Büyük Saray Mozaikleri Müzesi, İstanbul’un Sultanahmet semtinde, Sultanahmet Camii Külliyesi içinde yer alan Arasta Pazarı’nda konumlanmaktadır. Müze, Doğu Roma Dönemi’ne ait Büyük Saray’ın revaklı avlusunun kuzeydoğu bölümünde bulunan kısmen sağlam kalmış mozaik döşemelerin sergilendiği bir alandır. Bu alan, sadece 180 m²’lik bir bölümle sınırlıdır. M.S. 450-550 yıllarına tarihlenen mozaikler, dönemin sanatsal tekniklerini ve tasvir anlayışını yansıtmaktadır.
Büyük Saray Mozaikleri Müzesi (T.C. İstanbul Valiliği)
Kazı ve Kuruluş Süreci
Müzenin temelini oluşturan mozaikler, 1935 yılında başlatılan arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmalar, Bizans İmparatorluğu’nun Büyük Saray Kompleksi’nin kalıntıları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Mozaiklerin keşfinin ardından, sergileme alanının düzenlenmesiyle birlikte müze 3 Aralık 1953 tarihinde ziyarete açılmış; aynı yıl İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne bağlanmıştır. 1979 yılından itibaren ise Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’ne bağlı bir birim olarak faaliyet göstermeye devam etmiştir.
Müze İçi (T.C. İstanbul Valiliği)
Mozaiklerin Teknik Özellikleri
Müzede sergilenen mozaikler, ortalama 5 mm boyutundaki kireç taşı, pişmiş toprak, renkli taşlar ve cam parçalarından oluşturulmuştur. Tasvirlerde “Opus Vermiculatum” adı verilen detaylı mozaik tekniği kullanılmış; zemin kısmında ise beyaz mermerle işlenmiş “balık pulu” tarzı desenlere yer verilmiştir. Mozaikler, konturlarla sınırlandırılarak sahneler belirginleştirilmiştir.
Mozaik Sahnesi (T.C. İstanbul Valiliği)
Temalar ve Kompozisyonlar
Büyük Saray Mozaikleri, Bizans dönemi sanatının önemli örneklerindendir. Mozaikler, dönemin kültürel ve sanatsal zenginliğini yansıtan eserlerdir. Mozaiklerde yer alan hayvan figürleri ve doğa unsurları, Bizans sanatının detaylı işçilik anlayışını ve dönemin sosyal yapısını gösterir.
Büyük Saray Mozaikleri’nde dinî temalar yerine, günlük yaşamdan, doğadan ve mitolojik ögelerden alınmış sahneler öne çıkar. Toplamda 150 insan ve hayvan figürünün yer aldığı mozaiklerde yaklaşık 90 farklı tema tespit edilmiştir. Bunlar arasında kertenkele yiyen grifon, fil ve aslan mücadelesi, bir kısrağın tayını emzirmesi, kaz güden çocuklar, keçi sağan adam, eşeğine yem veren çocuk, testi taşıyan genç kız, elma yiyen ayılar ve avcı kaplanla mücadele gibi sahneler bulunmaktadır.
Mozaik Sahnesi (T.C. İstanbul Valiliği)
Mozaik Sahnesi (T.C. İstanbul Valiliği)
Restorasyon ve Koruma Çalışmaları
Mozaiklerin korunmasına yönelik kapsamlı restorasyon ve konservasyon çalışmaları, 1982 yılında Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Avusturya Bilimler Akademisi arasında yapılan protokol uyarınca başlatılmış; bu çalışmalar 1997 yılında tamamlanmıştır. Çalışmalar, mozaiklerin temizlenmesi, onarılması ve uygun koşullarda sergilenmesini kapsayacak şekilde planlanmıştır.
Avcılar ve Kaplanla Mücadele Mozaik Sahnesi (T.C. İstanbul Valiliği)
Ziyaret Bilgileri
Müze, Sultanahmet Camii Külliyesi içerisinde, Arasta Pazarı’nda yer almakta olup Kabataş-Bağcılar tramvay hattındaki Sultanahmet durağına yaklaşık 700 metre mesafededir. Müze, yaz ve kış dönemlerinde değişiklik gösterebilecek saatlerle ziyarete açıktır. T.C. vatandaşları için Müzekart geçerlidir.
