Bosco Verticale, Milano’nun Porta Nuova semtinde konumlanan ve 2007–2014 yılları arasında inşa edilen iki konut kulesinden oluşan bir “dikey orman” modelidir. Stefano Boeri tarafından geliştirilen bu mimari yaklaşım, yoğun kentsel çevrelerde doğayı yatay yerine dikeyde yoğunlaştırarak metropollerin ekolojik dayanıklılığını arttırmayı amaçlar. Proje, yaklaşık beş hektarlık bir doğal parkın bitkisel çeşitliliğini sadece 1.000 metrekarelik bir alana sıkıştırmasıyla da bilinmektedir.^【1】  Nitekim, Bosco Verticale, mimarlığın sadece bir barınma pratiği değil, aynı zamanda canlı doğanın yapının kurucu bir bileşeni olarak kabul edildiği yeni bir kentsel ekosistem modelinin temsilcisi hâline gelmiştir. Bu sebeple, modern yüksek yapı tipolojisi içinde bitki, insan ve hayvan yaşamının aynı fiziksel yapıda bütünleştiği ilk örneklerden biri olarak kabul edilir.

Tarihçe ve Tasarım Fikrinin Ortaya Çıkışı

Bosco Verticale’nin fikri, Boeri’nin 2007’de Dubai’de gözlemlediği çöl üzerindeki cam ve metal gökdelenlerin yarattığı ısı yansımalarının etkisiyle şekillendi.^【2】  Bu yapıların güneş ışığını geri yansıtarak hem çevrede hem de yayaların yürüdüğü düzlemlerde aşırı ısınmaya yol açması, mimarın alternatif bir mimari yaklaşım arayışını hızlandırdı. Aynı dönemde Milano'nun kuzeyinde bakımsız bir bölgede iki yüksek konut binası tasarlamaya başlayan Boeri, bu gökdelenlerin yüzeylerini yansıtıcı materyallerle kaplamak yerine yapraklarla kaplamayı hedefleyen bir konsept geliştirdi. Böylece yapılar, kentin ortasında fauna ve florayı barındıran ve sıcaklığı içten dışa doğal yollarla düzenleyen biyolojik organizmalar olarak kurgulandı. Bu düşünce, modern kentlerde doğa temelli çözümlerin mimarlıkla birleştirilmesini odağına alan dikey orman tipolojisinin ilk örneğini oluşturdu.

^{Bosco Verticale (Stefano Boeri Architetti)}

Mimari Özellikler

Bosco Verticale iki kuleden oluşur: biri 110 metre, diğeri 76 metre yüksekliğindedir ve yüz farklı türden 800 ağaç, 4.500 çalı ve 20.000 bitki içerir.  Balkonlar, her kata üç metre dışa taşacak şekilde kademeli olarak konumlandırılmıştır; böylece farklı yüksekliklerdeki ağaç gövdelerinin ve çalıların üç kata kadar engelsiz büyümesi mümkün hâle gelmiştir. Bitki türleri, cephelerin güneş ışığına maruziyetine göre düzenlenmiştir: güneybatıda her dem yeşil türler, kuzeydoğuda yaprak döken türler yer alır. Cephelerde kullanılan seramik paneller, ağaç kabuğunun koyu rengini çağrıştırır; beyaz seramik detaylar ise kütlelerin görsel ritmini bölerek mimari kompozisyonu dengeleyen bir biçim sunar. Ayrıca proje, 60 ile 400 metrekare arasında değişen, farklı plan tipolojilerine sahip konutlardan oluşur. Her dairede en az iki ağaç, sekiz çalı ve kırk bitki bulunmaktadır.^【3】 

^{Bosco Verticale Çizimleri (Flickr)}

Ekolojik Yaklaşım ve Biyoçeşitlilik

Yapının ekolojik hedefi, kent içinde doğal bir mikro ekosistem oluşturarak biyoçeşitliliği yükseltmektir. Bitki türlerinin seçimi, yalnızca estetik kaygılarla değil, mikro iklim koşulları, sivrisinek gibi istenmeyen böcek popülasyonlarının kontrolü, nem seviyeleri ve güneş ışığı ilişkileri gibi çevresel faktörlerle belirlenmiştir. Yoğun bitkilendirme, ince toz ve karbondioksit emilimini artırır, oksijen üretimini zenginleştirir ve kentsel ısı adası etkisini azaltır. Ağaçların gölgeleme gücü ve buharlaşma yoluyla gerçekleştirdiği doğal soğutma, bina yüzey sıcaklıklarını 30 dereceye kadar düşürebilir.

Bosco Verticale’nin önemli etkilerinden biri, hem bina içinde hem de çevresinde oluşturduğu iyileştirilmiş mikro iklimdir. Bitkiler güneş ışığını doğrudan yansıtmak yerine filtreler; bu sayede daire içi sıcaklıklar 2–3°C kadar düşer ve klima ihtiyacı azalır. Avrupa Uzay Ajansı’nın yüzey sıcaklıklarına ilişkin uydu verileri, Bosco Verticale'nin Milano için bir soğutucu çekirdek oluşturduğunu ve şehrin daha büyük park sistemleriyle benzer düzeyde termal katkı sağladığını göstermektedir.^【4】 

^{Bosco Verticale Görüntüsü (Flickr)}

Bakım ve Yönetim Sistemi

Bosco Verticale’deki bitkisel bileşenler, bina sakinlerinin bireysel tercihleriyle değiştirilemez; yeşil dokunun tamamı binanın ortak malı olarak kabul edilir. Bakım, “uçan bahçıvanlar” olarak bilinen profesyonel ekipler tarafından gerçekleştirilir. Bu ekipler, yüksek binaların dış cephe temizliği yöntemlerine benzer biçimde ip ve emniyet donanımlarıyla balkonlara erişerek yılda iki kez budama yapar. Sulama ise dijital bir izleme sistemi tarafından kontrol edilir; her saksının nem ve su ihtiyacı sürekli analiz edilir ve su, yeraltı kaynakları ile geri dönüştürülmüş gri sulardan karşılanır. Çatıda bulunan güneş panelleri, sulama sisteminin çalışması için gereken enerjiyi üretir.

Ödüller ve Uluslararası Önem

Bosco Verticale, tamamlanmasından kısa süre sonra uluslararası arenada mimarlık ve sürdürülebilirlik ödülleri kazanarak dünya çapında bir referans projesi hâline gelmiştir. 2014 Uluslararası Yüksek Bina Ödülü ve 2015 CTBUH Dünya En İyi Yüksek Bina Ödülü, projenin hem teknik hem de ekolojik yenilik değeri nedeniyle verilmiştir. 2018’de MIPIM Ödülleri’nde Porta Nuova projesi finalist seçilerek Bosco Verticale'nin kent ölçeğindeki etkisi bir kez daha tescillenmiştir.^【5】