Ayvalı Barajı, Türkiye'nin Kahramanmaraş ilinde, Erkenez Çayı üzerinde yer alan çok amaçlı bir barajdır. Baraj, içme suyu temini, sulama ve taşkın kontrolü gibi sebeplerl inşa edilmiştir. Kahramanmaraş şehir merkezinin 23 km ötesine konumlanmış olup yapımı 1993-2007 yılları arasında tamamlanmıştır.
Ayvalı Barajı (DSİ Resmî X hesabı)
Yapısal Özellikler
Ayvalı Barajı, zonlu toprak dolgu (kil merkezli alüvyon dolgu) tipinde inşa edilmiştir.
Gövde hacmi: 6,6 hm³
Nehir kişilerinin temizliği: 76 metre
Normal su kotunda göl hacmi: 80 hm³
Normal su kotunda göl alanı: 3 km²
Bu özelliklerle baraj, Kahramanmaraş ilinin uzun vadeli su ihtiyacını karşılamaya yönelik önemli bir su yönetimi projesidir.
Kullanım Alanları
İçme Suyu Temini
Barajın en önemli işlevlerinden biri içme suyunu sağlanmasıdır. Ayvalı Barajı'ndan gelen suyun, Kahramanmaraş ilinin 2025 yılına kadar içme suyu ihtiyacını karşılayabileceği öngörülmüştür. Yıllık ortalama 52 hm³ içme suyu sağlanmaktadır.
Sulama
Baraj, 1680 hektarlık bir alanda sulama ihtiyacını karşılamaktadır. Tarımsal verimliliğin artırılması ve yerel ekonomiyi desteklemek için önemli bir kaynak konumundadır.
Taşkın Kontrolü
Erkenez Çayı'nın taşkın riski yüksek bir bölge olması nedeniyle baraj, 500 hektarlık bir alanı taşkından koruyabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu bölgedeki arazilerin ve yerleşim yerlerinin su baskınlarından zarar görmesi engellenmektedir.
Su Kalitesi ve Çevresel Etkiler
Barajın su kalitesi ile ilgili yapılan araştırmalara göre, suyun fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerine göre Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve TS-266 standardına uygundur. Su ortamında yapılan analizler, ağır metal ve bakteri kontaminasyonunun düşük düzeyde olduğunu göstermektedir.
Karbon Emisyonu ve Çevresel Etkileri
Ayvalı Barajı'nın yer bölgesi, bölgesel orman ekosistemleri ile birlikte karbon emisyonlarının tükenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ormanın karbon tutma kapasitesi sayesinde, baraj havzasının yıllık karbon bağlama seviyesi yüksek orandadır. Çalışmalar, 17.408 ton CO₂'nin atmosferde tutulduğunu ve bu karbonun ekonomik olarak yaklaşık 609.280 ABD doları olduğunu göstermektedir.
Erozyon Riski ve Toprak Koruma
Ayvalı Barajı'nın Kızıldere Yağış Havzası'nda yapılan keşiflerde, bölgedeki toprakların özelliklerinin yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Kumtaşı ve kireçtaşı ana akımları üzerinde bulunan toprakların, su kaybıyla taşınma özellikleri yüksektir. Bu durum, barajın çatlaklarını giderecek çökelti miktarına neden olabilir. Bu nedenle, toprak parçalarını azaltmak için ağaçlandırma ve arazi koruma çalışmaları önemsenmektedir.
Bölgesel Önemi
Ayvalı Barajı, Kahramanmaraş gibi köklü bir yerleşim yeri için hayati öneme sahiptir. Su kaynağı olarak sunulan katkının yanı sıra sürdürülebilir ekosistemlerin korunması ve sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi açısından kritik bir konumdadır. Aynı zamanda, bölgede yönetim denetimlerini destekleyerek ekonomik kalkınmaya katkı sağlar.
Ayvalı Barajı, Kahramanmaraş'ın su yönetimi açısından oluşturulmuş bir proje olup içme suyu temini, sulama ve taşkın koruması amacıyla yapılmıştır. Ancak, mevcut durum ve çökelti miktarı gibi olumsuz faktörler, barajın uzun vadede sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir. Bölgedeki suyun korunması, karbon emisyonlarının azalması ve toprak yönetimi çalışmaları ile birlikte Ayvalı Barajı, Kahramanmaraş'ın mevcut su ve çevre yönetimi planlarında önemli bir unsur olmaya devam edecektir.
