Akıllı Şehir, bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) yenilikçi ve entegre biçimde kullanıldığı, vatandaşların yaşam kalitesini artırmayı ve kamu hizmetlerinin etkinliğini yükseltmeyi hedefleyen, katılımcı ve sürdürülebilir bir kent yönetimi anlayışıdır. Bu yaklaşım yalnızca teknolojik dönüşümle sınırlı olmayıp; sosyal, çevresel, ekonomik ve yönetsel boyutları da içeren çok disiplinli bir dönüşümü ifade eder. Akıllı Şehir; fiziksel altyapıdan dijital sistemlere, insan sermayesinden yönetişim modellerine kadar kentin tüm bileşenlerinin birbiriyle etkileşimli, veri temelli ve çevik bir şekilde çalışmasını amaçlamaktadır.
Ulusal ve uluslararası belgelerde yer alan tanımlamalara göre, Akıllı Şehir kavramı; hızlı kentleşme, nüfus yoğunluğu ve artan tüketim ihtiyaçlarının çağın gereklerine uygun biçimde karşılanabilmesi için etkin bir yönetim yapısının kurulmasını zorunlu kılar. Bu çerçevede akıllı şehir; şehir yönetiminde kamu, özel sektör ve vatandaşlar arasında geniş kapsamlı iş birliklerini destekleyen, dijital altyapıyı toplumsal faydaya dönüştüren, sürdürülebilir kalkınmayı esas alan bir vizyonu temsil eder.
Yaklaşımın Temel Gerekçesi ve Amaçları
Küresel ölçekte rekabet edebilme ve kent sakinlerinin refahını sürdürülebilir şekilde sağlama zorunluluğu, şehirleri teknoloji temelli yenilikçi çözümler geliştirmeye yöneltmektedir. Ancak bu dönüşüm, yalnızca teknolojik yatırımları değil; aynı zamanda mevcut kent sistemlerinin bütüncül, sistematik ve iş birliğine dayalı biçimde yeniden kurgulanmasını da gerektirir. Geleneksel silo bazlı yönetim modelleri, bu karmaşıklıkla baş etmekte yetersiz kalmakta; şehirlerin daha çevik, esnek ve iş birliğine açık sistemlere ihtiyaç duymasına yol açmaktadır.
Akıllı Şehir yaklaşımı, işte bu gereksinimden doğan bütüncül bir çözüm modeli sunmaktadır. Şehirlerin mevcut ve gelecekteki sorunlarının ve beklentilerinin tüm kentsel mekânlara ve sistemlere yansıtılması, fiziksel, sosyal ve dijital planlamaların entegre edilmesi, sorunların çevik ve sürdürülebilir biçimde çözümlenmesi hedeflenmektedir. Aynı zamanda şehir içi organizasyonlar arasında etkileşim sağlayarak inovasyon ve bütünleşik hizmet üretimi teşvik edilmektedir.
Akıllı Şehirler Hakkında Bilgilendirici Video (cbsgovtr)
Normatif Temeller ve Uluslararası Yaklaşımlar
Avrupa Parlamentosu tarafından yapılan tanıma göre bir şehir, “akıllı” olarak nitelendirilebilmesi için aşağıdaki altı boyuttan en az birinde ya da birkaçında yenilikçi girişimlere sahip olmalıdır:
- Akıllı Yönetim (Smart Governance)
- Akıllı İnsanlar (Smart People)
- Akıllı Yaşam (Smart Living)
- Akıllı Ulaşım (Smart Mobility)
- Akıllı Ekonomi (Smart Economy)
- Akıllı Çevre (Smart Environment)
Türkiye'de Akıllı Şehir Uygulamaları
Türkiye’de akıllı şehir yaklaşımı henüz kurumsal bir olgunluk düzeyine erişmemiş olsa da, çeşitli büyükşehirlerde uygulamalar giderek yaygınlaşmaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kayseri, Trabzon ve Gaziantep gibi kentlerde ulaşım, altyapı, enerji yönetimi ve dijital kamu hizmetleri gibi alanlarda akıllı şehir yatırımları sürdürülmektedir. 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı bu alandaki yönetsel çerçeveyi oluşturmakta ve uygulayıcı aktörlere yol göstermektedir.
Akıllı Şehirlerin Sağladığı Katkılar
Akıllı şehir uygulamaları, doğal kaynakların daha verimli kullanılmasına, çevresel etkilerin azaltılmasına ve kentlerin karbon ayak izinin düşürülmesine katkı sağlar. Veriye dayalı karar alma süreçleri sayesinde kamu hizmetleri daha etkin hâle gelirken, vatandaş-mekanizmaları arasındaki etkileşim ve katılım düzeyi artar. Ayrıca altyapı ve ulaşım sistemlerinin dijitalleştirilmesi, hizmet sunumunda hız ve güvenlik kazandırır.
