Antiphellos Antik Kenti, günümüzde Antalya ilinin Kaş ilçesi sınırları içinde yer almakta olup Likya uygarlığına ait önemli liman kentlerinden biridir. Antik kaynaklara göre kent, başlangıçta Phellos’un limanı olarak gelişmiş, zamanla bağımsız bir yerleşime dönüşerek bölgesel düzeyde siyasi ve ekonomik önem kazanmıştır. Yunanca “taşlık ülke” anlamına gelen Phellos ismi, bölgenin kayalık coğrafi yapısıyla da örtüşmektedir. Kaş’ın erken dönemlerdeki adı ise “Vehinta” olarak geçmekte olup Likçe yazıtlar ve sikkeler bu ismi doğrulamaktadır.

^{Antiphellos Antik Kenti, Tiyatro (Pexels)}

Tarihî Süreç

Antiphellos’un yerleşim izleri M.Ö. 6. yüzyıla kadar uzanmakta olup erken dönemde Phellos’a bağlı bir liman yerleşimi işlevi görmüştür. Ancak Helenistik Dönem’de gelişimini hızlandırmış, Roma Dönemi’nde ise Likya bölgesinin lider kentlerinden biri haline gelmiştir. Plinius’un aktardığına göre, bölgede sünger ticareti yapılmakta ve Antiphellos süngerleri özellikle yumuşak yapılarıyla tanınmaktaydı. Likya Birliği içinde oy hakkına sahip bir şehir olarak yer almış, kültürel, sosyal ve ticari açıdan etkin bir yaşam sürdüğü yazıtlardan anlaşılmaktadır.

Arkeolojik Kalıntılar ve Mimari Yapılar

Tiyatro

Antiphellos Antik Tiyatrosu, denize hâkim bir yamaç üzerinde yer almakta olup Roma Dönemi'ne tarihlendirilmektedir. Tiyatro yaklaşık 26 oturma sırasına sahiptir; ancak sahne binası günümüze ulaşmamıştır. Oturma basamakları düzgün kesme taşlarla inşa edilmiştir. Yapı, diazomasızdır ve cavea kısmı oldukça iyi korunmuştur. Yaklaşık 4000 kişilik kapasite bazı kaynaklarda belirtilmiş olmakla birlikte, akademik kaynaklarda bu sayı kesin olarak verilmemiştir. Tiyatro, günümüzde kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmakta ve Kaş’ın merkezinde kolay erişilebilir bir konumda yer almaktadır.

Kaya Mezarları ve Lahitler

Antiphellos nekropol alanında çok sayıda kaya mezarı ve lahit tespit edilmiştir. 1842 yılına tarihlenen bir kaynakta 100’ün üzerinde mezarın varlığı belirtilmiştir; ancak günümüzde bunların önemli kısmı tahrip olmuştur. Mezarlar arasında lahitler, ev cepheli kaya mezarları, tapınak cepheli kaya oyma mezarları gibi çeşitler yer alır. Lahitler, yüksek kaideler üzerinde yer almakta ve genellikle sivri kemerli ya da alınlıklı kapaklarla örtülüdür. Antiphellos’taki mezarlar, Likya bölgesine özgü Atalar Kültü anlayışının yansımasıdır.

^{Aslan Başı Protomları (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Aslanlı Lahit

Kaş merkezinde yer alan bu lahit, kabartmalı bezemeleri ile Likya lahit mimarisinin önemli bir örneğini oluşturur. Aslan protomları ve yazıtlarla süslenen bu mezar, hem estetik hem de epigrafik açıdan dikkat çeker.

^{Aslanlı Lahit (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Dor Kaya Gömütü (Mezar I)

Akropolün kuzeybatısında yer alan bu mezar, tapınak cephesi mimarisi ile dikkat çeker. Dört köşesi pilasterlerle süslüdür, frizlerde halay çeken kadın figürleri yer almaktadır. Bitkisel motifli klineleri ve kapı detaylarıyla Likya’nın Helenistik dönem mimari özelliklerini taşır.

Ev Tipi Kaya Mezarları (Mezar II-IV)

Ahşap evlerin taş mimaride taklidi olarak tasarlanmış bu mezarlar, tek katlıdır. Özellikle kapı üstü hatılları ve alınlık süslemeleri dikkat çeker. İçlerinde kline tipi mezar sedirleri bulunmaktadır.

^{Antiphellos Mezarı (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur.)}

Kent Planlaması ve Ekonomi

Antiphellos, doğal limanı sayesinde deniz ticaretinde önemli bir konuma sahipti. Özellikle sünger ve kereste ticareti, kentin başlıca ekonomik kaynakları arasında yer almaktaydı. Tarımsal üretim de ikinci derecede önem taşımaktaydı. Agora, ticaretin merkezi işlevini görmüş, ayrıca kent dokusu içinde sur kalıntılarına da rastlanmaktadır.

Kentte bulunan yazıtlar, Likya dilinin uzun süre kullanıldığını ve kültürel sürekliliğin korunduğunu göstermektedir. Roma döneminde Latince ve Yunanca yazıtların artması, Antiphellos’un çok dilli yapısını ve kültürel etkileşim düzeyini ortaya koymaktadır.

Günümüzdeki Durumu ve Koruma

Antiphellos kalıntıları bugün Kaş merkezine entegre olmuş durumdadır. Antik tiyatro ziyarete açık olup, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yerel yönetimlerin iş birliğiyle yürütülen restorasyon ve tanıtım çalışmaları kapsamında korunmaktadır. Özellikle yaz aylarında çeşitli kültürel etkinlikler için kullanılması, antik kentin güncel işlevini desteklemektedir.