Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de, Tuna Nehri’nin Peşte yakasında yer alan Macaristan Parlamentosu Binası (Országház), ülkenin siyasal yaşamının merkezi ve aynı zamanda Avrupa’nın mimari yapılarından biridir.

Tarihçe ve İnşaat Süreci

Macaristan Parlamento Binası’nın (Országház) inşası, 1885 yılında başlamıştır. İnşa süreci tam 17 yıl sürmüş, yapı 1902 yılında tamamlanarak kullanıma açılmıştır. 19. yüzyılın sonları, Macaristan’ın Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içindeki özerkliğini güçlendirdiği, sanayi ve ticarette önemli bir atılım yaptığı bir dönemdir. Budapeşte, kısa sürede Avrupa’nın modern kentleri arasında sayılmaya başlanmış; Kahramanlar Meydanı, Andrássy Bulvarı, Nyugati Tren İstasyonu ve Tuna üzerindeki köprüler bu dönemin kentleşme hamlesinin örnekleri olmuştur.^【1】 

^{Budapes't Golden Assembly (Youtube-Great Big Story)}

Yapının mimarı Imre Steindl, dönemin Macar mimarlarından biridir ve tasarımında Yeni Gotik (Neogotik) üslubu benimsemiştir. Ancak Steindl, yalnızca Batı Avrupa etkilerini taklit etmekle yetinmemiş; Gotik çizgileri Macar sanatına özgü sembollerle harmanlayarak ulusal kimliği vurgulayan bir mimari dil oluşturmuştur. Yapının planı, İngiltere’deki Westminster Sarayı’ndan esinlenmekle birlikte, Orta Avrupa’nın tarihi ve doğasına özgü unsurlarla yeniden yorumlanmıştır.

Parlamento Binası’nın inşasında yerli malzeme kullanımı temel bir ilke olmuştur. Taş, tuğla, demir ve ahşap gibi yapı malzemelerinin neredeyse tamamı Macar topraklarından temin edilmiştir. Aynı şekilde, inşaatta görev alan ustalar, zanaatkârlar ve sanatçılar da ülkenin dört bir yanından gelmiş Macar emekçilerden oluşmuştur.

Yapının iç mekânları, dönemin sanat anlayışıyla süslenmiştir. Tavan ve duvarlarda Karpat Havzası’nın bitki örtüsünden esinlenilmiş bitkisel motifler, vitray pencerelerde ise Macar tarihi ve kralları konu edilmiştir. İç dekorasyonda yaklaşık 40 kilogram 22-23 ayar saf altın kullanılmış, taş ve ahşap oymalar dikkatli bir şekilde işlenmiştir.^【2】 

Mimari Özellikleri

Macar Parlamentosu (Országház), 123 metre genişliğinde, 271 metre uzunluğunda ve 96 metre yüksekliğinde bir yapıdır. Özellikle 96 metre yüksekliğindeki merkezi kubbe, Macar Krallığı’nın kuruluş yılı olan 896’yı temsil eder.

Parlamento’nun genel planı Barok mimarinin simetrik ve düzenli kurgusuna dayanırken, cephe süslemelerinde Gotik üslubun dikey çizgileri, ince kuleleri ve sivri kemerleri hâkimdir. İç mekânlardaki tavan süslemelerinde ise Rönesans sanatı ön plana çıkar. Nehre bakan ana cephe, bir taş işçiliği örneğidir. Bu cephede, heykeller, kabartmalar ve kemerli pencereler yer alır.

Cephe boyunca uzanan 90 taş heykel, Macar tarihinin önemli figürlerini örneğin; kral, prens, komutan, devlet adamı ve bilge kişilikleri temsil eder. Binanın diğer kısımlarında ise 152 ek heykel bulunur. Bu heykeller, Macar halkının emeğini, inancını ve kahramanlığını yansıtan alegorik figürlerdir. Kimileri özgürlük, adalet ve cesaret gibi kavramları simgelerken, kimileri tarım, zanaat, sanat ve bilim gibi toplumsal değerleri temsil eder. Yapının dış cephesinde kullanılan taşlar, Karpat Havzası’ndan çıkarılan beyaz kireçtaşıdır. Gotik tarzın öğeleri olan sivri kuleler, payandalar, oymalı kemerler ve pencerelerdeki vitray süslemeler, yapıya hem dikey bir hareket hem de bir ritim kazandırır. Ana girişin üzerinde, Macar Krallığı’nın arması yer alır.^【3】 

^{Macar Parlamento Binası (Pexels)}

Mimari Sembolizm ve Düzen

Yapının plan düzeni, iki meclisli yasama sisteminin (Alt Meclis ve Üst Meclis) simetrisini yansıtır. İki meclis salonu, binanın merkezinde yer alan Kubbe Salonu’nun iki yanına yerleştirilmiştir. Her iki salon da boyut, biçim ve süsleme açısından neredeyse birebir aynıdır.

Orta bölümde yer alan Kubbe Salonu, yapının mimari bir merkezidir. Salon, yukarı doğru yükselen bir kubbeyle tasarlanmıştır. Kubbe Salonu aynı zamanda Macar Krallığı tacının sergilendiği yerdir. Bu salon, önemli devlet törenlerine, ulusal bayram kutlamalarına ve yabancı devlet adamlarının kabulüne de ev sahipliği yapar.

Boyutlar ve Teknik Yapı

Macar Parlamentosu’nun dış görünüşünün arkasında, mühendislik açısından yenilikçi bir yapı sistemi bulunur. Bina, dört katlı bir kütle düzenine sahiptir ve yaklaşık 18.000 metrekarelik bir taban alanı üzerine inşa edilmiştir. Toplam hacmi 473.000 metreküp olup, bu miktar 50 beş katlı apartmanı doldurabilecek büyüklüktedir.

İnşaat sürecinde yaklaşık 40 milyon tuğla kullanılmıştır. Yapının dış cephesinde 30.000 metreküp oyma taş yer alır; bu taşlar tek tek işlenmiş, süslemeler ve figürlerle tasarlanmıştır. Her bir taş bloğu, yapıdaki bir simetri ilkesine bağlı olarak yerleştirilmiş ve bütün binada düzen ve ritim sağlanmıştır.

Bina toplamda 29 girişe, 14 asansöre, 10 ışık kuyusuna ve yüzlerce ofis, toplantı ve komisyon odasına sahiptir. Bu yapı, bir koridor sistemi ile birbirine bağlanmıştır. Toplam koridor uzunluğu birkaç kilometreyi bulur ve bu sistem, dönemin bina içi yönlendirme anlayışının örneklerinden biridir. İç mekânlarda kullanılan kırmızı halılar, hem yönlendirme hem de bütünlük açısından dikkatle planlanmıştır. Bu halıların toplam uzunluğu yaklaşık 3 kilometredir. Ayrıca yapının iç aydınlatması için dönemin gelişmiş teknolojileri kullanılmış; gaz lambalarıyla başlayan sistem, 20. yüzyılın başında elektrikle uyumlu hâle getirilmiştir. ^【4】 

^{Macar Parlamento Binası (Flickr)}

İç Mekanlar ve Sanat Eserleri

Ziyaretçiler için hazırlanan turlar genellikle Şehir Yan Merdiveni XVII (Városi lépcső XVII) adlı bölgeden başlar. Merdiven, altın varaklı süslemeleri, sütun başlıkları, vitral vitrayları ve duvar freskleriyle tasarlanmıştır. Her bir yüzey, dönemin sanat anlayışını yansıtan desenlerle bezenmiştir.

Bu bölümün Büyük Merdiven (Díszlépcsőház) gelmektedir. 96 basamaktan oluşan bu anıtsal merdiven, binanın yüksekliği gibi 896 yılına, yani Macar ulusunun kuruluşuna atıfta bulunur. Zemini baştan sona kırmızı halılarla kaplıdır. Merdivenlerin iki yanındaki sütunlar, Gotik üslubun biçimlerini taşırken, tavanı süsleyen Károly Lotz imzalı freskler, binanın sanatsal yapılarını oluşturmuştur.^【5】 

Büyük Merdiven’i çevreleyen vitray pencereler, sanatçı Miksa Róth tarafından yapılmıştır. Róth, Avrupa vitray sanatının öncülerindendir ve burada kullandığı renk paleti, güneş ışığıyla birlikte iç mekânlara bir atmosfer kazandırır. Işık, günün farklı saatlerinde vitraylardan süzülürken salonun tonları değişir.

Kubbe Salonu (Kupolacsarnok), 27 metre yüksekliğinde, on altı kaburgalı bir tonozla yükselen bir tasarıma sahiptir. Kubbenin çevresinde Macar krallarının heykelleri sıralanmıştır; figürler, ulusun tarihine yön veren 16 hükümdarı temsil eder. Her bir heykelin üstünde altın gölgelikler bulunur.

Kubbe Salonu aynı zamanda Macar Kutsal Tacı (Szent Korona), Taç Giyme Haçı ve Kraliyet Kılıcı gibi ulusal simgelerin sergilendiği yerdir. Bu kutsal emanetler, 2000 yılından bu yana Macar Silahlı Kuvvetleri’nin Kraliyet Muhafızları tarafından korunmaktadır.

Ziyaretin bir sonraki durağı, Akranlar Odası Salonu (Főrendházi társalgó)'dur. Buradaki süslemeler, Zsolnay Porselen Fabrikası tarafından özel olarak üretilmiş pirogranit heykeller ve sütun kaplamalarıyla oluşturulmuştur. Salonun zeminini kaplayan el dokuması halı, Avrupa’nın en büyüklerinden biri olarak bilinmektedir.

Bir diğer mekân ise, günümüzde konferans ve törenler için kullanılan Akranlar Odası (Főrendiház)'dır. Bu oda, Slav meşesi panelleriyle çevrilidir ve yüzeylerde altın yaldızlı oymalar yer almaktadır. Odanın oturma düzeni at nalı biçiminde planlanmıştır. Akustik özellikleri, dönemin mühendislik hesaplamalarıyla oluşturulmuştur.

Ayrıca duvarlarda yer alan Macar kraliyet armaları, soylu ailelerin sembollerini ve tarihî sahneleri betimleyen tablolar, ulusal tarih anlatısını sürdürür.

^{Macar Parlamento Binası (Flickr)}

Yeniden Yapılanma ve Kossuth Meydanı

2011 yılında Macar Ulusal Meclisi, Parlamento Binası’nın bulunduğu Kossuth Meydanı’nın yenilenmesi için önemli bir karar almıştır. Bu karar ulusal kimliğin simgesi haline gelmiş bir alanın tarihî, kültürel ve estetik değerlerinin yeniden tanımlanmasını da amaçlamıştır. Proje, Steindl Imre Programı (SIP) adı altında yürütülmüş ve çalışmalar 2012–2014 yılları arasında tamamlanmıştır.^【6】 

Bu kapsamda ilk olarak meydanın trafik yoğunluğu azaltılmış, araç geçişi minimuma indirilmiştir. Tramvay hatlarının taşınması ve altyapının baştan aşağı yenilenmesi, meydanı hem düzenli hem de çevre dostu hale getirmiştir. Ayrıca, geniş yeşil alanlar oluşturularak beton yüzeylerin yerini doğayla bütünleşik bir peyzaj düzeni almıştır.

Yeniden yapılanma çalışmaları sırasında, Macar tarihinin önemli figürlerini onurlandıran heykeller de titizlikle restore edilmiştir. Kont Gyula Andrássy, Kont István Tisza ve Kossuth Lajos’un heykelleri orijinal halleriyle korunmuş ve yeniden yerlerine yerleştirilmiştir. Aynı zamanda II. Rákóczi Ferenc’in atlı heykeli de bir onarım sürecinden geçirilmiş ve yeniden meydandaki konumuna kavuşmuştur. Ayrıca Milli Şehitler Anıtı, ulusun özgürlük mücadelesine adanmış bir anı olarak yeniden inşa edilmiştir. Son olarak, yenileme çalışmalarıyla birlikte meydanın merkezine 33 metre yüksekliğinde bir bayrak direği ve çevresine yansıtma havuzu eklenmiştir.^【7】 

^{Kossuth Meydanı (Pexels)}

Ziyaret ve Turistik Deneyim

Ziyaretler genellikle rehberli turlar şeklinde gerçekleştirilir. Turlar; Macarca, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İspanyolca dillerinde düzenlenmektedir. Bunun yanı sıra, Türkçe, Arapça, Çince, Rusça, Japonca, Korece gibi pek çok dilde sesli rehber sistemleri mevcuttur. Ziyaretçiler, bina içindeki güzergâh boyunca kulaklık aracılığıyla anlatımları dinleyerek hem tarihsel bilgiye ulaşır hem de yapının anlamlarını kavrarlar.

Turlar genellikle Parlamento’nun giriş katından başlayıp Kubbe Salonu’na kadar uzanır. Rehberler, binanın inşa süreci, mimari üslubu, Macar siyasetinin tarihsel evreleri ve Kutsal Taç’ın önemi hakkında bilgiler sunar. Bu turların önemli noktası Kubbe Salonudur. Burada, Macaristan’ın simgesi olan Kutsal Taç ve Taç Giyme Nişanı sergilenmektedir. Ancak bu bölümde fotoğraf çekmek kesinlikle yasaktır, çünkü hem güvenlik gerekçeleri hem de objelerin kutsal niteliği nedeniyle bu alan özel koruma altındadır. Parlamento binasının diğer bölümlerinde örneğin Büyük Merdiven, Akranlar Odası ya da sergi salonlarında fotoğraf çekimine izin verilmektedir. Ancak flaşlı çekim yapılması önerilmez, çünkü freskler ve vitraylar gibi hassas yüzeyler ışığa duyarlıdır.

Ziyaretler, yüksek güvenlik önlemleri altında gerçekleştirilir. Girişte tüm ziyaretçiler havaalanı tipi güvenlik taramasından geçer. Büyük çantaların içeri alınmasına izin verilmez; bunlar girişteki güvenlik noktalarında emanet edilir.

Parlamento, her yaş ve profil grubuna uygun düzenlemelere sahiptir. Özellikle engelli erişimi açısından örnek gösterilebilecek bir yapıdır. Giriş rampaları, asansörler ve geniş koridor düzenlemeleri sayesinde tekerlekli sandalye kullanıcıları için konforlu bir deneyim sunulur. Ayrıca rehberli turların bazı bölümleri işitme engelli ziyaretçiler için altyazılı video veya metin desteğiyle sunulmuştur.

Ziyaret saatleri mevsimsel olarak değişiklik göstermektedir. Genellikle sabah 08.00 civarında başlayan turlar, yaz aylarında 18.00’e, kış aylarında ise 16.00’ya kadar sürer. Resmî tatiller, devlet törenleri veya özel etkinlikler döneminde ziyaret programı geçici olarak değiştirilebilir. Bu nedenle turistlerin ziyaret öncesinde çevrim içi rezervasyon yaptırması önerilir.^【8】