü
Afet Ilgaz, 16 Ocak 2015 Cuma günü 78 yaşında iken İstanbul'da hayatını kaybetmiştir. Cenazesi, 18 Ocak Pazar günü İstanbul Kocamustafapaşa Sümbül Efendi Camisi'nde kılınan öğle ve cenaze namazlarının ardından Yedikule Mezarlığı'nda toprağa verilmiştir.【8】
